رئيس گروه علوم قرآن مركز فرهنگ و معارف قرآن ضمن خبر دادن از اين كه «روششناسی پاسخدهی به شبهات و تعامل با شبههگران در قرآن» مراحل نهايی را برای چاپ و نشر طی میكند، گفت: اين پژوهش در رويكرد كلی خود در جهت پايهريزی روشی برای مطالعات قرآنی انجام گرفته است.
حجتالاسلام و المسلمين سعيد بهمنی، رئيس گروه علوم قرآن مركز فرهنگ و معارف قرآن در گفتوگو با خبرگزاری بينالمللی قرآن (ايكنا)، با اشاره به اين كه اين گروه يكی از راهبردهای اصلی خود را تمركز بر مطالعات روششناسی قرآن كريم قرار داده است، گفت: روششناسی قرآن از دو حيث قابل توجه است؛ يكی از نظر روش تفسير و فهم قرآن كه در آن با نگاهی بيرونی به قرآن، راه دريافت آموزههای قرآنی، به طور كلی بررسی میشود و ديگر، روششناسی درون قرآن كه بايد روشها و مدلهای بيانی آموزهها و معارف قرآن را مورد بررسی قرار دهد.
اين محقق و پژوهشگر با اشاره به اين كه مطالعاتی در هر دو سنخ از روششناسی قرآن، در مركز فرهنگ و معارف قرآن آغاز شده است، عنوان كرد: يكی از پژوهشهای انجام شده در مركز فرهنگ و معارف قرآن و در گروه علوم قرآن اين مركز «روششناسی پاسخدهی به شبهات و تعامل با شبههگران در قرآن» است؛ كه در صدد است با شناسايی روشهای خود قرآن در مواجهه با شبههگران و الهام گرفتن از آن، نظريهای در زمينه روششناسی پاسخدهی به شبهات و تعامل با شبههگران ارائه كند.
سعيد بهمنی:
در واقع ما دستگاهی فكری ساخته و ارائه كردهايم كه میتواند در هر جايی به كار بيايد و انحصاراً مربوط به پاسخ به شبهات نيست. اين دستگاه میتواند در بررسی هر آموزه قرآنی مورد استفاده قرار گيرد و با ساختهشدن مدلها و نظريههايی در حوزههای مختلف مطالعات قرآنی، براساس آن، به پيشبرد اين مطالعات منجر شود
بهمنی با بيان اينكه اين پژوهش مراحل نهايی را برای چاپ و نشر طی میكند، در مورد مراحل دستيابی به اين نظريه اظهار كرد: اولين گام، ساخت الگو يا مدلی برای تحليل مستندات مربوط به شبهات و پاسخهای قرآن به آنهاست و مدلهای ارائه شده بايد به گونهای آيات را تحليل كند كه سه لايه اطلاعات را در اختيار ما قرار دهد. اولين لايه اطلاعات، عناصر تبيين شبهات است و اين كه خداوند عالم، شبهات را به چه شكل بيان كرده است. لايه دوم بايد عناصر استفاده شده در پاسخ را در اختيار ما قرار دهند و مشخص كنند كه آيا در اين عناصر، جنبههايی مشترك و عمومی، كه بتوان از آنها تعبير به روش كرد، وجود دارد يا نه. سومين لايه اطلاعاتی نيز كه از اين الگو به دست میآيد، عناصری است كه قرآن كريم در تعامل با پرسشگران و شبههگران يادآور شده است.
وی در ادامه افزود: پس از اين كه اين سه لايه اطلاعات در مدل تحليل به دست میآيد، اين اطلاعات در مدل ديگری فرضيهسازی و مدلسازی میشود تا بتوان به اصول به كار برده شده در پاسخدهی به شبهات دست يافت و به پرسشهايی كه درباره روش پاسخدهی قرآن به شبهات وجود دارد، پاسخ گفت. در واقع اين مرحله، ساخت مدل فرضيهسازی روششناسی پاسخدهی به شبهات را در بر میگيرد و با ارائه مدل در اين مرحله، به فرضيه يا فرضيههايی درباره روششناسی پاسخ به شبهات خواهيم رسيد.
رئيس گروه علوم قرآن مركز فرهنگ و معارف قرآن مرحله سوم اين پژوهش را شامل ساخت مدل فرضيهسازی درباره تعامل با شبههگران عنوان كرد و گفت: در آيات قرآن عناصری به چشم میخورد كه الزاماً پاسخ به شبهه نيستند؛ بلكه در قالب روش تعامل با شبههگر قابل دستهبندی است كه اين نكات و موارد نيز با توجه به مدلی كه ساخته شده، استحصال و دستهبندی شده است.
بهمنی افزود: بعد از همه اين مراحل، مدل فرضيهپردازی در مجموع اين مباحث، يعنی روششناسی تبيين شبهات، روششناسی پاسخ به شبهات و روششناسی تعامل با شبههگران، فراهم آمده و ارائه شده است.
وی با بيان اين كه اين مباحث كاملاً به شكل روشمند طرح و تببين شده است، اظهار كرد: گاهی كتابهايی نوشته میشود كه با استفاده از يك گزاره در قرآن كريم، معنايی را به قرآن نسبت میدهد؛ در حالی كه ما در جای ديگر، ضد آن و يا نقض آن را ممكن است بيابيم. در واقع در اين گونه موارد، بدون آگاهی از خصوصيات مطلب و مقصود قرآن، تعميمی صورت گرفته و يك عنصر غيرعمومی به عنوان روش قرآن معرفی شده است، اما ما در پژوهش خود به ديدن يك يا چند مورد اكتفا نكردهايم، بلكه همه قرآن را بررسی كرده و مدلها و اصولی را ارائه كردهايم كه موارد نقضی برای آنها يافت نشده است.
بهمنی با بيان اين كه اين پژوهش در رويكرد كلی خود در جهت پايهريزی روشی برای مطالعات قرآنی انجام گرفته است، خاطرنشان كرد: در واقع ما دستگاهی فكری ساخته و ارائه كردهايم كه میتواند در هر جايی به كار بيايد و انحصاراً مربوط به پاسخ به شبهات نيست. اين دستگاه میتواند در بررسی هر آموزه قرآنی مورد استفاده قرار گيرد و با ساختهشدن مدلها و نظريههايی در حوزههای مختلف مطالعات قرآنی، براساس آن، به پيشبرد اين مطالعات منجر شود.
رئيس گروه علوم قرآن مركز فرهنگ و معارف قرآن در پايان با اشاره به ضرورت انجام پژوهشهای روشمند در باب قرآن، گفت: در اين صورت اين امكان فراهم میشود كه ديگران راجع به نظريات مطرح شده به بحث بپردازند و با توجه به روشمندی و مدلدار بودن مباحث، نسبت به نقض يا ترميم و تكميل آن اقدام كنند.