16 ارديبهشت درگذر تاريخ

* زادروز ذبیح ‌الله صفا، محقق
و مترجم و ادیب نامی معاصر (1290ش)
اشاره:
دکتر ذبیح ‌الله صفا شهمیرزادی در تاریخ شانزدهم اردیبهشت‌ماه سال ۱۲۹۰ هجری شمسی در شهمیرزاد سمنان به‌دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در‌‌ همان‌جا و بابل پشت سر گذاشت. سپس به تهران آمد و تحصیلات خود را تا درجه دکترای ادبیات ادامه داد و به استادی دانشگاه نائل گردید. دکتر صفا در طول عمر فرهنگی خود سمت‏‌ها و پست‏های حساسی تصدی کرد و از این راه خدمات فرهنگی و اجتماعی بسیاری به یادگار گذاشت. برخی از آن سمت‏‌ها از این قرارند: دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، عضو هیئت نمایندگی ایران در کنفرانس‏های عمومی سازمان یونسکو، عضو هیئت مدیره شرکت مؤلفان و مترجمان ایران و نیز عضو پیوسته فرهنگستان ایران. وی هم‌چنین از سال ۱۳۱۲ش، همکاری خویش را با بسیاری از مجلات فرهنگی کشور آغاز کرد که حاصل این همکاری، نگارش ده‏‌ها مقاله تحقیقی در موضوعات ادبی، تاریخی و فلسفی بوده است. دکتر صفا از جمله استادانی است که تحقیقات سودمندی در زمینه‏های تاریخ و فرهنگ و ادبیات فارسی انجام داده که «تاریخ ادبیات ایران» (در ۵ جلد)، «تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی»، «حماسه‌سرایی در ایران»، «گنج سخن» (در ۳ جلد) و «مذاهب تشیع در ایران» از آن جمله‏اند. این ادیب برجسته، سال ۱۳۵۴ش در شهر لوبک آلمان ساکن شد و به تحقیق و نگارش خود ادامه داد. دکتر ذبیح‌الله صفا شهمیرزادی، سرانجام در نهم اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۸ش در سن هشتاد و هشت سالگی در لوبک آلمان درگذشت و در‌‌ همان شهر به خاک سپرده شد.

