28 بهمن- 17 ربیع الثانی-17 فوریه

* دفاع مقدس در گذر تاریخ
* شهادت شهید عجم ملکی (1362ش)
اشاره:
شهید عجم ملکی، سال ۱۳۴۰ش در منطقه‌ چم‌لوان از توابع مهران چشم به جهان هستی گشود. او تحصیلات ابتدایی خود را به پایان رساند و برای ادامه تحصیل به شهر مهران آمد که در‌‌ همان ایام در راهپیمایی‌ها و تظاهرات انقلابی شرکت کرد و در عرصه مبارزات مردمی، فعالانه حضور یافت. شهید ملکی پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی به‏همراه خانواده‌اش به ایلام مهاجرت کرد و بعد از ادامه تحصیل در ایلام، سال ۱۳۶۲ش به عضویت رسمی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآمد که پس از مراحل آموزشی به‏عنوان مسئول گروهان معرفی شد و پس از آن به‏عنوان معاون گروهان ۵۰۱ انتخاب شد و در شکل‌گیری این گردان زحمات زیادی را متحمل شد. در عملیات والفجر ۵، شهید بزرگوار و چند تن از رزمندگان جهت جایگزین کردن نیرو‌ها به منطقه عملیات اعزام شدند، آن‌ها به‏شکلی اتفاقی نیروهای عراقی را در حال فرار دیدند که به تعقیب آن‌ها پرداخته و پس از تصرف یکی از ارتفاعات مهم آن منطقه، شهید عجم ملکی بر اثر اصابت تیر مستقیم در سن بیست و دو سالگی در تاریخ بیست و هشتم بهمن‏ماه سال ۱۳۶۲ هجری شمسی، عاشقانه عروج کرد و عاشورائی گشت.

* شهادت شهید عظیم ثابت‏ قدم (1364ش)
اشاره:
شهید عظیم ثابت‏قدم، هفدهم بهمن‌ماه ۱۳۳۲ش در شهر زنجان چشم به جهان هستی گشود. کودکی او در جمع خانواده‌ای متدین سپری گشت و در سن هفت سالگی همانند دیگر کودکان زادگاهش به مدرسه رفت تا توشه‌ای از علم روز بردارد و توانست تا پایان سال پنجم دبستان تحصیل کند. او بعد از اتمام خدمت نظام‌ وظیفه در سال ۱۳۵۴ش به استخدام شرکت مخابرات درآمد و به‏عنوان مسئول تلفن همگانی در اداره‌ کل ناحیه‌ پنج مشغول به کار گردید. عظیم در سال ۱۳۵۶ش همراه و همسفر خود را یافت و صاحب دو فرزند شد. او در جریان مبارزات انقلابی ملت غیور ایران، به خیل عظیم تظاهرکنندگان پیوست. به‏دنبال پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، در انجمن‌های اسلامی به فعالیت فرهنگی پرداخت. شش ماه بعد از آغاز جنگ تحمیلی، داوطلبانه به جبهه جنوب اعزام گردید و بعد از پنج ماه مبارزه، از ناحیه‌ چشم مجروح شد. ده روز در بیمارستان اهواز بود و بیست روز در تهران در بیمارستان ۵۰۲ ارتش بستری گردید و سلامتی خود را بازیافت. اما از جبهه‏های پیکار حق علیه باطل غافل نگردید تا این‌که سرانجام در تاریخ بیست و هشتم بهمن‏ماه سال ۱۳۶۴ هجری شمسی در سن سی و دو سالگی طی عملیات والفجر ۸ در منطقه‌ فاو، شربت شیرین شهادت را نوشید و در بهشت برین مأوا گزید.

