بسياري از ما يا تجربه بدخواب شدن به علت خرخر كردن ديگران را داريم يا خودمان با خرخر كردن خواب را بر ديگران حرام كرده ايم!
اما چرا خرخر مي كنيم و آيا خرخر كردن مي تواند خطراتي به دنبال داشته باشد؟
خرخر كردن معمولاً مشكلي جدي به حساب نمي آيد و بسياري از افراد ممكن است گهگاه در خواب به خرخر بيفتند.
مردها 50 درصد بيشتر از زنها احتمال دارد خرخر كنند.
اما گاهي خرخر كردن علامت يك بيماري خطرناك است. وخيم ترين اين بيماري ها قطع تنفس انسدادي هنگام خواب است؛ در اين بيماري فردي كه خرخر مي كند ممكن است از چند ثانيه تا دو دقيقه دچار قطع تنفس شود. اين امر به كاهش اكسيژن در خون منجر مي شود و فرد مبتلا دو روز بعد از سردرد و خستگي رنج خواهد برد. يك عارضه نادر اما خطرناك اين حالت هم مرگ ناگهاني است.
قطع تنفس هنگام خواب همچنين مي تواند عواقب ديگري هم به دنبال داشته باشد كه از جمله آنها افزايش فشار خون، چاقي، بيماري هاي قلبي و سكته مغزي است.
همچنين شواهدي وجود دارد كه خرخر را به ديابت ارتباط مي دهد.

علت خرخر چيست؟
خرخر كردن به علت ارتعاش كام نرم (بخش نرم سقف دهان)، هنگامي كه ريه ها در مقابل مجاري هوايي مسدود شده وهوا را به درون مي كشند بوجود مي آيد. چنين وضعيتي معمولاً هنگامي رخ مي دهد كه عضلاتي كه راههاي هوايي را باز نگه مي دارند هنگام خواب بيش از حد شل شوند يا هنگامي كه بافت هاي اضافي در اين قسمت وجود داشته باشد.
هر وضعيت يا ماده اي كه باعث شل شدن عضلات اين ناحيه يا منجر به ساخته شدن بافت چربي در آن شود مي تواند به خرخر منجر شود، از جمله: نوشيدن مشروبات الكلي، مصرف داروهايي مانند داروهاي خواب آور، داروهاي ضدسرماخوردگي يا آنتي هيستامين‌ها، خوابيدن بر روي متكاي بيش از حد نرم يا بزرگ، به پشت خوابيدن و داشتن اضافه وزن. انسداد مجاري هوايي
خرخر كردن همچنين ممكن است ناشي از بد شكلي ساختمان بيني از جمله، كام نرم يا زبان كوچك يا بيش از حد دراز يا انحراف تيغه مياني بيني باشد. در كودكان بزرگي لوزه ها اغلب باعث خرخر كردن مي شود. هر بيماريي كه باعث انسداد مجاري هوايي ريه ها شود از جمله آسم مي تواند به علت انسداد به خرخر بينجامد؛ سيگار كشيدن نيز با تحريك مجاري هوايي مي تواند خرخر كردن را بدتر كند.

خرخر چگونه تظاهر مي كند؟
خرخر به صورت سر و صدايي خشن و كلفت و نامنظم با درجات متفاوتي از شدت، فركانس و طنين هنگام خواب شنيده مي شود.
همانطور كه گفته شد در اغلب موارد خرخر پديده‌اي گاهگاهي و بي خطر است اما در موارد زير بايد به پزشك مراجعه كرد:
هنگامي كه با يك فرد خرخر كننده زندگي مي كنيد و متوجه مي شويد كه خرخر كردن او بسيار بلند است و در فواصل آن دوره هايي از قطع كامل تنفس بوجود مي آيد.چنين شخصي ممكن است دچار قطع تنفس انسدادي هنگام خواب باشد كه يك عارضه وخيم تنفسي است.
اگر پس از خرخر شبانه در طول روز خواب آلوده و خسته باشيد، ممكن است همانطور كه در بالا گفته شد حين خرخر كردن به علت قطع تنفس از رسيدن اكسيژن كافي به بدن محروم شده باشيد.
اگر در موقعيت هاي نامناسب مثلاً در طول يا هنگام رانندگي ناگهان به خواب مي رويد. ممكن است به علت قطع تنفس انسدادي حين خرخر كردن در شب ها خوابتان سبك و قطعه قطعه شده باشد و كمبود خواب باعث اين حملات خواب شده باشد. البته اين حالت ممكن است به علت بيماري ناركولپسي (حملات خواب) هم رخ دهد.

