نداشتن معرفت ولی معصوم(ع)، دنيازدگی و قانع نبودن به مقدرات الهی از جمله آفت‌های جامعه منتظر است؛ جامعه شيعه در اين رابطه و برای بركنار ماندن از اين آسيب‌ها بايستی توصيه‌های ائمه(ع) را به عنوان اصول و مبانی مورد توجه قرار دهد.
حجت‌الاسلام والمسلمين محمدتقی ربانی، رئيس پژوهشكده مهدويت و آينده‌پژوهی و مدير انجمن علمی مهدويت حوزه علميه در گفت‌وگو با خبرگزاری بين‌المللی قرآن (ايكنا)، با تأكيد بر ضرورت بازخوانی مدام مفاهيم و آموزه‌های دينی توسط انديشمندان و متوليان دين و پاسداران باور و انديشه گفت: ممكن است در برهه‌هايی از زمان با افراط‌ها و تفريط‌ها، به برخی از اين آموزه‌ها و مفاهيم پيرايه‌هايی بسته شود و يا كاستی‌هايی نسبت به آن‌ها صورت گيرد و مورد تحريف قرار گيرند. بنابراين ضرورت غربال‌گری آموزه‌ها و بازخوانی آن‌ها امری غيرقابل انكار است.
ضرورت بازخوانی آموزه‌های دينی و عصری کردن آن‌ها
ربانی بخشی از ضرورت بازخوانی آموزه‌های دينی را معطوف به لزوم عصری كردن آن‌ها دانست و بيان كرد: با توجه به اين‌كه انديشه انسان‌ها و دانش‌های بشری در حال رشد است و ادبيات فهم و برداشت از مفاهيم نيز در زمان‌های مختلف، گوناگون است، بايد معانی‌ای را كه قبلاً با آن‌ها سر و كار داشته‌ايم، مورد تبيين مجدد قرار دهيم. هر چند ما معتقديم كه اصول و پايه‌ها ثابت است، اما نگاه تبيينی و توصيفی‌ای كه به اين آموزه‌ها می‌‌كنيم، با توجه به ادبيات هر عصر و برداشت‌های هر عصر بايد مكرر شود و ادامه داشته باشد.
يهوديان و مسيحيان نيز پيش از مبعوث شدن پيامبر گرامی اسلام(ص)، در اطراف مكه و مدينه در انتظار ظهور ايشان بودند اما به آفت‌هايی دچار شدند كه آن‌ها را از ياری جبهه حق بازداشت و به دشمنان و معارضان جبهه حق تبديل شدند. آن چه عامل اين گمراهی بود دنيازدگی و حرص به دنيا و قانع نبودن به مقدارات الهی بود
وی با اشاره به تطورات علوم و مسائل آن‌ها در طول تاريخ، بيان كرد: برای مثال ما می‌بينيم كه در فقه و در طول زمان، در مسائلی كه درباره ابزارهايی كه به واسطه آن‌ها از مكاسب محلله و محرمه سخن گفته می‌شود، چرخش‌ها و توسعه‌هايی پديد آمده است. در فهم گزاره‌های دينی نيز اين چنين است و تكرار تأليف كتاب‌های كلامی و اعتقادی نشان از يك حركت تطوری می‌دهد. در گذشته اين كار گاه توسط حاشيه‌ها انجام می‌شد و امروز با ارائه مستقل آراء و آثار اين تبيين و توصيف به زبان عصر انجام می‌شود.
رئيس پژوهشكده مهدويت و آينده‌پژوهی با تأكيد بر اين كه نبايد از بازخوانی مدخل‌ها و آسيب‌زدايی و پيرايش آن‌ها از عناصر افراطی و تفريطی هراس و نگرانی داشت، عنوان كرد: اين بازخوانی و آسيب‌زدايی ما را در مقابل دشمنان بيمه می‌كند و به ما استواری و صلابت می‌بخشد.
ربانی در ادامه با همين نگاه به تحليل اوصاف و ويژگی‌ها و شاخصه‌های جامعه منتظر به عنوان اصول و مبانی انتظار پرداخت و گفت: در دوران غيبت ما را از برخی آسيب‌ها و آفت‌ها برحذر داشته‌اند. برای مثال گفته‌اند كه در زمان غيبت حيرت وجود دارد و حق بر بسياری از افراد مشتبه می‌شود و راه خود را گم می‌كنند و در دامن باطل می‌افتند، و گفته‌اند كه در دوران غيبت ربا فراوان می‌شود؛ به صورتی كه غبار آن بر بسياری از افراد می‌نشيند، و يا گفته‌اند كه مساجد كم‌رونق و ساختمان‌ها و ابنيه‌ها و گلدسته‌ها پررنگ می‌شود، يا در رابطه با زنان رفتارهايی گزارش شده است.
