1 اسفند- 20 ربیع الثانی-20 فوریه

* دفا ع مقدس در گذر تاریخ

*  شهادت حجت‏الاسلام شیخ «فضل‏ اللَّه محلاتی» در حمله جنگنده عراقی به هواپیمای حامل ایشان (1364 ش)
اشاره:
حجت‏الاسلام شیخ فضل‏اللَّه محلاتی در سال 1309ش در محلات به دنیا آمد. پس از تحصیلات مقدماتی، از محضر استادانی همچون آیات عظام: محمدتقی خوانساری، علامه طباطبایی و امام‏خمینی کسب‏فیض کرد. حجت الاسلام محلاتی از سال 1326 فعالیت‏های سیاسی و مبارزاتی خود را بر ضد رژیم شاه آغاز کرد و پس از کودتای 28 مرداد 1332 دستگیر و تبعید شد. وی با آغاز نهضت‏اسلامی، فعالیت‏های خود را افزایش داد و تا پیروزی انقلاب در این مسیر ثابت قدم بود. پس از پیروزی انقلاب به نمایندگی از مردم محلات و دلیجان به اولین دوره مجلس شورای اسلامی راه یافت و در همان زمان به عنوان نماینده امام در سپاه پاسداران منصوب گردید. وی سرانجام در اول اسفند 1364، در حالی که به همراه جمعی از فرماندهان‏نظامی‏جنگ، مسؤولان کشوری و نیز تعدادی از نمایندگان مجلس از تهران عازم اهواز بود، هواپیمای حامل آنها مورد تهاجم دو جنگنده‏عراقی قرارگرفت و در نزدیکی اهواز سقوط کرد. پیکر پاک شهید محلاتی پس از تشییعی با شکوه در حرم حضرت معصومه به‏خاک سپرده شد.

*  شهادت شهید اسماعیل قنواتی (1362ش)
اشاره:
سال ۱۳۴۵ش در ماهشهر، تداعی‌گر تولد شیرمردی از سلاله تاریخ است، شهیدی که نامش را اسماعیل نهادند: شهید اسماعیل قنواتی. اسماعیل پس از سپری کردن دوران کودکی و نوجوانی، به جبهه‌های نبرد حق علیه باطل اعزام و پس از مجاهدت بسیار درحالی‌که مسئولیت پشتیبانی را بر عهده داشت، در حین رساندن مهمات به نیرو‌ها در تاریخ یکم اسفندماه سال ۱۳۶۲ هجری شمسی در منطقه شیب نیسان بر اثر اصابت ترکش گلوله به ناحیه گردن اسماعیل‌وار و عاشقانه، به سیدالشهدا (ع) اقتدا نمود و ذبیح‌الله گشت... مادر شهید قنواتی قبل از شهادت، او در خواب می‌بیند که فرزندش را در اتومبیل سپاه گذاشتند و پارچه سفیدی روی او کشیده‌اند و او مطمئن می‌گردد که فرزندش شهید خواهد گردید و دقیقاً بعد از این خواب همان‌گونه که ذکر شد، اسماعیل به شهادت رسید... مادر شهید می‌گوید: «فرزندم از این‌که قرار بود راهی جبهه شود بسیار خوشحال بود و برای رفتن به جبهه شور و شوق زیادی داشت و نماز و روزه و رفتن به مسجد را هیچ‌گاه ترک نمی‌کرد و همیشه می‌گفت: من باید در راه خدا شهید بشوم. بار‌ها ایشان به من می‌گفتند که برای من دعا کنید تا شهید شوم و شما نیز باید افتخار کنید که مادر یک شهید هستید.»... اخلاق شهید قنواتی نسبت به خانواده و دیگران بسیار پسندیده بود و به مسائل مذهبی اهمیت بسیار می‌داد. هم‌رزمان شهید می‌گفتند: «هرگاه که اسماعیل از منزل به جبهه می‌آمد، هر چیزی را که با خود آورده بود در بین جمعیت تقسیم می‌کرد تا همه استفاده کنند.»... مادر شهید می‌افزاید: «حاضرم پنج فرزند دیگرم را در راه اسلام هدیه کنم.»... بعد از شهادت اسماعیل قنواتی بنا بر درخواست شهید، خانواده‌اش دوچرخه‌ او را می‌فروشند و مبلغ آن را به‌همراه پولی که شهید در گوشه‌ای از مغازه گذاشته بود، برای کمک به جبهه تقدیم می‌کنند... مادر شهید درمورد دوران پس از شهادت فرزندش می‌گوید: «هرگاه که بر روی آرامگاه فرزندم می‌رفتم خیلی گریه می‌کردم تا این‌که یک شب خواب دیدم دور قبر او را با پارچه‌ای سیاه پوشانده‌اند از اسماعیل سؤال کردم چرا این‌گونه است؟ ایشان پاسخ دادند: به‌دلیل این‌که شما پیشانی خود را با پارچه‌ای سیاه بسته‌اید. گفتم که چرا دست‌هایت تاول زده است؟ گفت‌: به‌خاطر اشک‌هایی است که شما می‌ریزید. بعد از این خواب پیشانی‌بند سیاه را باز کردم و دیگر گریه نکردم. مدتی بعد دوباره فرزندم را در خواب دیدم اما این‌بار دست‌های او تاول‌زده نبود.»... برادر شهید در خاطره‌ای از شهید می‌گوید: «زمانی ‌که خبر شهادت برادرم را شنیدم به‌همراه همسرم به منزلمان رفتیم. هنگامی ‌که وارد منزل شدیم دیدیم که همه فامیل و اهالی خانواده در حال عزاداری هستند. با دیدن این صحنه همسرم که دخترخاله‌ شهید می‌شد از شدت ناراحتی در حیاط به روی زمین افتاد و تا‌‌ او را به بیمارستان رساندیم وی جان سپرده بود. همسرم را به دستور امام جمعه ماهشهر و استان در قطعه شهدا به خاک سپردیم.»... برادر شهید می‌افزاید: «سفارش ایشان قبل از شهادت این بود که من شهید می‌شوم اما نمی‌میرم و تا ابد زنده‌ام بنابراین نباید برای من و دیگر شهیدان ناراحت شوید زیرا که ما راه دیگر شهدا را ادامه داده‌ایم و امیدوارم که شما برادران راه مرا ادامه دهید.»

