گفت وگو با طراح گریم سریال آب پریا
رنگ‌آمیزی فانتزی برای دیو و پری
جلال‌الدین معیریان متولد سال 1320 است. كافی است نگاهی به كارنامه او بیندازیم تا شاهد آثار ماندگار او در حوزه گریم باشیم.
از آثاری كه معیریان در آنها به عنوان طراح گریم حضور داشته می‌توان به فیلم‌ها و سریال‌های كمال‌الملك، مریم مقدس، مرگ یزدگرد، سوته دلان، ولایت عشق، قطعه ناتمام، كمیته مجازات، طهران روزگار نو، روح‌الله، ایوب پیامبر، مردان آنجلس، پنج كیلومتر تا بهشت، هزاردستان، سربداران، رعنا، كوچك جنگلی و خانه‌ای روی آب اشاره كرد.
او از تجربیات سال‌ها فعالیت‌اش در سریال «آب پریا» بهره برد و با گریم‌های سه بعدی، كلاسیك و فانتزی توانست توانمندی‌هایش را به مخاطبان نشان بدهد.
معیریان تاكنون چند بار نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین چهره‌پردازی از جشنواره فیلم فجر شده و سه بار این جایزه را دریافت كرده است.
وی معتقد است طراحی گریم سریال آب پریا با وجود سختی‌هایش، تجربه شیرینی بوده و او از همكاری با مرضیه برومند راضی است.
قبل از سریال آب پریا در تئاتر تلویزیونی «كدو قلقلی و دیو» و فیلم «13 گربه روی شیروانی» گریم فانتزی را طراحی و اجرا كرده‌اید، اما سال‌هاست در این زمینه كاری نكرده‌اید. چه عاملی باعث شد طراحی گریم سریال آب پریا را به عهده بگیرید؟
قبل از انقلاب طراحی چهره‌های تئاتر تلویزیونی «كدو قلقلی و دیو» را انجام دادم كه گریم فانتزی داشت و مرضیه برومند هم در این اثر بازی می‌كرد. بنابراین با فضای برنامه‌های كودك و نوجوان آشنا بوده و در این زمینه كار كرده بودم، حتی برای گریم تله تئاتر كدو قلقلی و دیو جایزه هم گرفتم.
طراحی گریم شخصیت اصلی آن كه نامش «دیو فرفره سر بلبله گوش» بود، خیلی مشكل بود اما توانستم جایزه جام‌جم زرین را تصاحب كنم. در این تله‌تئاتر شخصیت‌های مختلفی حضور داشتند از جمله بچه دیو و آسیابان. مرضیه برومند هم یكی از نقش‌های اصلی را در این كار بازی می‌كرد.
طراحی گریم سریال آب پریا تركیبی از گریم كلاسیك و فانتزی بود. در بخش‌هایی كه پری‌ها در آسمان نشان داده می‌شدند باید گریم‌شان فانتزی بود و زمانی كه به زمین می‌آمدند از گریم كلاسیك برای آنها استفاده می‌كردیم. مجموع همه این عوامل و آشنایی كه از قبل با مرضیه برومند داشتم، باعث شد تا طراحی گریم این سریال را بپذیرم. البته با پذیرش طراحی گریم سریال آب پریا، خاطرات گذشته هم برایم بعد از سال‌ها زنده شد و از این‌كه در این سریال حضور داشتم، خوشحالم. كار كردن با مرضیه برومند تجربه شیرین و ارزشمندی بود.
با توجه به این‌كه پری با فرشته تفاوت دارد، از چه روشی برای به تصویر كشیدن این تفاوت‌ها استفاده كردید؟
پری، جن مونث است بنابراین پری‌های قصه نباید شبیه فرشته یا مردم عادی می‌شدند. همه این موارد باعث شد به دنبال یك گریم متفاوت برای پری‌های قصه آب پریا باشم. از سوی دیگر برخی مردم فكر می‌كنند پری همان فرشته است، در حالی كه این‌طور نیست. علاوه بر آن اگر پری‌های قصه شبیه فرشته می‌شدند، مشكلات اعتقادی هم پیش می‌آمد. در مجموع طراحی گریم این سریال مشكلات خاص خودش را داشت. فشار كار، لوكیشن‌های متعدد و گریم‌های سه بعدی به دشواری‌های كار اضافه می‌كرد اما خدا را شاكرم كه این كار با موفقیت تولید و پخش شد.
در سریال آب پریا، برای شخصیت آبپوش كه دیو خشكسالی بود، گریم سه بعدی در نظر گرفتیم. این نقش را سیامك صفری بازی كرد و گریم روی چهره او خیلی خوب جواب داد. برای طراحی گریم این اثر خیلی فكر كردم تا شخصیت‌های مختلف قصه گریم‌های خاص و متفاوت داشته باشند.
