*12 شهریوردر گذر تاریخ

* شهادت جهادگر
 ضد استعمار انگلیس «رئیسعلی دلواری» (1294ش)


اشاره:
رئیسعلی فرزند رئیس محمد در سال 1261 ش
در دهستانی از توابع بوشهر به دنیا آمد. او
 در عصر مشروطیت، جوانی 24 ساله، بلند همت،
 شجاع، در صدق و صفا کم مانند و در حب وطن
و توکل به خدا، ضرب المثل بود.
 اگرچه سواد و معلومات کافی نداشت،
 اما پاکی و سرشت و صفات حمیده او
 زبانزد اطرافیان بود. رئیسعلی بعد از این که قوای اشغالگر انگلیس بوشهر را به تصرف خود
 درآوردند، با شجاعتی وصف‏ناپذیر
 به مقابله با تجاوزگران پرداخت و شکست‏های سنگینی بر آنان وارد کرد.
پس از اشغال بوشهر در رمضان سال 1333 ق،
 نیروهای انگلیسی قصد تصرف دلوار را می‏کنند. محلی که پیش از آن، چند بار سربازان انگلیسی به آنجا یورش برده و هر بار طعم تلخ شکست را چشیده بودند. رئیسعلی همراه با یاران خود، علیه اشغالگران وارد نبرد شده و نیروهای متجاوز را که قریب به
پنج هزار نفر بودند، تار و مار می‏کند.
 قیام مردم تنگستان بر روی هم هفت سال
به طول انجامید و در این مدت، دلیران تنگستان،
 دو هدف عمده را دنبال می‏کردند: پاسداری از بوشهر،
 دشتستان و تنگستان به عنوان منطقه سکونت خود
 و جلوگیری از نفوذ قوای بیگانه به درون سرزمین ایران و دفاع از استقلال وطن. رئیسعلی دلواری این آزاده دلاور، سرانجام در حین مبارزه با دشمنان اسلام و ایران
 در دوازدهم شهریور 1294 شمسی برابربا
 23 شوال 1333 ق در 33 سالگی،
 از پشت مورد هدف گلوله فرد خائنی
 قرار گرفت و به شهادت رسید.

* رحلت فقیه جلیل آیت‏ الله «حاج ملاعلی واعظ خیابانی» (1327ش)

اشاره:
آیت ‏الله حاج ملاعلی واعظ خیابانی از جوانی
به مطالعه کتاب و تألیف و تصنیف آثار مشغول بود و کتب متعددی شامل 27 جلد
 پدید آورد که وقایع الایام در 5 جلد، منتخب المقاصد و مُنتخب الفوائد در 9 جلد
 و علماء معاصرین از آن جمله‏اند.سرانجام در دوازدهم شهریور 1327ش
 برابر با بیست و هشتم شوال 1367ق در 82 سالگی
 بدرود حیات گفت و به دیدار معبود شتافت.

* درگذشت حافظ کل قرآن، فیزیکدان شهیر و
 تنها شاگرد ایرانی انشتین،
 مرد علمی سال جهان
 در سال 1990 و مرد بین المللی 1991 پروفسور «محمود حسابی» (1371 ش)
اشاره:
دکتر محمود حسابی در سال 1281 شمسی از پدر و مادر تفرشی، در تهران دیده به جهان گشود. پدرش از سادات و سفیر کبیر ایران
 در بغداد و سپس شامات بود که به همراه خانواده‏اش
 به بیروت نقل مکان کرد ولی پس از مدتی بدون خانواده‏اش به ایران بازگشت و از آن پس،
 استاد با فقر و تنگدستی، تحصیلات خود را ادامه داد. او از ابتدا تا پایان تحصیلات عالی، همواره حائز رتبه نخست در میان همدرسان بود. دکتر حسابی همزمان با فراگیری دروس در مدرسه، فراگیری و خواندن گنجینه‏های معارف اسلامی و ایرانی پرداخت و توانست کل قرآن کریم را حفظ نماید.
وی اندیشمندی بود که تنها به یک رشته از علوم و فنون بسنده نکرد و از سن 17 سالگی موفق
به اخذ مدارج عالی تحصیل گردید.
 از جمله این مدارک علمی می‏توان
به کارشناسی ادبیات، علوم، مهندسی راه و ساختمان، معدن، برق، زیست‏شناسی و دکترای فیزیک اشاره کرد.
 او به زبان‏های رائج دنیا مانند عربی، انگلیسی، آلمانی و فرانسه، آشنایی کامل داشته و با زبان‏های سانسکریت، لاتین، یونانی، پهلوی، اَوِستا، ترکی و ایتالیائی و روسی نیز آشنا بود.
 دکتر حسابی تنها شاگرد ایرانی آلبرت انیشتین
 بود و علاوه بر استاد با دانشمندان معروف دنیا
 مانند: برتراند راسل و آندره ژید ارتباط علمی
 داشت. دکتر حسابی پایه‏گذار ده‏ها مرکز علمی،
 صنعتی، فرهنگی و خدماتی در کشور بود که عبارتند از: دانشسرای عالی، اولین ایستگاه هواشناسی، اولین بیمارستان خصوصی ایران، دانشکده فنی و دانشکده علوم دانشگاه تهران، نخستین رصدخانه برای پیگیری اطلاعات ارسالی
 از ماهواره‏ها، مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران،
 انجمن موسیقی ایران و فرهنگستان زبان ایرانی و....
 ایشان همچنین مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران
 و نیز وزیر فرهنگ در دولت دکتر محمد مصدق بود.
معروف‏ترین تئوری علمی دکتر حسابی، نگره بی‏نهایت بودن ذرات است که بالاترین نشان کشور فرانسه را برای ایشان به ارمغان آورد. استاد حسابی انسان آزاده‏ای بود و همواره در صحنه تحقیق و تدریس و خدمت حضور داشت و به ترتیب هفت نسل دانشجو و استاد تا سن 90 سالگی پرداخت.
نام‏های ایرانی، دیدگانی فیزیک، فیزیک حالت جامد مجموعه معادل‏های فارسی اصطلاحات فیزیک، فرهنگ حسابی و
 رساله توانایی زبان فارسی بخشی از تألیفات اوست. در سال 1366 در کنگره شصت سال
 فیزیک ایران، از خدمات دکتر حسابی
به عنوان پدر فیزیک نوین ایران، قدردانی گردید و در سال 1990 به عنوان مرد علمی سال جهان و مرد بین المللی 1991 انتخاب شد. پروفسور محمود حسابی سرانجام
در دوازدهم شهریور 1371 ش در نود سالگی
 و هنگام معالجه بیماری قلب در بیمارستان دانشگاه ژنو بدرود حیات گفت. پیکر وی با حضور
 بسیاری از شاگردان و دانش‏دوستان بر حَسَب وصیتش
 در تفرش به خاک سپرده شد.