*  روز روحانیت و دفاع مقدس
اشاره:
در اول اسفند 1364، حجت الاسلام محلاتی نماینده امام در سپاه، به همراه 8 تن از نمایندگان مجلس و مسؤولین دیگر عازم جبهه‏های جنگ بودند که هواپیمای حامل آنها مورد حمله دو فروند جنگنده عراقی قرار گرفت و در نزدیکی اهواز سقوط کرد و کلیه سرنشینان آن که نزدیک به 50 نفر بودند به شهادت رسیدند. از آنجا که این گروه عازم جبهه‏های نبرد حق علیه باطل بودند و در جمع آنان، تعداد زیادی از علما و روحانیان مبارز به درجه رفیع شهادت نائل آمدند، این روز به روز روحانیت و دفاع مقدس نامگذاری گردید تا همه ساله از مجاهدت این پاسداران اسلام و انقلاب، قدردانی شود.

1 اسفند در گذر تاریخ

*  امضای عهدنامه ترکمنچای بین «فتحعلی شاه قاجار» و «پاسکویچ» روسی (1206ش)
اشاره:
در زمان فتحعلی شاه، دو دوره جنگ بین ایران و روسیه درگرفت که هر دو جنگ باشکست ایران به پایان رسید. پس از شکست دوم، اول اسفند 1206 ش (5 شعبان 1243 ق، 21 فوریه 1828 م) عهدنامه‏ای بین ایران و روس در قریه ترکمانچای به امضا رسید که به مراتب از قرارداد گلستان شوم‏تر بود. به موجب این معاهده، ولایات ایروان و نخجوان به روسیه واگذار شد و مرزها معین گردید. علاوه بر غرامتی که ایران پرداخت کرد، حق کشتیرانی در دریای خزر مجدداً برای روس‏ها تأیید شد. به علاوه، اتباع روسیه در ایران از حقوق کاپیتولاسیون و مصونیت قضایی برخوردار شدند. این امر، حقِّ اجرای مجازات نسبت به اتباع روس را هم که در ایران مرتکب جرم می‏شدند از دولت ایران گرفت و بعدها کم کم به جایی رسید که تقریباً اختیار محاکمه از دست دولت ایران سلب شد و استقلال قضایی کشور محدود گردید. دولت روسیه در برابر آن همه منافع، تنها ولیعهدی عباس میرزا و رساندن او را به تخت سلطنت تأیید کرد.