* 28 بهمن در گذر تاریخ
* رحلت فقیه، متکلم و واعظ بزرگوار، آیت‏اللَّه «میرزا علی اکبر نوقانی» (1329ش)
اشاره: آیت‏اللَّه میرزا علی اکبر فرزند موسی نوقانی در سال 1261ش (1300ق) در محله نوقان مشهد به دنیا آمد. وی پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی، ادبیات را در محضر استاد میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری معروف به ادیب نیشابوری اول و فقه و اصول را نزد شیخ حسنعلی تهرانی و آیت‏اللَّه سید عباس شاهرودی فرا گرفت. آیت‏اللَّه نوقانی در 26 سالگی برای تکمیل تحصیلات خود رهسپار حوزه علمیه نجف اشرف گردید و از محضر استادان بزرگی چون آخوند ملامحمد کاظم خراسانی، سید محمدکاظم یزدی و شیخ الشریعه اصفهانی استفاده نمود. وی پس از رحلت آخوند خراسانی، از عالم بزرگ میرزا عبداللَّه مازندرانی و آیت‏اللَّه میرزا محمدتقی شیرازی به دریافت اجازه اجتهاد نائل آمد و به مدارج بالای علمی دست یافت. آیت‏اللَّه نوقانی در سال 1291ش به مشهد مقدس بازگشت و به تدریس و انجام امور دینی پرداخت. وی از جانب آیت‏اللَّه حاج آقاحسین طباطبایی قمی، عهده‏دار تولیت مدرسه نواب، از مدارس مهم مشهد گردید. او دارای ذوق شعری نیز بود و در شعر، به «فقیر» تخلص می‏نمود. ایشان همچنین در خطوط نسخ و نستعلیق، تبحر داشت. کتبی از قبیل تعلیقاتی بر شرح نهج البلاغه و سه مقاله نوقانی و دو مقاله نوقانی در اصول عقاید و ردّ عقاید مادیون، از آثار ایشان است. آیت‏اللَّه نوقانی سرانجام در 28 بهمن 1329ش (10 جمادی‏الاول 1370ق) در 68 سالگی درگذشت و در حرم رضوی(ع) به خاک سپرده شد.

*  درگذشت استاد «محمد دیهیم تبریزی» ادیب و مورخ آذربایجانی (1378 ش)
اشاره:
استاد محمد دیهیم تبریزی، در سال 1286ش (1325ق) در تبریز به دنیا آمد. وی بر اثر راهنمایی‏های پدر، به تحصیل روی آورد و رشته‏های ادبی و ریاضی را به خوبی فرا گرفت. استاد دیهیم پس از آن ضمن فعالیت‏های فرهنگی به روزنامه‏نگاری اشتغال پیدا کرد و از سال 1311ش، خدمات مطبوعاتی خود را آغاز نمود. وی علاوه بر مسؤولیت مطبوعاتی، در صحنه‏های مهم سیاسی روز نیز حضور داشت و در سال 1325ش در بیرون راندن فرقه دموکرات از آذربایجان، کوشش زیادی مبذول نمود. دیهیم سرانجام تهران را برای فعالیت‏های سیاسی و فرهنگی خود برگزید و در سال 1335ش به آن سامان رهسپار شد. از اقدامات فرهنگی ماندگار دیهیم می‏توان به تاسیس انجمن‏های ادبی مولوی، صائب و آذربادگان اشاره کرد، ضمن اینکه در کار سازماندهی بیش از پانزده انجمن ادبی دیگر در تهران نیز نقش فعالی ایفا کرد. از وی آثار متعددی بر جای مانده که جبر، شرعیات، هندسه، دستور زبان فارسی، تعلیمات مدنی و حساب نو هر کدام در دو جلد و نیز تاریخ در 3 جلد و تذکره شعرای آذربایجان در 5 جلد از آن جمله است. استاد محمد دیهیم تبریزی سرانجام در اواخر بهمن 1378ش برابر با اوایل ذی‏قعده 1420ق در 92 سالگی در تهران درگذشت و به سرای جاوید شتافت.

