شاید خیلی‌ها تصور كنند چون اضافه وزن و بیماری متابولیكی خاصی ندارند، می‌توانند از شیرینی‌های چرب و شیرین و تنقلات شور و پركالری بدون واهمه از به خطر افتادن سلامتشان استفاده كنند، اما بر اساس اصول نوین تغذیه سالم، همه افراد چه آنها كه در شرایط خوب و طبیعی جسمانی به سر می‌برند و چه كسانی كه با بیماری‌های متابولیكی چون اختلالات قلبی – عروقی، فشار، چربی خون و دیابت دست و پنجه نرم می‌كنند، باید برنامه غذایی خود را بر اساس اصول تغذیه‌ای صحیح و بر محور تعادل، تناسب و تنوع تنظیم كنند.




البته رعایت اصول تغذیه سالم در تعطیلات نوروزی و با توجه به عجین شدن فرهنگ پذیرایی ایرانی‌ها با تنقلات شیرین، چرب و شور پركالری چندان كار آسانی نیست. با این حال متخصصان تغذیه تاكید می‌كنند كه بهترین میان‌وعده‌ها حتی در دید و بازدیدهای نوروزی، میوه‌های تازه است، اما دكتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی به نكته مهم‌تری نیز اشاره می‌كند و می‌گوید: مصرف كم شیرینی‌ها اگر از نوع بسیار چرب، شیرین و پر خامه نباشد به عنوان یكی از تنقلات اصلی در پذیرایی نوروزی منعی ندارد، اما شیرینی‌ها را هرگز نباید با معده خالی و هنگام گرسنگی مصرف كرد، چراكه به این ترتیب قند خون یكباره بشدت بالا رفته و به ترشح زیاد انسولین در بدن منجر می‌شود. ترشح بالای انسولین در فاصله كوتاهی به افت قند خون و احساس دوباره گرسنگی منجر می‌شود و این روند یعنی حركت به‌سمت اضافه وزن.

بر این اساس متخصصان تغذیه به عنوان میان وعده، هیچ چیز را بهتر از میوه‌های تازه یا مقدار كمی از دانه‌های مغزدار نمی‌دانند. این مساله حتی در زمانی كه به‌شدت احساس گرسنگی می‌كنیم نیز صدق می‌كند. البته دكتر وفا در گفت‌وگو با جام‌جم تاكید می‌كند كه مغز دانه‌ها نیز نباید كهنه و شور باشد، چراكه نمك زیاد نیز همچون مواد بسیار‌شیرین سطح انسولین خون را به‌شدت بالا می‌برد و فرد را مستعد مشكلات متابولیكی می‌كند.

مصرف كم شیرینی و آجیل اشكالی ندارد

شاید مادربزرگ‌های ما بیش از هر متخصص تغذیه امروزی به خواص تغذیه‌ای خشكبار، گندم، ذرت، برنج بوداده و نخودچی‌كشمش آگاه بودند و به این علت نوه‌های خود را همیشه به این نوع خوراكی‌ها مهمان می‌كردند، اما آنچه امروزه به عنوان یك اصل اساسی در الگوی تغذیه‌ای سالم بر آن تاكید می‌شود، حفظ و رعایت تناسب، تعادل و تنوع در مصرف هر نوع ماده غذایی و برای همه چه سالم و چه بیمار است.

بر این اساس دكتر وفا بر بی‌ضرر بودن مصرف كم شیرینی و دانه‌های مغزدار در ایام نوروز تاكید می‌كند و می‌گوید: مغزها سرشار از ویتامین و چربی‌های خوب است، اما به علت كالری بالایی كه دارد، رعایت تعادل در مصرف آنها اهمیت خاصی دارد. همچنین نباید فراموش كرد كه مصرف بیش از مقدار مورد نیاز از هر نوع میان‌وعده می‌تواند موجب جلوگیری از مصرف مواد غذایی مناسب و كاهش اشتها برای مصرف غذا در وعده‌های اصلی شود. در مورد شیرینی‌ها هم انواع خشك و كم‌شیرین كم‌ضررتر از نواع خامه‌ای و مربایی آن است.

پس مصرف شیرینی و خشكبار به‌مقدار كم و از نوع كم ضررتر برای افرادی كه اضافه وزن و بیماری خاصی ندارند، در ایام نوروز منعی‌ندارد، اما كسانی كه دچار اضافه وزن، چاقی و بیماری‌های متابولیكی هستند باید اولین انتخاب‌شان از میان تنقلات در مهمانی و دید و بازدید نوروز، میوه‌ها باشد. حتی آبمیوه نیز نمی‌تواند جایگزین كاملی برای میوه باشد. از سوی دیگر با وجود تصوری كه مردم نسبت به كم‌ضرر و حتی مفید بودن شكلات‌های تلخ و كم شیرین دارند، باید دانست كه مصرف زیاد این نوع شكلات‌ها هم به دلیل كره، كاكائو و چربی كه دارد، كم‌ضرر نیست.

كودكان و سالخوردگان همیشه آسیب‌پذیرترند

از آنجا كه افراد سالخورده نیاز به كالری كمتری برای تامین انرژی روزانه خود دارند، باید میزان مصرف خود را در تمام گروه‌ها و وعده‌های غذایی نسبت به جوان‌ها و میانسالان كاهش دهند.

این درست است كه مهمانی‌ها و مناسبت‌ها بویژه عید نوروز معمولا منجر به زیاده‌روی در مصرف غذا می‌شود، اما حفظ یك رژیم غذایی سبك و كم‌چربی در این ایام نیز برای همه افراد و بخصوص سالمندان مفید و ضروری است. در این فصل بهتر است مصرف فرآورده‌های حیوانی كاهش یابد و غذاهایی كه دارای طعم شیرین، ترش و شور هستند، كمتر مورد استفاده قرار گیرند.

اما دكتر وفا تاكید می‌كند كه تامین مواد مغذی از چهار‌گروه غذایی یعنی پروتئین‌ها، لبنیات، غلات و مغزها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ بخصوص آن‌كه كودكان در كشور ما از كمبود آهن، روی و ویتامین D،B و كلسیم رنج می‌برند پس وجود مواد پروتئینی، لبنیات كم‌چرب ، غلات و دانه‌های روغنی در برنامه روزانه كودكان ضروری است. اما در مورد مصرف تنقلات باید توجه داشت كه مصرف تنقلات سالم یعنی میوه‌ها و خشكبار در زمان مناسب خود باشد تا جایگزین وعده‌های اصلی غذایی نشود.

شاید بهترین توصیه برای رعایت الگوی تغذیه‌ای سالم در پذیرایی نوروزی آن باشد كه میوه‌های تازه به صورت سالاد، آبمیوه و حتی در اولویت بعدی میوه‌های خشك را اولین و مهم‌ترین گزینه در نظر بگیرید. در انتخاب انواع شیرینی نیز به انواع غیرخامه‌ای و مربایی توجه بیشتری نشان دهید و آجیل‌ها را از انواع تازه و خام یا با شوری كمتر انتخاب كنید و در مصرف این نوع تنقلات در هر شرایط سنی و جسمی كه هستید شرط تعادل را رعایت كنید. از سوی دیگر تعطیلات فرصت خوبی برای انجام فعالیت‌های بدنی ساده همچون پیاده‌روی در طبیعت است، پس نباید در تعطیلات نوروزی از نیم تا یك ساعت پیاده‌روی روزانه چشم‌پوشی كرد.

پونه شیرازی‌ / ‌گروه سلامت