در نگاهي به آيات و روايات اسلامي مي‌توان به الگوها و مصداق‌هاي خوبي در باب خانه و خانواده دست يافت. اين الگوها امروزه براي ما مي‌تواند منشا خير در انتخاب‌هايمان باشد.
اصلا دين اسلام برنامه كاربردي براي زندگاني ما دارد، اما آنچه بايد اتفاق بيفتد، تدوين و تنظيم اين برنامه‌هاست تا بتواند عملياتي شود. در اين مقاله نگاهي مي‌اندازيم به نمونه‌هايي از مصاديق و الگوهاي اسلامي براي تشكيل خانواده. قرآن از همسر خوب و نيكو به خير تعبير كرده است.
خير به معناي چيزي است كه گرايش و رغبت همگاني بدان وجود دارد. به اين معنا كه همسر خوب كسي است كه از نظر همگان مورد تاييد و توجه است و هر كسي آرزو دارد داراي چنين همسري باشد. زيرا ملاك‌هاي انساني را چنان فراهم آورده كه هر كس به طور طبيعي آن را مي‌ستايد و مي‌پسندد.
از نظر زيبايي، انساني طبيعي و در حد اعتدال كامل و نقص وعيبي در ظاهر وي نيست. از نظر بينشي و نگرشي و اخلاق فردي و رفتار اجتماعي نيز در مسير تكاملي انسان قرار دارد و اصول و مباني فطري را در خود بروز و ظهور داده است. نمونه‌هاي عيني آن را قرآن در آسيه (س) و مريم دختر عمران(س) در ميان زنان و حضرت ابراهيم(ع) و ديگر پيامبران(ع) در ميان مردان مطرح مي‌كند.
در اين ميان پيامبر اكرم(ص) الگوي برتر در ميان مردان است. در آيات و سوره‌هاي چندي به الگوي ديگري به عنوان خانواده برتر اشاره شده است كه از هر نظر در كمال بينشي و نگرشي و رفتاري هستند.
كامل‌ترين نوع زندگي
قرآن زندگي خانوادگي را بهترين و كامل‌ترين نوع زندگي برمي‌شمارد و آن را براساس فطرت و غريزه طبيعي انسان مي‌داند و هرگونه زندگي در بيرون از چارچوب زندگي خانوادگي را زندگي ناقص و معيوب قلمداد مي‌كند؛ زيرا در تحليل قرآني از همان آغاز آفرينش مرد، جفت و زوجي براي همسري وي از نفس و جانش آفريده شده كه افزون بر نيازهاي روحي و رواني و جنسي، زمينه تكامل و كمال يكديگر را فراهم مي‌آورند.
زن و مرد در زندگي دنيوي خويش موجوداتي وابسته به يكديگر هستند و مرد به عنوان قوام و ستون زن و همسر خويش شناخته مي‌شود كه بدان تكيه كرده و به كمال خويش مي‌رسد. بر اين اساس قرآن همسر خوب و نيكو و زندگي خانوادگي را خير مي‌شمارد. (نساء آيه 19) و در آيه 221 سوره بقره همسران مومن را به عنوان خير برتر از هر همسر ديگر مي‌شمارد؛ زيرا زن مومن به جهت ايمان و رفتارهاي برخاسته از آن مي‌تواند مرد را به كمال خويش برساند.
قرآن با شناخت مسئله علاقه‌ها و گرايش‌هاي بشر به زيبايي خواهی اشاره مي‌كند كه زيبايي هر چند ملاك و معياري مهم در انتخاب همسر است ولي نبايد زندگي خود را تحت الشعاع آن قرار داد.قرآن از انسان مي‌خواهد كه هرگاه ميان دو شخص زيباي مومن و زيباروي شگفت انگيز غيرمومن قرار گرفت، زيباروي مومن را برگزيند.
قرآن براي همسري كه بتوان وي را خير و نيكو دانست معيارهايي را بيان مي‌كند. يكي از مهم‌ترين اين معيارها غير از حسن و زيبارويي (بقره آيه 221 و احزاب آيه 52) ايمان به خدا (بقره آيه 221 و تحريم آيه 5) است؛
معيار ديگري كه قرآن در همسران به عنوان خير مطرح مي‌كند اطاعت از فرمان‌هاي خداوند است. (تحريم آيه 5) همسري كه مطيع فرمان‌هاي الهي است در حقيقت كاري برخلاف اصول اخلاقي و هنجاري انجام نمي‌دهد و در مسير تكاملي حركت مي‌كند.
هم انديشي و رابطه گرم
اگر بخواهیم الگوهایی ديگري را برای خانواده از دیدگاه دین مطرح کنیم باید بگوییم که در خانواده سالم از دید اسلام براي هر عضو خانواده فرصت مناسبي وجود دارد که بتواند با ديگران دور هم جمع شوند و زماني را با يکديگر سپري کنند. اعضاي خانواده با مشارکت در اين لحظه‌ها احساس مي‌کنند عضو خاص و پذيرفته شده خانواده هستند.
البته فقط با هم بودن آن هم به مدت طولاني به معني ارزشمند بودن آن زمان نيست بلکه والدين و فرزندان در آن لحظه به تبادل فکرها، احساسات و عقايد خود مي‌پردازند. در چنين خانواده‌هايي به فعاليت‌هاي تفريحي شادي بخش، بازي و سرگرمي، به اندازه فعاليت‌هاي مسئولانه‌اي از قبيل امور روزمره خانه‌داري، وظايف خانوادگي، کارهاي مدرسه و مشاغل خارج از خانه، اهميت و ارزش داده می‌شود.
خانواده سالم احساسات يکديگر را مي‌پذيرند و نه تنها اجازه مي‌دهند که اين احساسات ابراز شوند بلکه يکديگر را تشويق مي‌کنند تا افزون بر بروز احساس‌هاي غم و خشم، دامنه وسيعي از احساسات نشان داده شوند.
سن ازدواج
يكي ديگر از مواردي كه مي‌توان به آن اشاره كرد، موضوع سن ازدواج است.رسول خدا (ص) مى‌فرمايند:« دختران باكره مانند ميوه‌هاى روى درختانند اگر بموقع چيده نشوند اشعه آفتاب آنها را فاسد مى‌كند و وزش باد آنها را پراكنده مى‌سازد، همچنين دختران وقتى به حد بلوغ رسيدند و مانند زنان در خويشتن تمايل جنسى احساس كردند دارويى جز ازدواج ندارند و اگر همسر نگيرند از فساد ايمن نيستند چرا كه بشرند و بشر از خطا و لغزش مصون نيست.»
در اين حديث حضرت تشبيه بسيار لطيف و دقيقى فرموده است. همانطور كه ميوه نه در زمانى كه كال و نارس است بايد چيده شود و نه زمانى كه بپوسد و فاسد شود. دخترى كه نتواند شوهر را درك كند و از وظايف همسردارى عاجز باشد و نتواند قبول مسووليت كند، ميوه كال و نارسى است
كه هنوز بايد روى درخت (خانه پدر) بماند تا گذشت زمان او را رسيده و شيرين كند و باز اگر دخترى نشاط و طراوت جوانى را از دست بدهد و ازدواج نكند در حقيقت همان ميوه روى درخت مانده‌اى است كه هر چه بيشتر بماند بر افسردگى و پژمردگيش افزوده مى‌شود.
حجت الاسلام علي‌رضا فيضي
همشهری جمعه