*  2  دی  در گذر تاریخ

*  تشکیل «مجلس عالی» با شرکت مقامات مملکتی با هدف بررسی اولتیماتوم روسیه به ایران (1290 ش)
اشاره: پس از اولتیماتوم دولت روس مبنی بر اخراج مستشار اقتصادی بیگانه از ایران و نپذیرفتن مجلس، قوای روس به آذربایجانِ ایران یورش برده و دست به قتل عام و کشتار مردم زدند. در این میان و در حالی که روسیه تهدید به حمله به پایتخت نموده بود، در روز دوم دی‏ماه 1290 ش، یک مجلس عالی و فوق‏العاده مشتمل بر نمایندگان مجلس شورای ملی، وزرا، رجال، اعیان و اشراف و مقامات مملکتی در دربار تشکیل شد و جریانات اخیر را که بین دولت ایران و روسیه پیش آمده بود بررسی کردند. در این جلسه، وثوق‏الدوله وزیر خارجه، از رویه مجلس نسبت به ردّ اولتیماتوم روسیه سخت انتقاد کرد و خواهان نرمش در برابر تهدیدات روسیه گردید. پس از این سخنرانی تصمیم به انحلال مجلس گرفته شد ولی نمایندگان سعی کردند در برابر دیکتاتوری ناصرالملک، نایب السلطنه و لجام‏گسیختگی صمصمام السلطنه نخست وزیر مقاومت کنند که کاری از پیش نبردند. در این میان با آن که دولت ایران، اولتیماتوم را پذیرفت و شوستر آمریکایی را از خزانه‏داری کل کشور معزول گردانْد، باز، روس‏ها دست از شرارت و آدم‏کشی و قتل و غارت برنداشتند و پس از آن که تبریز را در اول دی ماه اشغال کردند، اقدام به اعدام ثقة الاسلام تبریزی از علمای بزرگ تبریز و دیگران نمودند و حکومت آذربایجان را به طور کلی در اختیار گرفتند. دولت هراسناک صمصام‏السلطنه، با پذیرش تهدیدات روسیه، هم راه را برای دخالت بیشتر روس‏ها بازگذاشت و هم اقتدار ملی را فدای مصالح گروهی نمود.

*  تحصّن استادان دانشگاه‏ ها در ساختمان وزارت علوم در تهران (1357 ش)
اشاره: در دوم دی ماه 1357 ش، ده‏ها تن از استادان دانشگاه‏ها در اعتراض به دخالت نظامیان رژیم شاه در امور دانشگاه‏ها و تعطیل شدن کلاس‏های درس به دستور حکومت نظامی، ساختمان وزارت علوم را تصرف کرده و در آن تحصّن کردند. در این تحصن، استادان دانشگاه‏ها خواستار از سرگرفته شدن تدریس و بیرون رفتن نظامیان از دانشگاه‏ها شدند. این اعتراض، با شهادت استاد نجات‏اللهی در پنجم دی ماه، بُعد دیگری یافت و گستره انقلاب را وسعت بخشید.

* 20 صفر درگذر تاریخ

* اربعین حسینی «روز زیارتی مخصوص حضرت سیدالشهدا»
اشاره: اربـعین در لغت، به معنای چهل، چهار دهه (لغت نامه دهخدا، 5/164) و در اصطلاح، سپری شدن چهل روز از مرگ کسی و بر پای داشتن مراسمی برای بزرگداشت اوست. این واژه در اصطلاح شیعه، به طـور خـاص بـر روز بـیـسـتـم مـاه صـفـر یـعـنـی چـهـل روز پـس از واقـعـه عـاشـورا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش اطلاق می گردد (همان) و به اربعین حسینی نامبردار است.

*  ورود اهل‏بیت سیدالشهداء به کربلای حسینی (61 ق)
اشاره: بنا بر برخی روایت مقارن چهلمین روز شهادت امام حسین(ع) کاروان اهل بیت پیامبر(ص)، پس از افشای ماهیت ضد اسلامی یزید و حقانیت امام حسین(ع)، به سرزمین کربلا بازگشتند. بنابر همین روایت، خاندان امام حسین(ع) در آنجا با صحابی بزرگ پیامبر، جابر بن عبدالله انصاری و عده‏ای دیگر از یاران امام(ع) مواجه شدند که برای زیارت قبر امام حسین(ع) آمده بودند. آنان با سوگواری و سوز و گدازی حسرت بار، یاد آن امام شهید و مظلوم را گرامی داشتند و پس از مدتی راهی مدینه شدند.