* 7 ذی القعده در گذر تاریخ

* وفات محدث مسلمان «ابوالحسن لاعب»  (439 ق)

* درگذشت «ابن بُصَیْص» خوشنویس و شَیخُ الکُتّابِ دمشق(716 قمری)
اشاره:
شیخ نجم الدین موسی بن علی بن محمد حَلَبی معروف به ابن بُصَیْص در سال‏های پیری،
نسخه‏ای ازقرآن مجید را با آب طلا به زیبائى نگاشت. این نسخه‏ی نفیس قرآن، همراه
 با برخی از آثار وی، هنوز باقی است. ابن بُصیص
 در 65 سالگی در دمشق درگذشت و او را
 در گورستان بابُ الصَّغیرِ دمشق به خاک سپردند.

* رحلت فقیه بزرگ
 آیت الله «ملامحمد اسماعیل فدایی آستانی» (1262 ق)
اشاره:
آیت الله ملامحمد اسماعیل فدایى آستانی در سنین کودکی، قرآن و علوم دینی را فرا گرفت. سپس جهت ادامه‏ی تحصیل
 به شهرهای مختلف سفر کرد و در فقه و اصول فقه، استادی برجسته شد.
 آیت الله فدایى، آن گاه به کار تدریس مشغول شد و کتب متعددی را به رشته‏ی تحریر
 درآورد. شرحِ الجعفریّه، اَلّلآلی، منظومه‏ی العقیدَةُ
 الوحیده و دیوان شعر از آن جمله‏اند.
 شرح حال نویسان، او را به رفتار نیکو، بردباری، امانت داری و پرهیزگاری ستوده‏اند. ازآیت الله فدایی، دیوان اشعاری نیز بر جای مانده است.

* وفات امیرخسرو دهلوی،
از عرفاء و شعرای نامدار پارسی‌گوی هند (725ق)
اشاره:
امیر ناصرالدین ابوالحسن خسرو بن
امیر سیف‌الدین محمود دهلوی از عارفان و شاعران نامدار پارسی‌گوی هندوستان،
 در نیمه دوم قرن هفتم و اوائل قرن هشتم هجری
 می‌زیست؛ وی در سال ۶۵۱ق چشم
 به جهان گشود. پدرش سیف‌الدین محمود
 از امرای قبیله‌ «لاچین» از ترکان ختایی ماوراءالنهر
 بوده است. در  روزگار حمله و استیلای قوم تاتار، امیر سیف‌الدین
 محمود مانند بسیاری از ساکنان نواحی شرقی
فلات ایران به هندوستان عزیمت کرد امیرخسرو به نظم و نثر آثار فراوانی
 دارد. در غزل از پیروان سعدی بود،
 در قصیده از شاعران قرن ششم، خاصه سنایی
 و خاقانی تقلید می‌کرد و در مثنوی تابع نظامی گنجوی بود؛ وی یکی از پرکار‌ترین شاعران پارسی‌گوی و در این باب حقاً کم‌نظیر است. جامی می‌گوید او ۹۹ کتاب تصنیف کرده است و از قول امیرخسرو نقل کرده‌اند که اشعارش از چهارصد هزار بیش‌تر و از پانصد هزار کم‌تر است. او  به یاری طبع روان و ذوق خدادادی و نیز به‌سبب این‌که او
 در محیط جدیدی از ادب فارسی تربیت شده و لهجه‌ای نو و ترکیباتی تازه و اندیشه‌هایی خاص
 نصیبش شده بود، طبعاً تازگی‌های بسیار در سخن وی مشاهده می‌شود.
 آثار منظوم امیرخسرو عبارت‌اند از:
 الف) دیوان قصائد و غزلیات.
 ب) خمسه‌ای که به تقلید از نظامی سروده است: مطلع‌الانوار در جواب مخزن‌الاسرار نظامی؛
 شیرین و خسرو در جواب خسرو و شیرین؛ مجنون و لیلی در جواب لیلی و مجنون؛
آئینه اسکندری در جواب اسکندرنامه نظامی؛ هشت بهشت در جواب هفت پیکر نظامی.
 ج) مثنوی‌های دیگر از قبیل قران‌السعدین. آثار منثور امیرخسرو نیز بدین‌شرح است: الف) خزائن‌الفتوح، معروف به تاریخ علایی در تاریخ سلطان علاء‌الدین محمد خلجی. ب) رسائل‌الاعجاز یا اعجاز خسروی،
 در ذکر قواعد انشاء زبان فارسی.