* آیت الله بهاء الدین محلاتی در شیراز با انتشار اعلامیه ای، روز 29/11/56 را عزای عمومی اعلام کرد.(1356ش)

17 ربیع الثانی در گذر تاریخ
* تولد «عبدالقادر بَدَوانی» متخلّص به «قادری» مورخ معروف هندی(947 ق)
اشاره:
عبدالقادر بَدَوانی در دربار اکبر شاه تیموری، منصب قضاوت داشت، اما اوضاع نامناسب دربار را تحمل نکرد و از کار دست کشید. قادری، بعدها مامور ترجمه‏ی کتاب‏های زبان سانسکریت و جمع‏آوری آن‏ها بود، اما کارش ناتمام ماند و مورخان دیگر، آن را به پایان رساندند. عبدالقادر از اندیشمندان پرکار زمان خویش به شمار می‏رفت و ترجمه‏ها و تالیفات زیادی از او بر جای مانده است. از مهم‏ترین آثار اوکتاب مُنتَخَبُ التَّواریخ معروف به تاریخ بَدَوانی می‏باشد.

* «روزنامه‏ ی صور اسرافیل» در صدر مشروطیت(1325 ق)
اشاره:
مجله‏ی هفتگی صور اسرافیل که به مدیریت میرزا جهانگیر خان شیرازی و با همکاری میرزا قاسم خان تبریزی و علی اکبر دهخدا منتشر می‏شد یکی از برجسته‏ترین نشریه‏های دوران مشروطه بود. در دوره‏ی انتشار روزنامه‏ی صور اسرافیل، این روزنامه به مشکلاتی دچار شد. از جمله آن که چندین بار نویسنده‏ی او را تکفیر کردند و بساط روزنامه را فروپیچیدند. میرزا جهانگیرخان شیرازی، این روزنامه را در تکمیل معنی مشروطیت و حمایت از مجلسِ شورای ملی و یاری روستائیان، ضُعفا، فقرا و مظلومین، انتشار می‏داد. این روزنامه سرانجام پس از کشته شدن میرزا جهانگیرخان صور اسرافیل به دستور محمدعلی شاه قاجار تعطیل شد. پس از آن در سال 1337ق، مجدّداً سه شماره به همت علامه دهخدا در سوئیس انتشار یافت و سپس برای همیشه تعطیل گردید. تا آن وقت، ادبیات و انشاء ایرانی عموماً و روزنامه‏ها خصوصاً، به طرز نگارش قدیم، حاوی الفاظ مُسَجَّع، بی‏حقیقت و بدون معنی و خالی از سود و اثر بود، اما روزنامه‏ی صور اسرافیل به زبان مردمِ همان زمان نوشته می‏شد و حتی از آوردن اصطلاحات و لغات عامیانه ابا نداشت. از این رو در سبک نثر فارسیِ معاصر تأثیر بسزا کرد. مهم‏ترین مقالات این روزنامه، مقالات علی اکبر دهخدا بود که تحت عنوان «چرند و پرند» منتشر می‏شد.

* درگذشت عالم بزرگوار «ملا قربانعلی زنجانی» معروف به حجت الاسلام
(1328 ق)
اشاره: ملاقربانعلی زنجانی معروف به «حجت‏الاسلام» از شاگردان شیخ انصاری بود که پس از تحصیل در نجف اشرف به زنجان بازگشت. او ضمن احراز مقام مرجعیت، با سخت‏کوشیِ تمام به اجرای احکام اسلام، از جمله اقامه‏ی حدود و اجرای تعزیرات می‏پرداخت. ملاقربانعلی از چنان نفوذ و موقعیتی در منطقه برخوردار بود که عدم همراهی وی با جریان مشروطه‏ی غیر مشروعه، باعث گردید تا نهضت در آن منطقه تاثیر چندانی نداشته باشد. او هیچ‏گاه به ملاقات حاکمی نرفت و هیچ حاکمی را نیز به حضور نمی‏پذیرفت.

*  وفات محدث و رجالی ملامحمد نخجوانی(1334 ق)
اشاره:
ملامحمد علی نخجوانی، فقیه، اصولی، محدث، رجالی و عالم شیعیِ زمان خود بود. وی از شاگردان حاج میرزا حبیب‏اللَّه رشتی، فاضل ایروانی و فاضل شرابیانی بود که بعد از وفات شرابیانی، مرجع تقلید قفقازیان و جمع فراوانی از دیگر بلاد شیعه گردید. آیت‏اللَّه نخجوانی در 66 سالگی در کربلای معلی وفات یافت و در صحن مقدس امام علی(ع) دفن شد. حاشیه بر رسائل و حاشیه بر مکاسب شیخ انصاری، از آثار اوست.