* ورود «جابربن عبدالله انصاری» به سرزمین کربلا و زیارت قبر مبارک امام حسین(ع) (61 ق)

*  درگذشت شیخ «جعفر شوشتری» محقق و عالم بزرگ مسلمان (1303 ق)
اشاره: شیخ جعفر بن حسین بن علی شوشتری ازمحققین و علمای بزرگ اسلام و فقیهان عالی مقام و مجتهدین امامیه بود. اوقات او در امور دینی و ارشاد مردم و موعظه سپری گردید. وی از شاگردان محمدحسن نجفی، صاحب جواهر، شیخ مرتضی انصاری و شریف العلمای مازندرانی و دیگر بزرگان بود. وی اولین کسی است که درمسجد سپهسالار تهران اقامه‏ی جماعت نمود. وی در حوالی کرمانشاه بدرود حیات گفت و جنازه‏اش به نجف منتقل و مدفون شد. از شیخ جعفر شوشتری تالیفات ارزشمند و متعددی به جای مانده که هر یک از آن‏ها، نشان دهنده‏ی وسعت فکر و دقت نظر اوست. اصول الدین، الخصائص الحسینیه و مجالسُ البُکا از آن جمله‏اند.

*  تولد آیت الله العظمی «مرعشی نجفی» (1315 ق)
اشاره: سیدمحمود مرعشى و همسرش در نجف در خانه‏اى ساده اما در کمال صفا و محبت روزگار مى‏گذرانیدند. آنان در بین‏الطلوعین روز پنجشنبه 20 صفر 1315ه. ق (1276ه. ش)، در موجى از شادى و شعف قرار گرفتند زیرا چشم‏شان به روى نوزادى خجسته روشن شد. درخت امیدشان در باغ آرزو به بار نشست؛ بهار زندگى آن زوج جوان رونقى شکوهمند یافت و آن آشیانه محقر زینتى دیگر به خود گرفت. با ولادت این کودک فرخنده صداى سپاس، حمد و شکر و دعا از خانه سیدمحمود به درگاه خداوند متعال بلند گردید و مادر پس از آن همه رنج و زحمت دوران باردارى و مدت‏ها چشم‏انتظارى با شوقى زایدالوصف خداى خویش را شکر مى‏گفت چرا که کودک خود را با سلامت و سربلندى به دنیا آورده بود. این شادى‏ها و سرورها تمامى رنج‏ها و آلام او را به بوته فراموشى سپرد. انتخاب نام نیک براى کودک بیانگر شخصیت دینى و فکرى و طرز نگرش و میزان علایق والدین است. هر چه نام آشناتر و پرمحتواتر باشد در شکل‏گیرى ابعاد گوناگون شخصیت طفل تأثیرگذارتر است. بدین خاطر در فرهنگ اسلامى انتخاب نام جهت فرزندان اهمیت وافرى دارد و براى مراسم نامگذارى، آداب ویژه‏اى در نظر گرفته شده است. بر اساس سنت‏هاى خانوادگى در نجف رسم بر این بود که هر مولودى را نزد علما مى‏بردند تا نامى برایش مشخص کنند. این طفل را پس از ولادت، تطهیر و تنظیف، به آستان مقدس علوى دخیل نمودند. در واقع نخستین روزهاى زندگى وى با رایحه عطرآگین و باقداست ضریح امیر مؤمنان (ع) عبیرآگین گشت. سپس کودک را نزد محدث نورى بردند که وى پس از گفتن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ، نام خودشان یعنى «محمدحسین» را برایش تعیین نمودند. اگرچه امروزه ایشان به چنین نامى معروف نمى‏باشند، بعد او را خدمت زاهد زمان و شیخ فقها و مجتهدین میرزا حسین بن‏میرزا خلیل بردند و آن فقیه عارف اسم «آقانجفى» را مرحمت نمود. سپس نوزاد را خدمت عارف معروف سیدمرتضى کشمیرى بردند و آن جمال سالکان و زینت عارفان، کُنیه «ابوالمعالى» را براى آن کودک تعیین نمود. همچنین وى را خدمت آیت‏الله سیداسماعیل صدر بردند که آن سید فقها، لقب «شهاب‏الدین» را برایش مشخص کرد. در خاتمه نوزاد را به محضر شیخ محمد طه نجف بردند و آن عالم عامل ادعیه و اذکار وارده را در باره طفل قرائت نمود.