اهتمام و اجتهاد برای شناخت ولی معصوم؛ از شاخص‌های جامعه منتظر
وی با بيان اين كه جامعه منتظر جامعه‌ای است كه در آن فعاليت‌هايی صورت گيرد كه دقيقاً از اين آسيب‌ها محفوظ بماند، اظهار كرد: برای مثال در مورد حيرت و گم شدن راه حق يكی از مهم‌ترين كارويژه‌ها انجام تلاش‌ها و كوشش‌ها و اجتهادهايی در زمينه معرفت و به ويژه معرفت ولیّ است. می‌دانيم كه ائمه(ع) در قالب دعاها و احاديث خود ما را بسيار به اين امر يعنی به شناخت ولی معصوم و ارتباط همواره با او دعوت كرده‌اند و اين مطلب می‌تواند به عنوان يكی از شاخص‌های كليدی در جامعه منتظر مورد توجه قرار بگيرد.
بايد آسيب‌های برشمرده شده برای جامعه منتظر را به عنوان مواضع خطرات و گرفتاری‌ها فهرست كنيم و برای مقابله با آن‌ها به رهنمودها و ارائه طريق‌هايی كه از سوی اوليا و پيشوايان دينی ما بيان شده است برويم و اصول و مبانی جامعه منتظر را از آن‌ها استخراج كنيم و در جامعه ارائه دهيم
اين پژوهشگر حوزه مباحث مهدويت از دنيازدگی به عنوان يكی ديگر از آفت‌های جامعه منتظر ياد كرد و با اشاره به دوره انتظار برای ظهور پيامبر خاتم(ص)، گفت: ما می‌بينيم كه يهوديان و مسيحيان نيز پيش از مبعوث شدن پيامبر گرامی اسلام(ص)، در اطراف مكه و مدينه در انتظار ظهور ايشان بودند اما به آفت‌هايی دچار شدند كه آن‌ها را از ياری جبهه حق بازداشت و به دشمنان و معارضان جبهه حق تبديل شدند. آن چه عامل اين گمراهی بود دنيازدگی و حرص به دنيا و قانع نبودن به مقدارات الهی بود.
توصيه‌های ائمه(ع)؛ اصول و مبانی برکنار ماندن از آسیب‌های عصر غیبت
وی با بيان اين كه جامعه شيعه در اين رابطه و برای بركنار ماندن از اين آسيب بايستی توصيه‌های ائمه(ع) را به عنوان اصول و مبانی مورد توجه قرار دهد، عنوان كرد: يكی از مهم‌ترين مباحثی كه در مورد جامعه منتظر و منتظران مطرح شده است، بحث مربوط به قناعت و حداقل ابتلاء به دنيا و مسائل دنيوی است. بر اين اساس منتظران پرداختن به ماديات را بايد به رفع نيازها و دست‌يابی به آرامش و امنيت و مقاصد خود محدود و توجه خود را به رسالت‌ها و وظايف مهمی كه در عصر غيبت دارند معطوف كنند.
ربانی افزود: الان يكی از مشكلاتی كه ما با آن مواجهيم و در جامعه منتظر بايد بر آن حساس بود، قانع نبودن به آن روزی‌ای است كه خداوند مقدر فرموده است و حرص و بی‌تابی‌ها برای دنيا كه ما بسيار شاهد آن هستيم يك تهديد جدی است و اگر در مورد اين مسئله اقدامی نشود، شايد در آينده ضربات سنگينی از اين بابت كه برای رسيدن به دنيا مسابقه گذاشته‌ايم، بخوريم.
مدير انجمن علمی مهدويت حوزه علميه با توجه به يكی ديگر از آسيب‌های برشمرده شده برای جامعه مسلمين در دوران غيبت گفت: اين كه مساجد ما روح لازم را برای اين كه بتوانند مردم را لحظاتی از دنيا غافل و به خدا متوجه كنند، داشته باشند بايد مورد توجه قرار بگيرد.
وی در پايان خاطرنشان كرد: به همين طريق ما بايد آسيب‌های برشمرده شده برای جامعه منتظر را به عنوان مواضع خطرات و گرفتاری‌ها فهرست كنيم و برای مقابله با آن‌ها به رهنمودها و ارائه طريق‌هايی كه از سوی اوليا و پيشوايان دينی ما بيان شده است، برويم و اصول و مبانی جامعه منتظر را، يعنی جامعه‌ای كه می‌خواهد بر اساس ياری دولت حق زندگی خود را تنظيم كند، از آن‌ها استخراج كنيم و در جامعه ارائه دهيم؛ به نحوی كه اين اصول و مبانی، سبك‌ها و الگوها و چارچوب‌ها را به گونه‌ای مشخص كند كه فرد منتظر در درون آن‌ها همچون سربازی باشد كه هر لحظه آماده ياری مولای خويش باشد.