* تأسیس مدرسه عالی تلویزیون و سینما(1348ش)
اشاره:
در پی تاسیس و آغاز به کار تلویزیون در کشور و گستردگی فعالیت سازمان رادیو و تلویزیون نیاز به ایجاد موسسه‌ای که نیروی انسانی موردنیاز این سازمان را تامین و تربیت کند، احساس شد. بعد از فراهم آمدن مقدمات کار در سال ۱۳۴۸ موسسه‌ای به نام «مدرسه عالی تلویزیون و سینما» تشکیل شد که دانش‌آموختگان آن به فعالیت در سازمان رادیو و تلویزیون و حوزه سینما مشغول شدند. این موسسه کار خود را با یک دوره کوتاه مدت یک ساله آغاز کرد.

*  انتخاب اولین گروه از فقهای شورای نگهبان توسط حضرت امام خمینی(ره) (1358ش)
اشاره:
وظیفه اصلی شورای نگهبان، بررسی عدم مغایرت مصوبات مجلس با احکام اسلام و قانون اساسی است. اعضای این شورا مرکب از دو گروه شش نفری از فقها و حقوقدانان می‏باشد. فقها را رهبر انقلاب تعیین می‏کند و حقوقدان‏ها توسط رییس قوه قضاییه به مجلس معرفی و سپس با آرای نمایندگان، انتخاب می‏شوند. همچنین بر اساس قانون اساسی، نظارت بر انتخابات مختلف همچون انتخابات خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و هرگونه همه‏پرسی بر عهده شورای نگهبان است.

*  درگذشت عالم و نویسنده توانا حجت‏الاسلام «مصطفی زمانی» (1369ش)
اشاره:
استاد زمانی نوری در سال 1313ش در نجف آباد اصفهان متولد شد و در خانواده‏ای اهل فضل و تقوی، پرورش یافت. وی در 17 سالگی در زادگاه خود دروس ابتدایی را همراه با کسب و کار آموخت و پس از آن، برای ادامه تحصیل راهی قم گردید. وی پس از طی سطوح عالی حوزوی، در درس خارج فقه و اصول آیت‏اللَّه بروجردی و امام خمینی و فلسفه و تفسیر علامه طباطبایی شرکت کرد و خود را برای مبارزه‏ای علمی و عملی آماده ساخت و با سلاح قلم دست به فعالیت فرهنگی زد. وی پس از چندی با همکاری تعدادی از فضلای حوزه، فعالیت‏های خود را پیرامون هدایت فرهنگی و سیاسی نسل جوان قرار داد. استاد زمانی در طی سال‏های مبارزه فرهنگی خویش، برای ترویج اندیشه‏های بلند حضرت امام، تلاش می‏کرد که در این راه متحمل یک سال حبس نیز شد. ایشان با احساس مسئولیت بالایی که نسبت به جوانان احساس می‏کرد توانست کتب بسیاری را به ویژه برای نسل جوان منتشر کند و ارتباطات مکاتبه‏ای و حضوری زیادی با جوانان برقرار نماید. آثار این نویسنده سترگ در شش بخش داستان‏های اسلامی و معارف دین، امام علی(ع) و نهج‏البلاغه، جهان اسلام، مسائل نوجوانان و جوانان، مسائل زناشویی و ازدواج و کتب علمی قرار می‏گیرند که در حدود نود جلد را تشکیل می‏دهند. این عالم ربانی سرانجام در اول اسفند 1369ش (5 شعبان 1411ق) در 58 سالگی دار فانی را وداع گفت و در حرم حضرت معصومه به خاک سپرده شد.

*  ارزش دلار در مقابل ریال سقوط کرد(1353ش)
اشاره:
و در نتیجه از بهای تمام ارزها کاسته شد. سقوط دلار هر سال10 میلیارد ریال برای واردات سود عاید ایران می کند.