* 23 دسامبردرگذر تاریخ

*  ترجمه انجیل از زبان لاتین به آلمانی به ابتکار «مارتین لوتر» (1521م)
اشاره: لوتر در سال 1532 برای اولین بار ترجمه آلمانی تورات و انجیل را به انجام رساند تا همه معتقدان آلمانی زبان به کلام خدا دسترسی بدون واسطه داشته باشند . از نظر وی هیچ فرقی بین یک کشیش و فرد عادی وجود ندارد و هر کسی می تواند مستقیماً با خدا رابطه داشته باشد . لوتر همچنین برگزاری مراسم عبادی در کلیسا را به زبان آلمانی توصیه و اجرا نمود . تا پیش از این ، تورات و انجیل فقط به زبان های عبری و لاتین موجود بودند . مراسم کلیسا نیز در همه جا به زبان لاتین برگزار می شد که قابل استنباط برای همه کس نبود و عمدتاً افراد روحانی با زبان لاتین آشنایی داشتند .

*  مرگ خانم «جِین اوسْتین» بانوی داستان‏نویس انگلیسی (1817م)
اشاره: خانم جِین اوسْتین، بانوی داستان‏نویس و نویسنده معروف انگلیسی، در 23 فوریه 1775م در انگلستان به دنیا آمد. پدر جِین، کشیش بود و با خانواده خود در شهرستان‏های مختلف اقامت می‏کرد. پس از مرگ پدر، جِین زندگی را میان افراد خانواده پر اولاد خود و دوستان شهرستانی و در محیطی محدود و یک‏نواخت می‏گذراند. همین محیط کوچک بعدها زمینه بسیاری از داستان‏هایش قرار گرفت. جِین در ابتدا برای سرگرم کردن فرزندان و افراد خانواده به خلق داستان‏ها و صحنه‏های نمایشی خنده‏آور می‏پرداخت که آثار نخستین دوره نویسندگی او را تشکیل می‏داد. جِین که از 14 سالگی کار نویسندگی را آغاز کرده بود، طی سال‏های جوانی، داستان‏های بعدی خود را نگاشت و به شهرت رسید. وی در سال‏های اولیه قرن نوزدهم اولین داستان‏هایش را در مجموعه‏ای به نام عشق و دوستی فراهم آورد و پس از آنْ داستان غرور و تعصّب را منتشر کرد که پیروزی بسیار به دست آورد. جِین اوستین در تمام طول عمرش بیش از شش داستان ننوشت ولی همین شش رمانْ، مقام والایى در تاریخ ادبیات انگلیس دارند. از یک نقطه نظر، این کتاب‏ها پیش‏قدمِ داستان‏های عشقی هستند و آن هم به واسطه خاتمه‏های خوب و خوش، دسیسه‏های جالب و نیز احترامی عمیق که برای فضیلت خانوادگی قائل شده، می‏باشند. با اینکه جِین اوستین تمام عمرش را در ایام جنگ سرد بین فرانسه و انگلستان گذراند ولی هیچ‏گونه بازتابی از این حادثه در نوشته‏هایش نمودار نیست. پیروزی اوستین در زمان حیات او قابل توجه نبود؛ تنها در اواخر زندگیش بود که نقدهایى آمیخته با ستایش از آثار وی به عمل آمد و هنر نویسندگی و سبک انشای دل‏پذیرش بر مردم انگلستان آشکار گشت. آثار جِین اوستین و زندگی او، دو خط موازی را تشکیل می‏دهد که هر دو به طبقه متوسط و محیط محدود شهرستان تعلق دارد. اشخاص داستان‏های اوستین از میان مردم عادی برگزیده می‏شوند نه از افراد برجسته و جِین با همین مردم آشنا و معمولی، دنیایى رنگارنگ و غنی می‏سازد و از کوچک‏ترین اعمال و رفتار، عمیق‏ترین معانی را بیرون می‏کشد. شکست و ناکامی در عشق، فریب و اغوا، دروغ و نادرستی، ابتذال و امیدهای واهی، همه‏جا در برابر اعتدال و حد و اندازه معقول قرار می‏گیرد. تجزیه و تحلیل درست، وصف زنده و گویا، بینش دقیق، ظرافت فکر، ذوق طنز و هنر نویسندگی موجب می‏شود که اوستین در شمار معروف‏ترین داستان نویسان انگلیس قرار گیرد. جِین اوستین در ماه‏های پایانی عمر به دستور پزشک برای مداوای طبی به وینچستر انگلیس سفر کرد و سرانجام در 23 دسامبر 1817م در 42 سالگی درگذشت.