چگونه مي شود از خرخر پيشگيري كرد؟
با انجام اقدامات زير شايد بتوانيد از بوجود آمدن خرخر جلوگيري كنيد:
كاهش وزن را مد نظر قرار دهيد: اغلب افرادي كه خرخر مي كنند اضافه وزن دارند. ثابت شده است كاهش وزن حتي به اندازه سه تا چهار كيلوگرم مي تواند دست كم باعث كاهش خرخر شود.
از خوردن غذاهاي سنگين و نوشيدن مشروبات الكلي اجتناب كنيد: نوشيدن الكل يا خوردن غذا به مقدار زياد در شب باعث شل شدن عضلات مجاري هوايي و افزايش احتمال خرخر مي شود.
سيگار را ترك كنيد: سيگار كشيدن باعث پرخوني مخاط بيني و ريه ها مي شود و با انسداد نسبي اين مجاري خرخر بوجود مي آورد.
به پهلو بخوابيد: افرادي كه به خرخر شديد مبتلا هستند. در هر وضعيتي كه بخوابند خرخر مي كنند؛ اما به غير از اين گروه افراد، معمولاً خرخر هنگام خوابيدن به پشت بوجود مي آيد و با خوابيدن به پهلو، خرخر فروكش مي كند. يك راه براي آنكه در طول شب به پهلو بخوابيد آن است كه در پشت لباس خواب خود يك جيب بدوزيد و جسمي سخت مثلاً يك توپ تنيس را در آن قرار دهيد به اين ترتيب خوابيدن روي پشت آزارنده مي شود و به خوابيدن به روي پهلو عادت مي كنيد.
بدون بالش بخوابيد: بالش ها به خصوص بالش هاي خيلي نرم باعث خم برداشتن گردن و در نتيجه انسداد مجاري هوايي و خرخر مي شوند.
تشخیص و درمان
تشخيص علت خرخر هنگام مراجعه به پزشك او از شما در مورد آلرژي، عادت غذا خوردن، داروهايي كه مصرف مي كنيد و سابقه مصرف سيگار يا الكل پرسش خواهد كرد. در صورتي كه هيچكدام از موارد بالا در ايجاد خرخر در شما مقصر نباشند، پزشك گلو و مجاري بيني شما را معاينه خواهد كرد تا ببيند يا اشكال در ساختمان آنها باعث تنگي مسيري عبور هوا و خرخر شده است يا نه.
در صورتي كه پزشك مشكوك شود كه شما هنگام خرخر كردن شبانه دچار قطع تنفس انسدادي هم مي شويد ممكن است از فردي كه با شما زندگي مي كند بخواهد كه الگوهاي خواب شما را در طول شب يادداشت كند يا اينكه در صورت در دسترس بودن شما را به يك لابراتوار خواب بفرستد تا يك بررسي نظارت خواب روي شما انجام شود تا معلوم شود چه هنگامي و چند بار حين خواب دچار قطع تنفس مي شويد. شيوه هاي درمان خرخر روش ها، داروها، اعمال جراحي و تمرين هاي مختلفي براي درمان خرخر پيشنهاد شده است،
اما در اغلب موارد با انجام تغييرات ساده اي در سبك زندگي خود مي توانيد از شر خرخر خلاص شويد: الكل مصرف نكنيد. از مصرف داروهاي تسكين بخش و آنتي هيستامين (به خصوص هنگام خواب) اجتناب كنيد. اگر اضافه وزن داريد با ورزش كردن وزنتان را كاهش دهيد.
اگر دچار آلرژي هستيد، موادي را كه به آنها آلرژي داريد از محل خواب خود بزداييد. مثلاً حيوان خانگي تان را از اتاق خواب خارج كنيد يا ملحفه هاي خود را مرتباً بشوييد تا حشرات ميكروسكوپي به نام هيره ها (مايت ها) كه يكي از عوامل شايع آلرژي هستند از آنها زدوده شوند. به پهلو بخوابيد. اگر هواي اتاق خشك است، از يك دستگاه مرطوب كننده هوا استفاده كنيد. در دراگ استورها و داروخانه وسايل مختلف كمك به خواب وجود دارند كه به شما كمك مي كنند روي پهلو بخوابيد.
همچنين وسائلي براي گشاد كردن مجاري بيني در بازار موجود است كه به افرادي كه دچار احتقان و پرخوني بيني يا انحراف تيغه بيني هستند كمك مي كند. در صورتي كه به علت ناهنجاري فك يا دهان، تنفس شما از راه بيني با اشكال صورت مي گيرد، دندانپزشك تان ممكن است با تجويز يك پروتز دهاني بتواند اين مشكل را حل كند.در صورتي كه علاوه بر خرخر قطع تنفس هم در شما بوجود مي آيد،

پزشكتان ممكن است راههاي زير را پيشنهاد كند:
كم كردن وزن در صورتي كه چاق باشيد.
استفاده از فشار مداوم مثبت راههاي هوايي: (CPAP) در اين شيوه از ابزاري استفاده مي شود كه اكسيژن را تحت فشار وارد بيني شما مي كند و مجاري هوايي را كه روي هم خوابيده اند باز مي كند.
جراحي: از شيوه هاي مختلف جراحي براي رفع انسداد مجاري هوايي استفاده مي شود از جمله جراحي سومنوپلاستي كه در آن با استفاده از امواج راديويي پرفركانس، بافت هاي كام نرم كاهش داده مي شود تا از انسداد مسير عبور هوا به وسيله آن جلوگيري شود.
*متخصص گوش و حلق و بینی، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

همشهري- دکتر ابراهیم رزم‌پا