*  مطلبی تحت عنوان «اعلامیه 15 تن از روحانیون تبریز » در روزنامه اطلاعات به چاپ رسید.(1356ش)
اشاره:
در این اعلامیه از مردم خواسته شده بود تا اجازه ندهند تظاهرات مذهبی و بی آلایش آنها، مخالف با اهداف عالیه روحانیت و اسلام باشد.

*  تعدادی از سناتورهای مجلس سنا علیه قیام مردم تبریز صحبت کردند.(1356ش)
اشاره:
هلاکو رامبد، وزیر مشاوره در امور پارلمانی رژیم شاه خطاب به سناتورهای مجلس گفت : «طبق اطلاعات به دست آمده، مسببین این واقعه کمونیست های شناخته شده هستند... این کمونیست ها برای اغفال طبقات خاص، نام مارکسیسم اسلامی را بر روی خود گذاشته اند...»

* ‌روزنامه لومانیته چاپ پاریس، با دیدگاهی متفاوت نسبت به دیگر رسانه های خارجی مطلبی تحت عنوان «انفجار خشم علیه دیکتاتور در تبریز» به چاپ رساند.(1356ش)
اشاره:
این روزنامه با اشاره به حوادث ماه های گذشته شهرستان ایران، اقدامات رژیم در سرکوبی جنبش مردم و توسل به اختناق شدید و خونریزی را دلیل بر ناتوانی بیش از پیش آن اعلام کرد؛ همچنین تظاهرات ملت ایران را برای بهبود شرایط زندگی و کسب آزادی در خور اهمیت دانست.

* 20 ربیع الثانی در گذر تاریخ

*  تولد «حاج لطفعلی بیگ آذربیگدلی» شاعر و ادیب(1134 ق)
اشاره:
لطفعلی بیگ آذربیگدلی از شاعران معروف ایران در قرن دوازدهم هجری است. وی با هاتف و مشتاق اصفهانی و استادان دیگری که دوره‏ی بازگشت ادبی را آغاز کردند، معاصر بود. چندی در خراسان و اصفهان و شیراز گذراند و مدتی مداح جانشینان نادرشاه و سپس ستایش‏گر کریم خان زند بود تا این که در سال 1195 ق درگذشت. وی در قصیده، غزل و ترانه به روش شاعران قدیم پارسی گوی می‏سروده و در این کار موفق بوده است. منظومه‏ی یوسف و زلیخا و نیز تذکره‏ی آتشکده از آثار مهم اوست. هم‏چنین لطفعلی آذر در سخن سرایی، شعرشناسی و اطلاع بر احوال و اشعار شعرا تبحّری بسزا داشت.

*  درگذشت آیت‏اللَّه «شیخ هاشم قزوینی» مدرس برجسته‏ی حوزه‏ی علمیه‏ی مشهد(1381ق)
اشاره:
آیت‏اللَّه شیخ هاشم قزوینی، عالمی ربانی و متفکری عمیق و زاهدی وارسته بود. مقدمات را در قزوین فرا گرفت و برای تکمیل تحصیلات به اصفهان رفت و در سی سالگی در مشهد از محضر اساتیدی چون آقا حسین قمی و حاج میرزا محمد آقازاده‏ی خراسانی استفاده کرد. ایشان با مقام علمی بالا همه ساله ایام ماه مبارک رمضان به تربیت و تعلیم دینی روستاییان می‏پرداخت. آیت اللَّه قزوینی که از مدرسان برجسته‏ی حوزه‏ی علمیه‏ی مشهد به شمار می‏رفت، از عالمانی است که به قیام مسلحانه علیه رژیم پهلوی معتقد بود و در قیام مسجد گوهرشاد مشهد شرکت داشت.