*  اختراع گرامافون توسط «توماس ادیسون» مخترع امریکایی (1878م)
اشاره: توماس آلوا ادیسون در طول عمر خود، ابتکارات و ابداعات فراوانی را به انجام رساند. یکی از این اختراعات، گرامافون یا دستگاه سخنگو نام داشت که آن را پس از آزمایش‏های بسیار در 23 دسامبر 1878م اختراع کرد و نوع مقدماتی ضبط صوت به حساب می‏آمد. این گرامافون دارای صفحه دایره‏ای با پوشش نازکی از ورقه فلز قلع بود که ادیسون آن را با دست می‏چرخاند، زیرا موتورهای برقی در آن زمان هنوز رواج نیافته بودند. طرز کار گرامافون به این نحو بود که هنگامی که گوینده در لوله ضبط کننده حرفی می‏زد، ارتعاشات مکانیکی تولید می‏شد و سوزنی این ارتعاشات را به ورقه قلعی منتقل می‏کرد. اثرات سوزن بر صفحه قلعی مزبورْ، نمایش‏گر زیری و بمی صدا بود. برای تکرار صدای ضبط شده، سوزن دیگری در خطوط به جای سوزن اولی به کار برده می‏شد تا صدا را که در لوله ضبط کننده ثبت شده بود دوباره عیناً تولید نماید. در این حال اگر چه صدا تغییر می‏یافت ولی تشخیص داده می‏شد. گرامافون اولیه ادیسون که با دست کوک می‏شد هم‏اکنون در موزه نیویورک امریکا قرار دارد. امروزه دستگاه‏های گرامافون و ضبطصوت، صدای انسان را به همان صورت که هست ضبط نموده و ارائه می‏دهند. اما بدون تردید از ارزش گامِ نخستین ادیسون در این زمینه کاسته نمی‏شود.

*  سقوط جده توسط «ابن سعود» و پایان حکومت خاندان هاشمی (1925م)
اشاره: بعد از فرونشستن قیام وهابیان در نیمه نخست قرن نوزدهم، این گروه در طول قرن نوزده هماره به تحریک دیگران علیه دولت عثمانی مشغول بودند. در اوائل قرن بیستم، عبدالعزیز ابن عبدالرحمان ابن سعود به عنوان رئیس یکی از قبایل حجاز تصمیم به تسخیر بخش‏هایى از مناطق تحت حاکمیت عثمانی گرفت که به نظر وی، سرزمین‏های غصب شده بودند. بر این اساس وی در سال 1906م بعد از تصرف ریاض، خود را رئیس آن منطقه خواند و در نتیجه، حاکمان عثمانی، منطقه احساء در شرق عربستان را به وی واگذار کردند. وی سپس دامنه تصرفات خود را گسترش داد. در سال 1924م شریف حسین، امیر مکه، که از خاندان هاشمی بود، خود را خلیفه نامید و عبدالعزیز نیز به بهانه غصب عنوانْ، به نبرد با وی برخاست و توانست در این راه، مقامات محلی و روحانیون وهابی را با خود همراه سازد. در نتیجه در 23 دسامبر 1925م، خاندانِ هاشمی تسلیم شدند و در 8 ژانویه 1926م عبدالعزیز خود را پادشاه حجاز نامید. این امر مقدمه‏ای شد تا در 18 سپتامبر 1932 کشور پادشاهی عربستان سعودی شکل گیرد. (ر.ک: 23 سپتامبر)