* مدرس برجسته و عالم ربانی آیت ‏اللَّه سید مصطفی صفایی خوانساری(1413 ق)
اشاره:
آیت‏اللَّه سید مصطفی صفایى خوانساری در سال 1321 ق (1281 ش) در خوانسار به دنیا آمد. پس از فراگیری دروس مقدماتی حوزه، در محضر اساتید بزرگی همچون: شیخ عبدالکریم حائری یزدی، سید ابوالحسن رفیعی قزوینی و میرزا محمدعلی شاه آبادی حاضر شد و در نجف در حلقه‏ی درس حضرات آیات سیدابوالحسن اصفهانی و میرزای نایینی شرکت جُست. آیت‏اللَّه صفایی خوانساری اجازات متعدد اجتهاد و روایی را از حضرات آیات حائری، بروجردی و اصفهانی دریافت کرد. سرانجام این عالم ربانی در 92 سالگی در تاریخ 23 مهر 1371 ش چشم از جهان فروبست و پیکر پاک ایشان در مسجد بالاسر حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

17 فوریه در گذر تاریخ
* تولد «واسکو دو گاما» دریانورد معروف پرتغالی و پیشاهنگ استعمار (1469م)
اشاره:
واسکودو گاما، دریانورد پرتغالی در 17 فوریه 1469م در این کشور به دنیا آمد. در آن زمان، جوانان زیادی به دریانوردی علاقه داشتند، از این رو واسکودوگاما نیز وارد این حرفه شد و در طی سال‏های بعد، به دریانوردی مجرب تبدیل گردید. در همان اوقات که کریستف کلمب، دریانورد و مکتشف ایتالیایى، راهی را به سوی هندوستان جستجو می‏نمود، واسکودوگاما دریانورد پرتغالی در پی یافتن مسیری از طرف دماغه امید نیک در جنوب افریقا بود تا از طریق خلیج عمان به هند برسد. از این رو به عنوان اولین اروپایى، سفر خود را به هند در سال 1497م آغاز کرد. وی که در این سال لیسبون، پایتخت پرتغال را با چهار کشتی ترک کرده بود، از طریق اقیانوس اطلس عازم جنوب شد و چون برخلاف پیشینیان خود از خط ساحلی حرکت نمی‏کرد، در وقت صرفه‏جویى زیادی نمود. واسکودوگاما پس از دور زدن دماغه امید نیک در جنوبی‏ترین نقطه قاره افریقا، به سوی سواحل شرقی افریقا بالا آمد و شهرهای ثروت‏مند تجار عرب را در موزامبیک مشاهده کرد. وی در ادامه، از سواحل کنیا عازم اقیانوس هند گردید و در آوریل 1499م پس از حدود بیست ماه سفر دریایى، در بندر تجارتی کلکته در شبه قاره هند پهلو گرفت. هرچند راه اکتشافی واسکودوگاما بسیار طولانی بود، ولی به دنبال او، دریانوردان دیگر پرتغالی نیز همان راه او را پیش گرفتند و بنادر تجارتی و مستعمراتی پرتغال در افریقای شرقی و ساحل غربی هند را تشکیل دادند. هم‏چنین دستیابی اروپاییان و به ویژه پرتغالی‏ها بر این سرزمین سبب رونق تجارت و انباشت ثروت بادآورده در اروپا گردید. واسکودوگاما در سفر دوم خود، با بیست کشتی به حرکت درآمد و قصد داشت تا حاکمیت پرتغال را بر افریقا تثبیت کند که در این راه از اعمال زور و فشار نیز خودداری نکرد. با این حال به سبب خشونت و سوء مدیریت و نیز بدگویى از وی، به مدت بیست سال خانه‏نشین شد. واسکودوگاما در سال 1524م به عنوان نائب السلطنه هند راهی این سرزمین گردید. اما این مقام چندان پایدار نماند و با مرگ وی در 16 نوامبر 1524م در 55 سالگی، رؤیای او برای حکومت بر هند تعبیر نشد. هر چند واسکودو گاما در سفرهای دریایی خود، مناطق ناشناخته‏ای را کشف کرد و راه‏های دریایی را شناساند، اما این امر زمینه‏ساز حضور استعماری نیروهای پرتغال و دیگر کشورها در افریقا و آسیا گردید و باعث استثمار مناطق وسیعی از جهان در طول قرن‏های متمادی شد.