* 20 فوریه در گذر تاریخ

*  شکست نیروهای استعمارگر اسپانیا از فرانسه در هائیتی (1677م)
اشاره:
اسپانیایى‏ها از اواخر قرن پانزدهم میلادی استعمار سرزمین هائیتی را آغاز کردند، اما در نیمه قرن هفدهم، سایر اروپاییان و از جمله فرانسویان وارد این منطقه شدند. حضور نیروهای کشورهای دیگر اروپایى باعث وقوع جنگ‏هایى بین آنان گردید که در یک مورد آن، جنگ بین نیروهای اسپانیا و فرانسه درگرفت و در بیستم فوریه 1677م، به شکست اسپانیایى انجامید. پس از این جنگ فرانسویان موفق شدند بخش‏هایى از هائیتی را تصرف نمایند و حضور خود را در آن منطقه تحمیل کنند. فرانسویان بیست سال بعد، در سال 1697م با اسپانیا در تقسیم این جزیره به توافق رسیدند و بخش غربی جزیره به فرانسویان واگذار گردید و فرانسوی‏ها آن را نزدیک به یک‏صد وسی سال در اشغال خود داشتند. هم‏زمان با آغاز انقلاب کبیر فرانسه در 1789م، سیاهپوستان و بومیان هائیتی قیام نمودند و سرانجام این کشور در سال 1804م به عنوان اولین کشور امریکای لاتین به استقلال رسید.

*  پایان جنگ بین استعمارگران فرانسه و آزادی خواهان مکزیک(1866م)
اشاره:
استعمارگران اروپایى از سده‏های پانزدهم و شانزدهم میلادی به بعد، نفوذ به سرزمین‏های گوناگون دنیا را آغاز کردند و به چپاول ثروت‏های آن می‏پرداختند. یکی از این مناطق، کشور مکزیک بود که توسط استعمارگران فرانسوی، اشغال گردید. اما آزادی‏خواهان مکزیک در مقابل حضور استعماری فرانسویان قیام کردند و جنگی بین دو طرف در گرفت. این جنگ میان فرانسه و آزادی‏خواهان مکزیک با پیروزی فرانسه و به سلطنت رساندنِ ماکسیمیلیان شاهزاده اتریشی در مکزیک، در بیستم فوریه 1866م به پایان رسید. در این جنگ پنج ساله، ابتدا، اسپانیا و انگلیس با فرانسه متحد بودند، اما پس از مدت کوتاهی، این دو کشور از جنگ کناره گرفتند و فرانسه به تنهایى تهاجم به نیروهای آزادی خواه به رهبری بنیتوخوارز رئیس جمهور سابق مکزیک را ادامه داد و موقتاً به پیروزی رسید. خوارز پس از عقب نشینی به شمال مکزیک، به حملات خود ادامه داد و با کمک ارتش مکزیک که به او وفادار بود، شاهزاده اتریشی را در 19 ژوئن 1867م سرنگون کرد و باردیگر به ریاست جمهوری کشورش برگزیده شد.

*  اعلام امضای پیمان «اورشلیم» بین اردن و انگلیس (1928م)
اشاره:
اردن از سال‏ها قبل از جنگ جهانی اول، به عنوان امیرنشین، بخشی از امپراتوری عثمانی به شمار می‏رفت که پس از جنگ جهانی اول و شکست عثمانی به تصرف نیروهای انگلیسی درآمد. از آن پس با تحمیل خودمختاری این منطقه به جامعه ملل، انگلستان در واقع زنجیره‏ای به هم پیوسته از سرزمین‏های تحت سلطه خویش از مدیترانه تا خلیج فارس تدارک دید. در این میان از همان آغاز شکل‏گیری کشوری به نام اردن، انگلستان به صورت رسمی در حاکمیت این منطقه دخالت می‏کرد و نفوذ خود را بیش از پیش در آن گسترش می‏داد. با این حال در اکتبر 1922م پیش نویس پیمانی میان این دو کشور به امضا رسید که تا شش سال بعد، آن را به صورت علنی مطرح نساختند. موانعی هم‏چون انقلاب قبائل محلی، سخت‏گیری‏های کارگزاران داخلی و سنگینی مالیات‏های کمرشکن باعث شد تا طرح علنی این پیمان به تعویق افتد. درنهایت، هنگامی که حاکمیت نظامی و امنیتی انگلستان بر اردن تثبیت شد، در بیستم فوریه 1928م این پیمان چهره‏ای حقوقی به خود گرفت. بر اساس این پیمان که در اورشلیم یا بیت المقدس به امضا رسیده بود، بازرسی دارایى اردن، حق امتیازها، قانون‏گزاری، نیروهای نظامی، امنیت بیگانگان و حق اعلام حکومت نظامی در اردن، به انگلستان واگذار گردید. در واقع، با امضای پیمان اورشلیم، اردن، بدون مشورت با لندن، در سیاست خارجی و حتی داخلی خود، حق تصمیم‏گیری نداشت. این پیمان به ویژه در مورد مسائل نظامی، تمامی حقوق و اختیارات مربوط به نیروها و ادوات جنگی و حتی حق داوری در امور نظامی و نظامیان را به انگلستان واگذار کرده بود. در حقیقت، با اجرای این پیمان، پرچم استعمار انگلستان به صورت کامل بر فراز حاکمیت اردن به اهتزاز درآمد. پیمان اورشلیم که با اعتراضات فراوان تمامی مردم اردن مواجه شده بود تا پایان جنگ دوم جهانی اعتبار داشت و با اعطای استقلال به اردن، این پیمان نیز لغو شد هرچند که شیوه‏های استعمار، به طریقی دیگر خود را در این کشور نمایان ساخته است. (ر.ک: 22 مارس)