در این سریال زمان و مكان مانند كارهای واقعی وجود نداشت. به همین دلیل در قسمت‌هایی كه پری‌ها به زمین می‌آمدند، باید از گریم كلاسیك استفاده می‌كردم و آرایش صورتشان باید به گونه‌ای دیگر بود. البته ابتدا من گریم را روی عكس انجام می‌دهم و بعد از نهایی شدن از سوی كارگردان و مدیران روی صورت بازیگر اعمال می‌كنم.
شنیده‌ایم ابتدا قرار بود گریم پری‌ها به گونه دیگری باشد، چرا بعد منصرف شدید و گریم‌ها را تغییر دادید؟
من منصرف نشدم، این تغییر خواست مدیران بود. من طراحی دیگری برای پری‌ها انجام داده بودم. به عنوان مثال برای سبز پری، ابروها و چشم‌های سبز در نظر گرفته بودم. در واقع می‌خواستم فرم ابروها به شكل برگ گل باشد و برایشان تاج گل هم گذاشته بودم. می‌خواستم از مژه مصنوعی هم استفاده كنم.
به نظرم این طراحی مشكلی نداشت اما همان طور كه می‌دانید روال كار به این شكل است كه طراحی گریم ابتدا باید به تائید كارگردان و بعد از آن به تصویب مدیران برسد. نقل قول‌ها حكایت از آن داشت كه مسئولان این نوع گریم را نپذیرفتند و این صحبت مطرح شده كه مبادا این نوع گریم در جامعه ترویج شود. اما من با این نظر موافق نیستم. مطمئن هستم اگر این نوع گریم در سریال آب پریا اجرا می‌شد از طرف مردم تقلید نمی‌شد. چون در دنیا برای كارهای مختلف از گریم فانتزی استفاده می‌كنند اما مردم در زندگی روزمره از آنها تقلید نمی‌‌كنند.
مرضیه برومند به عنوان كارگردان در این رابطه چه نظری داشت؟
او معتقد بود برای دور شدن از این مشكلات بهتر است گریم‌ها ساده‌تر باشد. به همین دلیل ما دور چشم سبز پری
را هاله سبز زدیم. در مجموع این نوع گریم مورد نظر من نبود، ولی تلاش كردم گریم پری‌ها متفاوت باشد.
امیرحسین صدیق، بازیگر نقش استاد بهار در میان شخصیت‌های آب پریا گریم متفاوتی داشت، حتی شنیده‌ایم موهایش را تراشیده و از كلاه گیس استفاده كردید. چطور موهای خودش را برای این نقش سفید نكردید و از كلاه گیس استفاده كردید؟
متناسب با نقشی كه امیرحسین صدیق در قصه داشت، باید گریم متفاوتی هم برایش طراحی می‌كردیم. در قصه، استاد بهار یك فرد مسن و با تجربه است. با توجه به این‌كه صدیق جوان است و موهای مشكی دارد، باید موهای او را می‌تراشیدیم و از كلاه گیس استفاده می‌كردیم. همچنین ابروها و سبیل‌ها هم باید سفید می‌شد.
مسلما موهای یك جوان سی و چندی ساله با یك پیرمرد هفتاد ساله تفاوت دارد. در میانسالی موهای جلوی سر كمی عقب‌تر است و ضخامت آن به اندازه جوانی نیست. در مجموع موهای میانسالی با جوانی قابل مقایسه نیست. در میانسالی كاسه سر خلوت می‌شود. همه اینها باعث شد برای استاد بهار از كلاه‌گیس استفاده كنیم.
امیرحسین صدیق بعد از گریم این سریال به من گفت وقتی مردم او را با این گریم می‌بینند، احترام زیادی به او می‌گذارند و فكر می‌كنند پیرمردی هفتاد ساله است و زمانی كه كلاه گیس را برمی‌دارد، دیگر از آن احترام خبری نیست! حتی به من گفت زمانی كه خودش را در آیینه می‌بیند، با این گریم خودش را نمی‌شناسد.
در سریال آب پریا تلاش كردم كوچك‌ترین نقش‌ها هم گریم منحصر به فرد خود را داشته باشند تا برای بیننده‌ای كه به تماشای این سریال نشسته جذاب باشد. در مجموع سعی كردم مطابق میل كارگردان كه بازیگران را با وسواس زیادی برای نقش‌های این سریال انتخاب كرده، گریم‌ها را متفاوت طراحی كنم.
عوامل گریم زحمت زیادی برای این سریال كشیدند. عوامل از 5 صبح تا آخر وقت مشغول گریم شخصیت های این سریال بودند. گرچه كار طاقت فرسا بود، اما شیرینی خودش را داشت.