* سوزاندن «جیوردانو برونو» فیلسوف ایتالیایی در دادگاه تفتیش عقاید (1600م)
اشاره:
جیوردانو برونو اخترشناس، فیلسوف و شاعر دوره قرون وسطی، در 13 سپتامبر 1548م در شهر نولا در ایتالیا به دنیا آمد. وی از نوجوانی وارد مدرسه‏ای مذهبی گردید و به سرعت علوم مربوط به دوران ارسطو را فرا گرفت. ولی هوش سرشار او موجب شد از خرافات این مکتب برگردد و از فلاسفه قبل از سقراط پیروی کند. در نتیجه مجبور شد به رم فرار کند. برونو از آن پس به تبلیغ افکار خود پرداخت و مدت 16 سال در انگلستان، آلمان، سوئیس و شهرهای ایتالیا سرگردان بود. ولی ضمن تدریس در دانشگاه پاریس، اساس علم و دانش آن روز یعنی منطق ارسطو و نظام کائناتی بطلمیوسی که زمین را مرکز عالم می‏دانست رد کرد. وی هم‏چنین حکمت طبیعی ارسطو را مردود اعلام نمود و آنها را مورد مخالفت سخت قرار داد. این امر مخالفت مقامات مذهبی را برانگیخت. از این‏رو چنان عرصه را بر برونو تنگ کردند که باعث شد وی از هر شهری به حالت خفّت و فرار بیرون رود. در سال 1591 م، شخصی که عضویت دادگاه تفتیش عقاید مذهبی را برعهده داشت به برونو نامه نوشت و از او برای تدریس به خود دعوت کرد. برونو در اثر اشتیاقی که به دیدن وطنش داشت فریب خورد و به ونیز رفت، اما به محض ورود، او را دستگیر کرده و به زندان افکندند. وی پس از هفت سال زندان به رم فراخوانده شد و از او خواستند که آن‏چه گفته بود تکذیب کند. ولی برونو سرپیچی کرد و در نتیجه به جرم نگارش کتاب‏های کفرآمیز و همکاری با ملکه الیزابت که مخالف کلیسا بود، به مرگ محکوم شد. سرانجام جیوردانو برونو درروز 17 فوریه 1600م در 52 سالگی با نهایت شجاعت به حکم اعدام تن در داد و زنده زنده در آتش سوخت. برونو به دلیل مخالفت با آموزش‏های جَزمی سده‏های گذشته و عقاید بی‏چون و چرای فلسفه ارسطویى و نیز تأثیر عمیق بر فیلسوفان پس از خود، به عنوان حلقه انتقالی از فلسفه کهن به فلسفه عقلانی دوران جدیدمطرح شده است. وی مبدع و منعکس کننده موضوعات عقلانی است و واقعیت‏های اطراف خود را به تصویر می‏کشید. البته برونو در زمینه اخترشناسی نیز دیدگاه‏هایى داشت. او حدس‏هایى زده است که درستی بسیاری از آنها در پرتو کشف‏های دانشمندان بعد از او ثابت شده است. از جمله وجود سیاره‏هایى در منظومه شمسی و مرکز نبودن زمین. وی تأکید می‏کرد که درفضای کیهانی، بی‏نهایت جسم، شبیه خورشید وجود دارد. او قانون بقای ماده را تنظیم کرد که بر اساس آن هیچ چیز از بین نمی‏رود و هستیِ خود را از دست نمی‏دهد، بلکه در شکل خارجی و مادی خود تغییر می‏کند. فلسفه برونو در بسیاری زمینه‏ها از قبیل یگانگی فضا - زمان و نیز نسبی بودن جرم جسم‏ها، با فیزیک امروزی، هماهنگ است. برونو مانند فلاسفه قدیم عقیده داشت که روح خدا در جسم جهان حلول می‏کند و در نتیجه، هر فردی، جزئی از خداوند و بنابراین، ابدی و غیرفانی است. در سال 1889م، 290 سال پس ازمرگ برونو، در برابر اجتماع عظیم مردم رم و نمایندگان کشورهای مختلف، در میدان گل‏ها، همان جایی که وی را به آتش سپردند، از مجسمه او پرده‏برداری شد.