*  افتتاح کمیسیون حقوق بشر وابسته به سازمان ملل در «ژنو» (1967م)
اشاره:
مجمع عمومی سازمان ملل متحد، پس از تصویب اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال 1948، اعلامیه ها، میثاق ها و قطعنامه های متعددی را در مورد موضوعات متفاوت حقوق بشر به تصویب رساند. تا پیش از این نیز موضوعات مربوط به حقوق بشر در کمیته سوم این مجمع مورد بحث و بررسی قرار می گرفت و قطعنامه های آن برای تصویب نهایی به مجمع عمومی ارجاع می شد. نهاد دیگری که بر رعایت حقوق بشر در سازمان ملل متحد نظارت دارد، شورای اقتصادی و اجتماعی است. فصل دهم منشور سازمان ملل متحد، تماماً به تأسیس، وظایف و آئین کار شورای اقتصادی و اجتماعی اختصاص داده شده است. ارگانهای تابعه شورا که به موضوعات حقوق بشر می پردازند عبارت اند از: کمیسیون حقوق بشر، کمیسیون فرعی ارتقاء حقوق بشر و کمیسیون مقام زن. کمیسیون حقوق بشر یکی از هفت کمیسیون کارکردی شورای اقتصادی اجتماعی بود که در واقع از ارگانهای اصلی مبتنی بر منشور سازمان ملل در زمینه حقوق بشر به حساب می آمد. در واقع این کمیسیون حدود شصت سال پیش در پی بروز جنگ جهانی دوم و متعاقب آن نقض گسترده حقوق بشر کشورها بر پایه جلوگیری از فجایع انسانی بوجود آمد. در طی این دوران در زمینه توسعه حقوق بشر، ارتقاء حمایت از حقوق بشر، بررسی وضعیت حقوق بشر در برخی از کشورها و بررسی مکاتبات با اشخاص در مورد نقض گسترده و مستمر حقوق بشر فعالیت می نمود. کمیسیون حقوق بشر عهده دار رسیدگی به موضوعاتی بود که از سوی مجمع عمومی یا شورای اقتصادی اجتماعی به آن ارجاع می شد؛ از جمله آنها بررسی اتهامات نقض حقوق بشر و رسیدگی به شکایات بود. علاوه بر این کمیسیون با سایر ارگانهای ذی صلاح سازمان ملل و سازمانهای غیردولتی که در زمینه حقوق بشر فعالیت دارند نیز همکاری می کرد. همچنین تعیین گزارشگران ویژه حقوق بشر، اتخاذ تصمیم در مورد چگونگی وضعیت حقوق بشر در برخی از کشورهای، ارائه پیشنهاد، توصیه ها و گزارشهای تحقیقاتی در زمینه مسائل حقوق بشر و ارسال گزارشها و تصمیمات به شورای اقتصادی و اجتماعی و از آن طریق به مجمع عمومی سازمان ملل متحد از جمله وظایف این کمیسیون بود. کمیسیون حقوق بشر در واقع یکی از هفت کمیسیون کارکردی شورای اقتصادی اجتماعی بود که از ارگانهای اصلی مبتنی بر منشور سازمان ملل متحد در زمینه حقوق بشر به حساب می آم.