ميان بازگشتن به گذشته و كشيده شدن به آن، فرق بسياري وجود دارد.
گاهي ما براي درك موقعيت تازه‌اي از خود به تاريخ برمي‌گرديم. اما بارها پيش آمده كه ناخواسته از اشيا و اسنادي كه بر جا مانده‌اند، به گذشته دوري كشيده شده باشيم. آثاري كه موجب حيرت بازگشتن به گذشته‌اند، هميشه مورد تمجيد بوده و خواهند بود. مرز ميان شاهكارهاي هنري قدما و ديگر دستاورد‌هاي نياكان در عمق همين برانگيختگي احساس است؛ اگر چه نبايد تلاش امروزيان را براساس اصول و قواعدي كه از گذشته به جا مانده ناديده گرفت.
نسل امروز براي دستيابي به شكوهي كه از ديرباز به يادگار مانده است چاره‌اي ندارد جز آنكه به گذشتگان و آثار به جا مانده از آنان چشم بدوزد و از آن درس بگيرد؛ آثار به يادگار مانده از روزگار پيش از اين مي‌تواند هميشه چراغ راهي باشد براي نسل امروز؛ چراغي كه ريشه در سنت و فرهنگ ديرينمان دارد.
ترديدي نيست كه هنر ايراني از ديرباز برپايه شناخت و آگاهي شكل گرفته است؛ شناختي كه برآمده از فرهنگ اين مرز و بوم است. هنر خوشنويسي يكي از مهم‌ترين هنرهاي اصيل ايراني است اگر چه اين هنر در زمره هنرهاي اسلامي محسوب مي‌شود اما خلاقيت‌هاي گوناگون ايرانيان در طول دوره‌هاي گذشته موجب رونق و اعتلاي بيشتر اين هنر شده است. در دوران معاصر نيز هنر خوشنويسي شاهد تغييرات بسياري بوده و تا به امروز شاهد نوآوري‌ها و ابداعات اين هنر چه در تركيب با ساير هنرها و چه ابداع خطوط جديد كه از جمله ويژگي‌هاي اين هنر است، بوده‌ايم.
خوشنويسي ايراني، عمري 1200 ساله دارد. در ايران خوشنويسي همزمان با اسلام آغاز شد. ابتدا براي نگارش قرآن از خطي استفاده شد كه «كوفي» نام گرفت. سپس خطوط «ريحان»، «محقق»، «رقاع»، «نسخ» و «ثلث» به‌وجود آمد كه اين خطوط (خطوط سته) را به ابن مقله پارسي منسوب مي‌كنند. ايرانيان در دوره تيموريان، خطي را خاص خود به نام تعليق به‌وجود آوردند، از آنجا كه اين خط در كمال زيبايي، پيچيدگي زيادي داشت، نوشتن و خواندن آن سخت بود، خطي به نام «نستعليق» به‌وجود آمد (از پيوند و تركيب خط نسخ و تعليق) كه مير‌علي تبريزي آن را سامان داد و براي آن قواعدي نوشت كه تا امروز از همان قواعد در اشاعه و تعليم خط نستعليق استفاده مي‌شود.
خط نستعليق در دوره صفويه به اوج زيبايي‌اش رسيد و ميرعماد الحسني بر قله اين خط ايستاد. اواخر دوره صفوي و اوايل افشاريه خطي به نام «شكسته نستعليق» به‌وجود آمد و درويش عبد‌المجيد طالقاني، اين خط را چنان زيبا نوشت كه تا امروز هيچ خوشنويسي به زيبايي او ننوشته است.
اين خط از زيبايي، پيچ و تاب و ظرافت خاصي برخوردار بوده وبا سرعت بيشتري نگارش مي‌شد. از اين خط بيشتر در نوشتن فرمان‌ها و بياض‌ها و... استفاده مي‌شد.
تا اواسط دوره قاجار خط نستعليق به همان شيوه ميرعماد نوشته مي‌شد كه با ظهور چاپ سنگي و انتشار روزنامه و نشريات، ميرزا‌محمد‌رضا كلهر تغييراتي در اين خط به‌وجود آورد كه ضمن حفظ اصول و زيبايي، قابليت استفاده در چاپ سنگي را داشت. اين تغييرات سبب شد شيوه‌اي جديد در خط نستعليق به وجود آيد و از دوره ناصري به بعد اغلب خوشنويسان به اين شيوه، نوشتند.
پس از كلهر، عماد‌سيفي قزويني(عمادالكتاب) از آثار وي مشق كرد و ضمن كمال بخشيدن به اين شيوه آن‌را رواج داد. عمادالكتاب، آخرين حلقه از سلسله خوشنويسان پيشين است كه خط نستعليق را به دوره معاصر متصل كرد.
پس از عمادالكتاب (دوره قاجار) در خوشنويسي ايران ركودي به‌وجود آمد كه با همت معلم بزرگ خط نستعليق معاصر، زنده ياد استاد سيد‌حسين‌ميرخاني فرزند سيد‌مرتضي‌برغاني (از شاگردان ميرزا‌محمد‌رضا كلهر) احيا شد. وي در سال1329 به اتفاق استادان بزرگي چون علي‌اكبر كاوه، ابراهيم بوذري، سيد‌حسن ميرخاني، استاد زنجاني و... با حمايت وزارت فرهنگ و هنر، كلاس‌هاي آزاد خوشنويسي را بنا نهاد كه از سال1346 با نام انجمن خوشنويسان ايران به كار خود ادامه داد.
خط ايراني، هويت و شخصيت
اكبر ساعتچي، رئيس هيأت‌مديره انجمن صنفي خوشنويسان ايران اظهار داشت: تمام خوشنويسان امروز با واسطه و بي‌واسطه شاگردان استاد سيد‌حسين ميرخاني محسوب مي‌شوند و خوشنويسي امروز ايران مديون اين معلم بزرگ است.
اكبر ساعتچي با اشاره به اينكه خط نستعليق هويت و شخصيت ايران پس از شعر است افزود: خط نستعليق، شناسنامه ايرانيان است و پس از شعر ناب ايران، با اين هنر مي‌توانيم خود را به جهانيان معرفي كنيم. خط ايراني، هويت و شخصيت ايراني است كه به واسطه زيبايي و ظرافت خاص‌اش عروس خط‌هاي جهان نام گرفت و زينت بخش مشهورترين موزه‌هاي دنيا شده است.
اين استاد خوشنويسي گفت: متأسفانه در سال‌هاي اخير، هنر خوشنويسي، مظلوم واقع شده و هنرمندان خوشنويس حتي هنرجويان اين رشته از هيچگونه حمايت دولتي و نهادهاي مسئول برخوردار نيستند. اين در حالي است كه خوشنويسي هميشه در خدمت كلام الهي(قرآن) و شعر و ادبيات و عرفان بوده و بدين سبب خوشنويسي را هنر قدسي ناميده‌اند. در تمام دوران‌ها، دولت‌ها حامي هنرمندان و هنرهاي ملي و بومي بوده و هستند و براي حفظ ميراث با ارزش هنري، تاريخي و ملي خود مي‌كوشند. امروزه نهادهاي فرهنگي و هنري كشور، برنامه و عملكرد درستي در اين راستا نداشته تا آنجا كه بسياري از آثار باارزش و تاريخي اين كشور در حال به تاراج رفتن است.
همشهري انلاين- حميده عبداللهي