* درگذشت «ژان مولْیِر» نمایش‏نامه‏نویس مشهور فرانسوی (1673م)
اشاره:
ژان باتیست مولْیِر، نویسنده معروف فرانسوی در سال 1622م درشهر پاریس به دنیا آمد. وی نخست دروس مقدماتی را در مدرسه اشراف گذراند و سپس در رشته حقوق به تحصیل پرداخت. اما چون به کار هنرپیشگی علاقه داشت به تئاتر روی آورد و یک گروه تئاتر تشکیل داد. وی در آغاز کار، با دشواری‏های فراوانی روبرو شد، ولی سرانجام حمایت لویى چهاردهم، پادشاه فرانسه، او را از گوشه انزوا خارج ساخت و بر آن داشت که زندگی هنری خود را دنبال کند. مولْیِر شهر به شهر، تئاترهای خود را به نمایش می‏گذاشت تا این‏که به شهرت رسید. از آن زمان بود که شاه‏کارهای بزرگی خلق کرد و آنها را در میان استقبال شدید مردم به نمایش گذاشت. مولیر یک آفریننده خستگی‏ناپذیر بود که شاه‏کارهای او، نمایش‏نامه‏هایى است که وی در آنها تزویر و شرارت روح بشر را مورد انتقاد شدید قرار داده و بر انحرافات ذهن حمله می‏کند. وی نه تنها یک نویسنده، بلکه هنرپیشه‏ای بسیار ماهر و زبردست بود. او از بازیگران کمدی ایتالیا الهام می‏گرفت و آدم‏های مسخره‏ای خلق کرده بود که نمونه‏های عالی کمدی‏گران آغاز عصر سینمای کنونی را به یاد می‏آورد. مولیر در نمایش‏نامه‏هایش به ایجاد پیچ و خم‏های هیجان‏انگیز و اوصاف مضحکه‏آمیز و نیز هجو و انتقاد می‏پرداخت و از همه این نکته‏ها، برای برجسته ساختن و بهتر نمایاندن خصوصیات اخلاقی و معنوی بشر استفاده می‏نمود، از این روست که در آثار این کمدی نویس، فلسفه اخلاقی موج می‏زند. مولیر با هوش‏مندی فراوان و بشر دوستی عمیق، کمدی را وسیله‏ای برای به دست آوردن نتیجه‏های دلخواه و انسان دوستانه قرار داده است. از مولیر آثار مشهوری به جا مانده که مردم گریز، خسیس، زنان دانشمند، مریض خیالی و طبیب اجباری از آن جمله‏اند و برخی از آثار او به فارسی نیز ترجمه شده‏اند. ژان باتیست مولیر سرانجام در حین نمایش مریض خیالی دچار تشنج شد و چند ساعت بعد در هفدهم فوریه 1673م در 51 سالگی درگذشت.