بهنام معیریان برای گریم این سریال زحمت زیادی كشید، اما نمی‌دانم چرا نامی از او در تیتراژ نبود. او برای گریم سه بعدی آبپوش ـ دیو خشكسالی ـ قطعات چهره را با ظرافت ساخت.
با توجه به سختی‌هایی كه طراحی گریم سریال آب پریا داشت، برای طراحی هر شخصیت چند بار تست زدید؟
راستش من خیلی فكر كردم تا طراحی گریم شخصیت‌های این سریال متفاوت باشد. با توجه به این‌كه زمان قصه مشخص نبود، كار مشكل‌تر می‌شد. مسلما طراحی این سریال با سریال‌هایی همچون مردان آنجلس و مریم مقدس كه مربوط به زمان مشخصی بودند، تفاوت داشت. علاوه بر آن طراحی گریم برای شخصیت‌های پری، دست مرا می‌بست. طراحی باید به‌گونه‌ای بود كه به اعتقادات مردم خدشه‌ای وارد نكند. از سوی دیگر باید چهره پری‌های قصه با مردم عادی تفاوت می‌داشت و كمی هم غیرطبیعی بود. همان‌طور كه گفتم، قبل از این‌كه روی صورت بازیگر تست بزنم و او را اذیت كنم، طراحی را روی عكس شخصیت‌ها انجام می‌دهم. در واقع هر فكری را كه به ذهنم برسد، روی تصویر او اجرا می‌كنم و پس از آن كه به تصویب كارگردان رسید، روی صورت بازیگر اجرا می‌كنم.
آیا همه طراحان گریم از این شیوه استفاده می‌كنند؟
طراحی روی عكس را برای اولین بار در ایران من انجام دادم. می‌توانم بگویم این كار ابداع خودم است و بیش از 20 سال است كه این گونه طراحی می‌كنم. تست زدن روی صورت بازیگر كار درستی نیست، چون بازیگر اذیت می‌شود.
گریم سه بعدی روی صورت سیامك صفری (دیو خشكسالی) باعث شده این بازیگر اصلا شناخته نشود.آیا این نوع كار تعمدی بود؟
چاره‌ای نداشتیم. باید گریم به گونه‌ای بود تا بازیگر به شخصیت دیو خشكسالی نزدیك شود. این نوع گریم‌ها در دنیا متداول است و حتی گاهی هنرپیشه را چاق‌تر یا لاغرتر می‌كنند. من از گریم سه‌بعدی در فیلم طبل تو خالی هم استفاده كردم. طراحان گریم متناسب با فضای قصه از گریم‌های سه بعدی استفاده می‌كنند.
گریم سه بعدی نسبت به گریم‌های معمولی سخت‌تر است و اصلا قابل مقایسه نیست. زمانی كه از گریم سه بعدی استفاده می‌شود، باید قطعات با دقت و ظرافت خاصی روی صورت بازیگر چسبانده شود. اگر این كار درست انجام نشود یا كج گذاشته شود، چهره زشت می‌شود. قالب سه بعدی برای شخصیت های مثبت و منفی با یكدیگر نیز فرق دارد. منفی و مثبت هم اهمیت دارد. تصویربردار هم باید به نوع تصویربرداری این نوع گریم‌ها آشنا باشد و باید زاویه‌ای برای دوربین انتخاب كند كه این گریم درست نشان داده شود.
به‌عنوان مثال اگر ما بخواهیم بینی مصنوعی برای بازیگر بسازیم، باید ابتدا از صورت بازیگر قالب بگیریم، سپس صورت گچی را بسازیم. بعد مواد لازم را در این ماكت تزریق كنیم. این كار سختی‌های زیادی دارد و براحتی یك قالب ساخته نمی‌شود. در ساخت قطعات اسفنجی میلی‌متر اهمیت دارد.
شما تاكنون طراحی گریم آثار مختلفی را به عهده داشته‌اید. طراحی گریم سریال تلویزیونی آب پریا برایتان چه امتیازاتی داشت؟
پس از سال‌ها در این كار از گریم فانتزی استفاده كردم و خاطرات گذشته برایم زنده شد. اما متاسفانه سریال در زمان مناسبی پخش نشد. مردم در ایام نوروز به دلیل دید و بازدید فرصت نكردند همه قسمت‌های این سریال را ببینند. امیدوارم این سریال بازپخش شود. علاوه بر آن ساعت پخش هم مناسب نبود. امیدوارم در صورت بازپخش این سریال، زمان مناسبی هم برای پخش آن در نظر گرفته شود.
از تجربه كار با برومند راضی هستید؟
بله، تجربه بسیار خوب و ارزشمندی بود. او كارنامه درخشانی دارد و همیشه آثار خوبی از او دیده‌ایم كه مورد توجه مخاطبان هم قرار گرفته است. به نظرم همكاری با او خیلی خوب است.
فاطمه عودباشی - گروه رادیو و تلویزیون