*  اختراع لاستیک مصنوعی (1932م)
اشاره: درچنین روزی درسال 1932میلادی ، لاستیک مصنوعی ساخته شد. پس از کاهش تولیدات کائوچو دانشمندان به فکر ماده جایگزین برای آن افتادند . پس ازگذشت13سال از جنگ جهانی اول ، ماده میِل شیمیدان انگلیسی موفق به کشف لاستیک شد.

*  اعدام ژنرال «هیدْکی تویو» نخست‏ وزیر ژاپن در زمان جنگ جهانی دوم (1948م)
اشاره: کشور ژاپن ازسال‏های قبل از جنگ جهانی دوم با حمله به سرزمین‏های اطراف، برخی از آن مناطق را به اشغال خود درآورد؛ با این وجود در دو سال اول جنگ جهانی دوم از ورود رسمی به صحنه جنگ پرهیز می‏کرد و حتی در 13 آوریل 1941م با شوروی پیمان عدم تجاوز امضا نمود. با این حال بسیاری از سران حکومتی و نیز نظامیان این کشور خواهان ورود به صحنه اصلی جنگ و استفاده از فرصت به دست آمده برای گسترش حاکمیت خود در منطقه جنوب شرقی آسیا بودند. در اکتبر 1941م، با استعفای نخست‏وزیر وقت ژاپن، ژنرال هیدْکی تویو نظامی برجسته این کشور جانشین وی شد و در حالی که برای ورود رسمی به جنگ تردیدهایى وجود داشت، وی از رهبران مدافع جنگ به شمار می‏رفت، ضمن آن که در این مقطع، ژاپن به طور کلی تحت حاکمیت نظامیان قرار گرفته بود. دو ماه بعد در هفتم دسامبر 1941م، به دستور تویو و با حمله بمب افکن‏ها و جنگنده‏های ژاپن به پایگاه دریایى امریکا در بندر پرلْ هارْبورْ، ژاپن رسماً در جبهه متحدین وارد شد و سپس مناطق وسیعی در منطقه آسیای جنوب شرقی از جمله تایلند، مالزی، سنگاپور، هنگ‏کنگ، فیلیپین و اندونزی را به اشغال خود درآورد. هم‏چنین در این زمان بود که کامیکازه‏ها که با عملیات انتحاری خود، کشتی‏های امریکایى و اهداف دیگر را نابود می‏کردند، به پیشنهاد تویو پدید آمدند. در نیمه‏های جنگ دوم جهانی، ژنرال تویو استعفا کرد ولی ژاپن هم‏چنان به جنگ خود ادامه داد. با بمباران هسته‏ای هیروشیما و ناکازاکی و تسلیم ژاپن، محاکمه رهبران نظامی اصلی ژاپن آغاز شد و پس از محاکمه‏ای طولانی، سرانجام ژنرال تویو و شش تن دیگر از فرماندهان نظامی ژاپن در روز 23 دسامبر 1948م در توکیو به دار آویخته شدند. پس از اعدام، اجساد این هفت تن را سوزاندند و خاکستر آن را به آب‏های اقیانوس ریختند.
*  اعدام «لاوْرنتی بِرْیا» سیاست‏مدار سفاک و رئیس دستگاه امنیتی شوروی (1953م)
اشاره: لاورنْتی پاوْلویچ بِریا، سیاست‏مدار معروف شوروی، در 24 دسامبر سال 1899م در جمهوری گرجستان به دنیا آمد. وی پیش از انقلاب کبیر روسیه در سازمان پلیس مخفی تزاری کار می‏کردو در سال 1917م به عضویت حزب کمونیست درآمد. وی در سال‏های اولیه پس از انقلاب اکتبر روسیه، از مروّجان اصلی و فعال طرز تفکر لنین به شمار می‏رفت. بریا در زمان مرگ لنین تنها 24 سال داشت لیکن شهرت فراوانی یافته بود. بریا در دوران حکومت استالین به سرعت مراحل عضویت در حزب کمونیست تا دستیابی به بالاترین مقام حزبی جمهوری گرجستان را طی کرد. او در دهه 1930م که به دوره کشتار استالین معروف شده است، ریاست سازمان پلیس مخفی شوروی موسوم به ان .کا. و. د (کمیسری خلق برای امور داخلی) را بر عهده گرفت و طی بیست سال تصدی این مقامْ تصفیه‏های خونین استالین را انجام داد. بریا در سال 1944م در حزب کمونیست ارتقاء مقام یافت و به وزارت کشور رسید. بریا چند ماه پس از مرگ استالین، در زمان حکومت خروشچف دستگیر و در 23 دسامبر 1953م در 54 سالگی در داخل کاخ کرملین اعدام شد. او مانعی در راه قدرت‏طلبی رهبران جدید شوروی سابق محسوب می‏شد. همراه با بریا، 24 نفر دیگر از منصوبین وی در سازمان پلیس مخفی شوروی سابق نیز تیرباران شدند. به طوری که خروشچُف، رهبر پیشین شوروی در خاطرات سیاسی خود می‏نویسد، ظاهراً بریا سودای جانشینی استالین را در سر می‏پروراند و برای رسیدن به این هدف، قصد کشتن اعضای کادر رهبری را داشت.

