انتظار به اين معنا نيست كه بنشينيم تا ظهور به سمت ما بيايد، بلكه وظيفه ماست كه به سمت ظهور حركت كنيم و اگر قرار باشد كه ما به سمت ظهور حركت كنيم و فعال با اين سرّ الهی مواجه شويم، بايد رويكردی راهبردی و تمدنی به مهدويت داشته باشيم.
محمدهادی همايون، عضو هيئت علمی و معاون آموزشی و تحصيلات تكميلی دانشگاه امام صادق(ع)، در گفت‌وگو با خبرگزاری بين‌المللی قرآن (ايكنا)، با اشاره به اين‌كه تا به حال در تاريخ و از زوايای مختلف رويكردهای گوناگونی به موضوع مهدويت، به عنوان يك اصل مسلم اعتقادی شيعه مطرح شده است، عنوان كرد: برخی افراد رويكردی كلامی به موضوع مهدويت دارند و آن را موضوعی اعتقادی و كلامی در حوزه معارف شيعی می‌دانند كه شبهاتی پيرامون آن مطرح است و با پشتوانه نظام كلامی آن شبهات بايستی پاسخ داده شود. برخی افراد نيز از زاويه نگاه روايی به اين موضوع نگاه می‌كنند. همچنين زوايای عرفانی و ادبی و ... نيز در اين زمينه مطرح است.
رويكرد تمدنی به مهدويت/ مهدويت ناظر به شكل گرفتن يك تمدن است نه يك حكومت
همايون از رويكرد تمدنی و رويكرد راهبردی به مهدويت به عنوان دو رويكرد متفاوت از رويكردهای ذكرشده ياد كرد و در توضيح رويكرد تمدنی گفت: داشتن رويكرد تمدنی به مهدويت به اين معناست كه مهدويت را ناظر به شكل گرفتن يك تمدن بدانيم. به تعبير ديگر در رويكرد تمدنی اتفاقی كه ما پيش رو داريم و منتظر آن هستيم و آينده جهان را وابسته به آن می‌دانيم، يك اتفاق مقطعی و يك قيام محدود برای برپايی عدالت يا برقراری حكومت جهانی اسلامی نيست؛ بلكه در نازل‌ترين سطحی كه ما امروز در ادبيات معاصر خود واژه‌ای برای آن داريم، آن چه ما در انتظار آن هستيم يك رويداد تمدنی است.
عضو هيئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) ادامه داد: در واقع قرار است كه يك تمدن غيرالهی كنار رود و يك تمدن الهی با همه گستردگی‌ها و ويژگی‌هايش جای آن را بگيرد و ما را به سمت مراحل بالاتر و نهايتاً قيامت سوق دهد. در واقع آن چيزی كه ما منتظر آن هستيم، بسيار بزرگتر از يك حكومت و حتی بزرگتر از يك تمدن به عنوان بزرگ‌ترين واحد تاريخی است كه تا كنون رخ نموده؛ بنابراين در حال حاضر به دليل اين‌كه آن چه مورد انتظار است، بزرگتر از آن چيزی است كه می‌شناسيم، واژه‌ای برای آن نداريم، اما حداقل اين است كه آن را نبايد يك حكومت بلكه بايد يك تمدن تلقی كنيم.
محمدهادی همايون:
ظهور اتفاقی مقطعی و قيامی محدود برای برپايی عدالت يا برقراری حكومت جهانی اسلامی نيست؛ بلكه نازل‌ترين واژه در ادبيات معاصر برای توصيف آن‌چه ما در انتظار آن هستيم، «رويداد تمدنی» است
وی با بيان اين‌كه آن چيزی كه انبياء عظام(ع) از روز اول هبوط حضرت آدم و از روز اول قيام حضرت نوح و بقيه انبياء الولوالعزم و غير اولوالعزم پيگيری كرده‌اند، مقدمات تشكيل اين به اصطلاح حاكميت تمدنی بوده است، عنوان كرد: در چنين نگاهی می‌توان همه انبياء را عملاً به هم متصل ديد و هدف و مقصود مشتركی را كه در جهت آن عمل كرده‌اند، دريافت و دريافت كه هر كدام از ايشان در دوره خود بخشی از اين ساختمان عظيم تمدنی را ساخته و قسمتی از اين پروژه بسيار بزرگ و مهم را پيش برده‌اند.
نويسنده كتاب «مهدويت و تمدن جهانی اسلام» ادامه داد: در نتيجه چنين تلقی‌ای حركت‌های انبياء با هم معنادار می‌شود و با پی گرفتن اين حركت تا به امروز، راهبردها و جهت‌گيری‌ها كاملاً برای ما روشن می‌شود. بنابراين اگر قرار است كه پيش از ظهور حكومتی زمينه‌ساز شكل بگيرد و اين حكومت زمينه‌ساز ظهور، زمينه را برای ظهور حضرت قائم(عج) فراهم كند و اگر ما از جامعه منتظر و وظيفه زمينه‌سازی ظهور حرف می‌زنيم، بايد رويكردی تمدنی به مهدويت داشته باشيم و در واقع به گونه‌ای راهبردی به مهدويت بپردازيم.