* تولد «رنه لاوْنیک» پزشک فرانسوی و مخترع گوشی پزشکی (1781م)

* پایان جنگ خونین «ساراگوسا» میان فرانسه و اسپانیا (1809م)
اشاره:
پنبرد خونین ساراگوسا، در جریان جنگ‏های پنج ساله میان نیروهای فرانسوی و اسپانیایى از روز 15 نوامبر 1808م با حمله ارتش ناپلئون بُناپارت آغاز شد و با مقاومت شدید نظامیان و مردم اسپانیا و جنگ خانه به خانه در ساراگوسا روبرو گردید. در این جنگ، دو طرف، شدت عمل و قساوت بسیار نشان دادند و به همین دلیل تعداد کشته‏ها زیاد بود. شدت قتل‏عام و کشتار در این جنگ به حدی بود که این نبرد به قصابی ساراگوسا شهرت یافت. جنگ ساراگوسا سرانجام پس از چهار ماه درگیری سنگین، در 17 فوریه 1809م با پیروزی فرانسویان و اشغال شهر ساراگوسا، اسپانیا واقع در شرق این کشور خاتمه یافت. اگرچه در جریان این جنگ و یورش فرانسویان، اسپانیا توسط فرانسه اشغال شد، اما در سال 1812م پس از آن که ناپلئون از روسیه عقب‏نشینی کرد و سپس از دولت‏های متحد اروپایی شکست خورد، اسپانیا نیز آزادی خود را بازیافت.

* آغاز زمام‏داری «فیدل کاسترو» در کوبا (1959م)
اشاره:
فیدِل کاسْتْرو زمام‏دار کوبا، در 13 اوت 1927م در شرق کوبا دیده به جهان گشود. وی پس از تحصیلات مقدماتی، وارد دانشگاه هاوانا شد و به تحصیل حقوق، علوم اجتماعی، سیاست و مدیریت عمومی پرداخت. کاسترو در سال 1953م در مبارزه علیه حکومت دیکتاتوری باتیستا دستگیر و زندانی شد. وی پس از آزادی از زندان در سال 1955م راهی امریکا و مکزیک شد و به آموزش ناراضیان فراری از چنگ باتیستا پرداخت. هرچند کاسترو در اولین حمله خود در نوامبر 1956م با شکست مواجه شد اما با تربیت چندین هزار نیروی چریک ورزنده، توانست در سال 1958م حمله وسیعی به کوبا را سازماندهی کند و حکومت باتیستا را سرنگون سازد. پس از فرار باتیستا در اول ژانویه 1959م، کاسترو در 17 فوریه 1959م در 32 سالگی به نخست وزیری کوبا دست یافت و کنترل اوضاع را بر عهده گرفت. دولت کاسترو برنامه اصلاحات ارضی وسیعی که شامل مصادره اموال و املاک امریکاییان در مزارع و کارخانه‏های شکر کوبا بود، به مرحله عمل درآورد. وی هم‏چنین تا کنون حوادث متعددی نظیر واقعه خلیج خوک‏ها، بحران موشکی امریکا و شوروی بر سر کوبا، دخالت نظامی در قاره افریقا و... را پشت سر نهاده است. فیدل کاسترو با گذشت بیش از چهل و شش سال از حکومت خود )تا سال 2005م( نفوذ فراوانی در ارکان نظام و مردم کوبا دارد و موفقیت‏های سیاسی مهمی به دست آورده است. هم‏چنین پس از مارشال تیتو، جواهر لعل نهرو، جمال عبدالناصر و احمد سوکارنو رهبران یوگسلاوی، هند، مصر و اندونزی، از مؤسسین جنبش عدم تعهد محسوب می‏شود و از 1979 تا 1982م ریاست دوره‏ای این جنبش را بر عهده داشت. کاسترو در داخل کوبا، فقر و بی‏سوادی را ریشه‏کن ساخت و توانست به مدت نزدیک به پنج دهه، یک حکومت ضد امریکایی را در جوار مرزهای جنوبی ایالات متحده امریکا اداره کند. او پس از زوال کمونیسم، با وجود نرمش فراوان در برابر مذهب و تالیف کتابی در این زمینه، همچنان خود را مدافع سوسیالیسم می‏داند. فیدل کاسترو خطیبی بسیار بلیغ و تواناست به طوری که می‏تواند چندین ساعت تمام بدون مراجعه به یادداشتی سخنرانی کند. لباس مورد علاقه او، جامه رزم است که به یاد ایام پیکار و مبارزه، پیوسته آن را در کوبا و خارج از کوبا، در هر مکان و محفلی بر تن دارد.