* آغاز نخست وزيري «علي اميني» مهره سرسپرده طاغوت (1340 ش)
اشاره:
به دنبال استعفاي دولت جعفر شريف امامي، با مقدماتي كه از قبل تدارك ديده شده بود، شاه فرمان نخست‏وزيري را با اختيارات كامل به نام دكتر علي اميني صادر كرد و او با پشتيباني و حمايت آمريكا، زمام امور را در دست گرفت. مقدمات نخست‏وزيري علي اميني از بعد از كودتاي 1332 فراهم شد. او با سمت وزير دارايي در كابينه سپهبد زاهدي، رئيس هيئت نمايندگي ايران در مذاكرات نفت بود. از اين لحاظ علي اميني نزد خارجيان و به ويژه آمريكاييان، مقام و موقعيت ويژه‏اي پيدا كرد. او بعدها سفير ايران در آمريكا شد. وي با جلب حمايت دموكرات‏هاي آمريكا و پس از پيروزي آنان در انتخابات، توانست علي‏رغم ميل شاه به نخست‏وزيري دست يابد. در واقع او برگزيده حزب دموكرات آمريكا بود و شرط اصلي قبول اين سمت از جانب او مبتني بر اين اصل بود كه شاه چون طبق قانون اساسي از مسؤوليت مُبرا است و فقط حق سلطنت دارد، بنابراين بايد در امور كشور دخالت نكند. اميني سپس از شاه انحلال مجلس شوراي ملي و سنا را درخواست نمود و شاه در نوزدهم ارديبهشت به اين خواسته او تن داد. دوران نخست وزيري اميني سرانجام پس از چهارده ماه در 27 تيرماه 1341 به پايان رسيد.
* رحلت عالم و فقيه بزرگ، آيت‏اللَّه «روح اللَّه كمالوند خرم آبادي» (1343 ش)
اشاره:
آيت‏اللَّه روح اللَّه كمالوند خرم‏آبادي در سال 1280 ش (1319 ق) در خانواده‏اي كشاورز در خرم آباد به دنيا آمد. وي پس از طي تحصيلات مقدماتي، راهي بروجرد شد و در آن شهر از فقيه بزرگ، آيت‏اللَّه سيدحسين بروجردي كسب فيض نمود. ايشان سپس در اراك به درس آيت‏اللَّه شيخ عبدالكريم حائري حاضر شد و به مدارج بالاي علمي رسيد. از آن پس و به همراه استاد راهي قم گرديد و با حضور آيت‏اللَّه بروجردي در قم، بار ديگر در خدمت آن عالم فرزانه، زانوي ادب زد. از هم بحث‏هاي آيت‏اللَّه كمالوند مي‏توان به حضرت امام در فلسفه و آيت‏اللَّه سيد محمدرضا گلپايگاني در فقه اشاره كرد. آيت‏اللَّه كمالوند در سال 1330 ش، در 50 سالگي به خواهش مردم خرم آباد و به امر آيت‏اللَّه‏بروجردي، جهت احياي حوزه علميه خرم آباد و ارشاد و تبليغ، راهي اين شهر گرديد و تا پايان عمر خود در آن شهر ساكن شد. آيت‏اللَّه كمالوند در ميان مردم خرم آباد داراي محبوبيتي خاص بود و از نفوذ سياسي - اجتماعي يك مرجع بهره مي‏برد كه اين محبوبيت در سايه اخلاق و پرهيزگاري ايشان شكل گرفته بود. وي در كنار تدريس، از مبارزات سياسي نيز غافل نبود و در مواقع لزوم از قبيل طرح سربازگيري طلاب، رفراندوم شاه و ملت و... به دستگاه جور تذكر مي‏داد. سرانجام اين عالم وارسته پس از عمري مجاهدت و خدمت در شانزدهم ارديبهشت 1343 ش برابر با 23 ذي حجه 1382 ق در 63 سالگي دار فاني را وداع گفت و پس از تشييعي با شكوه، در مسجد بالا سر حرم حضرت معصومه(س) به خاك سپرده شد.
* شهادت «مجيد شريف واقفي» از اعضاي مجاهدين خلق توسط منافقان اين گروه (1354ش)
اشاره:
سازمان مجاهدين خلق ايران در سال 1344 ش توسط تعدادي از جوانان، براي مبارزه مسلحانه با رژيم شاه تأسيس شد. اما برخي از اعضاي سست ايمان اين سازمان، به تدريج تحت تأثير افكار ماركسيستي قرار گرفتند و جنگ قدرت براي به دست گرفتن رهبري سازمان مجاهدين خلق آغاز شد. از اواخر سال 1353 و اوايل 1354 ش سازمان منافقين در ديدگاه‏ها و مواضع ايدئولوژيكي خويش تجديد نظر نمود و به اين نتيجه رسيد كه آن چه در گذشته به آن اعتقاد داشتند، نمي‏تواند مبناي يك حكومت قرار گيرد. سازمان تصور مي‏كرد كه اسلام نمي‏تواند مسائل اقتصادي را حل و فصل كند و در قالب يك حكومت، اداره مملكت و كشور را عهده‏دار شود و ايدئولوژي اسلامي يك تفكر سازنده نيست. اين تغيير نگرش نسبت به مسائل گوناگون اسلامي و نيز گرايش به سمت تفكرات ماركسيسم - لنينيسم، باعث واكنش جدي اعضاي متديني گرديد كه با هدف سرنگوني رژيم طاغوت و روي كار آمدن نظام اسلامي وارد سازمان شده بودند. از جمله اين افراد مجيد شريف واقفي و مرتضي لباف‏نژاد بودند كه پس از اين تغيير مواضع سازمان، دچار تصفيه درون گروهي شده و به طرزي فجيع به شهادت رسيدند.
* آیت الله خمینی طی یک مصاحبه با روزنامه لوموند در مورد وقایع ایران اعلام کرد که:... این شورشها مقدمه انفجار عظیمی است(1357ش)
اشاره:
که نتایجش غیرقابل محاسبه است. هدف از تظاهراتی که پلیس در مقابله - با شرکت افراد مزدور ترتیب داده است و هدف از کشتارهائی که در هر شهر و روستا پیش می آید این است که مانع از سرنگون شدن شاه گردد، - کمال مطلوب به ایجاد یک دولت و حکومت اسلامی است. مع ذلک نخستین اشتغال خاطر سرنگون کردن این رژیم خودسر و خودکامه است
* آغاز اولين نمايشگاه مطبوعات ايران (1371 ش)

* شاه برای شرکت در کنفرانس سران سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان به ازمیر رفت(1349ش)