*  روز ملی «ژاپن»
اشاره:
کشور جزیره‏ای ژاپن، در غرب اقیانوس آرام و شرق قاره آسیا واقع است و با 377/819 کیلومتر مربع مساحت در همسایگی آبی چین و کره قرار گرفته است. جمعیت ژاپن نزدیک به 127 میلیون نفر است که بیشتر آن‏ها نژاد ژاپنی داشته و به زبان ژاپنی صحبت می‏کنند. پایتخت ژاپن توکیو می‏باشد و از شهرهای مهم این کشور می‏توان از یوکوهاما، هیروشیما اوزاکا و ناگویا نام بُرد. با توجه به رشد منفی جمعیت در ژاپن پیش‏بینی می‏شود که جمعیت این کشور تا سال 2025م در حدود 121 میلیون نفر خواهد بود. نظام سیاسی مجمع الجزایر ژاپن مشروطه سلطنتی است و امپراتور با این که به عنوان یک مقام ارشد از احترام زیادی برخوردار است اما در امور سیاسی مداخله نمی‏کند. بیش از 90 از مردم ژاپن بودایى و پیرو آیین شینتو (مذهب ملی ژاپن) هستند. واحد پول ژاپن «ین» می‏باشد و 23 دسامبر سال‏روز تولد امپراتور، روز ملّی ژاپن نام گرفته است. ژاپن از نظر اقتصادی یکی از پیشرفته‏ترین و ثروت‏مندترین کشورهای جهان به شمار می‏آید. این کشور تا قرن نوزدهم کشوری عقب‏مانده و منزوی بود و از آن زمان راه ارتباط مردم این سرزمین با جهان خارج گشوده شد. از آن هنگام به بعد ژاپن به تدریج مراحل پیشرفت را طی نموده و به یک کشور توسعه یافته و قدرت‏مند تبدیل شد.

*  روز پیروزی در مصر (1956م)
اشاره: همه ساله چنین روزی به عنوان روز پیروزی درمصرگرامی داشته می شود . این پیروزی به خاطرخروج نیروهای اشغالگربعد از واقعه کانال سوئز است . روزگذشته (22 دسامبر ) در سال 1956 میلادی آخرین گروه از نیروهای انگلستان و فرانسه از مصر خارج شدند . در هشتم آبان 1335 ه ش و در پی ملی کردن کانال سوئز از سوی پرزیدنت جمال عبدالناصر تجاوز سه جانبه (صهیونیستها، بریتانیا و فرانـسه ) بـه مصـر آغـاز شد در این تجاوز صهیـونیستهـا تحـت فرمانـدهـی بـن گـوریـون جنایت پیشه بخشهایی از سینا و نوار غزه را قریب بـه شـش مـاه بـه اشغـال خود در آوردند تا این که سرانجام بنا به تصمیم سـران آمـریکـا و شـوروی یعنـی آیزنهاور و خروچف از این منطقه خارج شدند .