اخذ رويكرد راهبردی به مهدويت؛ لازمه چشم‌انداز آخرالزمانی اسلام
همايون رويكرد راهبردی را معطوف به چشم‌انداز آخرالزمانی تصويرشده در رويكرد تمدنی دانست و افزود: وقتی كه ما مهدويت را امری كاملاً راهبردی در نظر می‌گيريم، ضمن اين‌كه موارد ديگر را نقض نمی‌كنيم، اما بر اين نكته متمركز می‌شويم كه مهم‌ترين مسئله‌ای كه قرار بوده است توسط نظام اسلامی و حتی تمام انبياء بر روی زمين پيگيری شود و امروز موضوعی راهبردی و اصلی برای شيعه است، چشم‌انداز تصوير شده در رويكرد تمدنی به مهدويت است.
نويسنده مقاله «دين و تمدن در گذار تاريخ» افزود: در واقع ما با استخراج راهبرد از بحث نشانه‌های ظهور و علائم ظهور كه در روايات مطرح شده است و از موضوع و مبحث مهدويت و فلسفه غيبت، حركت خود را به سمتی طراحی می‌كنيم كه آن سمت و سو را در رويكرد تمدنی توضيح می‌دهيم.
محمدهادی همايون:
اگر قرار است كه پيش از ظهور حكومتی زمينه‌ساز شكل بگيرد و اين حكومت زمينه‌ساز ظهور، زمينه را برای ظهور حضرت قائم(عج) فراهم كند و اگر ما از جامعه منتظر و وظيفه زمينه‌سازی ظهور حرف می‌زنيم، بايد رويكردی تمدنی به مهدويت داشته باشيم و در واقع به گونه‌ای راهبردی به مهدويت بپردازيم
وظيفه ما حركت به سمت ظهور است
وی در توضيح مطالب خود بيان كرد: برای مثال اگر ما در مواجهه با مبحث نشانه‌های ظهور چنين تلقی كنيم كه اين نشانه‌ها برای اين طراحی شده است كه ما در دوران تاريك غيبت و در مواجهه با يك نشانه به احساس اميدواری برسيم و به اين كه در حال حركت به سمت ظهور هستيم، يقين حاصل كنيم، نگاه ما نگاهی كاملاً منفعلانه به ظهور است. به تعبيری، قضيه از اين قرار است كه ما نشسته‌ايم و هيچ اقدامی انجام نمی‌دهيم و گويی آن چه بايد اتفاق بيفتد، خارج از چارچوب اراده ماست؛ به شكلی كه با روی دادن آن اتفاق و آشكار شدن آن نشانه ما فقط متوجه می‌شويم كه داريم به سمت ظهور حركت می‌كنيم.
همايون چنين رويكردی را مايه اختلافات اخير پديد آمده در كشور در مورد نزديك بودن يا نزديك نبودن ظهور دانست و بيان كرد: چنين نگاهی دائماً چنين مسائلی را پيش خواهد آورد، در حالی كه واقعيت ماجرا اين است كه ما نبايد منفعلانه بنشينيم و به نزديك بودن يا دور بودن ظهور بينديشيم.
انقلاب اسلامی و تعاليم امام(ره) نگاه فعال به ظهور را به ما ياد داد
وی با بيان اين‌كه ما از ابتدای انقلاب اسلامی و با تعاليم حضرت امام(ره) ياد گرفتيم كه به ظهور نگاهی فعال داشته باشيم، اظهار كرد: انتظار ما يك انتظار سازنده است و نمی‌نشينيم تا ظهور به سمت ما بيايد و وظيفه ماست كه به سمت ظهور حركت كنيم.
محمدهادی همايون:
ما با استخراج راهبرد از بحث نشانه‌های ظهور و علائم ظهور كه در روايات مطرح شده است و از موضوع و مبحث مهدويت و فلسفه غيبت، حركت خود را به سمتی طراحی می‌كنيم كه آن سمت و سو را در رويكرد تمدنی توضيح می‌دهيم
همايون ادامه داد: اگر قرار باشد كه ما به سمت ظهور حركت كنيم و فعال با اين سرّ الهی مواجه شويم بايد رويكردی راهبردی و تمدنی به مهدويت داشته باشيم و قائدتاً ترسيم نقشه راه از دل نشانه‌های ظهور و از دل روايات ظهور و به طور كلی فلسفه غيبت قابل استخراج است.
عضو گروه ارتباطات و فرهنگ دانشگاه امام صادق(ع) در پايان اضافه كرد: وقتی كه به اين شكل به موضوع نگاه كنيد، كاملاً سناريوی شما تغيير می‌كند و می‌توانيد با طراحی‌ها و برنامه‌ريزی‌های راهبردی، با توجه به قواعد تمدن‌سازی و اولويت‌های لازم، جامعه منتظری را كه قرار است ظهور را زمينه‌سازی كند، ايجاد كنيد.