* سیل در حومه کبوترآهنگ 180 خانه را ویران کرد(1350ش)

* عبدالعظیم ولیان وزیر سابق تعاون و امور روستاها به سمت استانداری خراسان و نیابت تولیت آستان قدس رضوی منسوب شد(1353ش)

* لایحه تأسیس «مترو» برای تهران و حومه از تصویب نهایی پارلمان گذشت(1354ش)

* سیل در کرمانشاه بیدادگری کرد. جان هفت نفر را گرفت و 151 خانه را به زمین تبدیل نمود(1354ش)

25جمادي الثاني در گذر تاريخ

* اعلام لغو حكم تحريم تنباكو از جانب «ميرزاي بزرگ شيرازي»(1309 ق)
اشاره:
پس از درگذشت شيخ مرتضي انصاري، شاگردان و بزرگان روحانيت شيعه، ميرزاي شيرازي را به عنوان مرجع تقليد شيعيان معرفي نمودند. يكي از بزرگ‏ترين قسمت‏هاي زندگاني وي، مبارزه با استعمار انگليس و واگذاري تنباكو است. ميرزاي شيرازي با ارسال پيام براي ناصرالدين شاه قاجار، وي را از مفاسد امتياز انحصار تنباكو، برحذر نمود. ولي تذكرات ناصحانه‏ي وي تأثيري در شاه نداشت. سرانجام ميرزاي بزرگ براي نجات اسلام و مسلمانان و حفظ مملكت ايران از شرّ دشمنان، فتواي تاريخي خود را در تحريم تنباكو به شرح ذيل صادر نمود: «اليوم، استعمال تنباكو و توتون بأيّ نحو كان در حكم محاربه با امام زمان(عج) است.» مردم مسلمان پس از اطلاع از اين فتوا، مغازه‏هاي توتون فروشي را بستند و تمام قليان‏ها را جمع كردند. حكومت وقت با اين حكم شرعي به مبارزه برخاست و سرانجام، همگام با نهضت عمومي مردم، ناصرالدين شاه به ناچار تسليم شد و قرارداد امتياز تنباكو را لغو كرد.
*رحلت شيخ الفُقهاءِ و المُجتَهدين، آيت ‏اللَّه ‏العظمي «محمدعلي اراكي» در قم (1415 ق)
اشاره:
آيت‏اللَّه محمد علي اراكي در سال 1312 قمري در «اراك» ديده به جهان گشود. پدرش از علما و اوتاد عصرخويش و مادرش از سلاله‏ي پاك رسول خدا(ص) بود. وي از سن 20 سالگي و همزمان با تأسيس حوزه‏ي علميه‏ي اراك به مدت 8 سال از محضر آيت‏اللَّه العظمي حائري كسب فيض نمودو سپس با تأسيس حوزه‏ي علميه‏ي قم از سوي آيت‏اللَّه العظمي حائري، به قم هجرت كرده و از اصحاب خاص او به شمار آمد. آيت‏اللَّه اراكي به مدت 35 سال در حوزه‏ي علميه‏ي قم به امر تدريس اشتغال داشت و بسياري از بزرگان حوزه، از محضر درس ايشان مستفيض شدند. وي پس از وفات آيت‏اللَّه خوانساري در حدود 30 سال، نماز جماعت را در مدرسه‏ي فيضيه اقامه نمود و پس از رحلت آيت‏اللَّه گلپايگاني(ره) به مرجعيت عاليه‏ي شيعيان نائل آمد. سرانجام اين عالم سترگ و فقيه فرزانه پس از عمري پر بار و پُربركت در سن 103 سالگي در تاريخ 8 آذر 1373 ش بدرود حيات گفت و پس از تشييعي با شكوه، در مسجد بالاسر حرم حضرت معصومه(س)، دفن شد.

* تصرف بغداد توسط «شاه اسماعيل اول» بدون جنگ و درگيري(914 ق)

6 مي در گذر تاريخ

* تولد «زيگموند فرويد» روان‏پزشك و روان‏كاو برجسته اتريشي (1856م)

* مرگ «فِرِدْريش هومبولدْ» جغرافي‏دان آلماني و پدر جغرافياي نوين (1859م)

* تولد «رابيندرانات تاگور» فيلسوف، نويسنده و شاعر بلند آوازه هندي (1861م)

* درگذشت «هري ديويد ثورو» طبيعي‏دان و فيلسوف معروف امريكايي (1862م)