اگر علاوه بر ظاهر معارف هستیشناسانه، معارف اخلاقی و معارف شريعتی و آداب و سنن عملی، به عمق آنها و به ملكوت و رموز اين معارف توجه كنيم، فردی كه به دنبال دستيابی به رموز اين معارف باشد اين میشود عرفان اسلامی.
حجتالاسلام والمسلمين رضا الهیمنش، مدير گروه عرفان و تصوف دانشگاه اديان و مذاهب اسلامی، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، با ارائه تعريفی از عرفان اسلامی، گفت: آن معارفی كه مستقيماً از متن وحی يا از طريق رسول خدا(ص) و ائمه معصومين(ع) در مقام كاشفان از وحی، به صورت يقينی و مسلم، دريافت میشود و مخاطبان آن، عموماً، افراد خاص با آمادگیهای ذهنی و روحی خاص هستند، از اين مجموعه معارف میتوان، به عرفان اسلامی تعبير كرد.
حجتالاسلام الهیمنش با تأكيد بر خاص بودن مخاطبان اين نوع از معارف و تفاوت سطح دريافت آنان به واسطه ويژگیهای روحی و آمادگیهای روانیشان، گفت: اين افراد در سطحی عالی از دريافت هستند كه اين امكان را برای استفاده از اين معارف به آنان میدهد.
وی درك اين معارف و سطح دريافتكنندگان آن را مرتبط با نوع نگاه انسان به هستی دانست و اظهار كرد: نوع نگاه آدمی و تصوری كه از هستی دارد، در زندگی انسان و در سلوك انسان و در ارتباط انسان با مردم و همچنين در تصوری كه انسان از ارتباطش با خدای خود دارد و همچنين در جايگاهی كه انسان برای خود در نزد خدا قائل است، اثربخش است و اين نوع نگاه به هستی كارايی خاصی به انسان میدهد.
مدير گروه عرفان و تصوف دانشگاه اديان و مذاهب اسلامی افزود: بنابراين عرفان اصيل اسلامی عبارت است از اين كه به هستی و حقيقت آن، آن گونه كه هست، البته به قدر توانمان، معرفت پيدا كنيم.
الهیمنش حقايقی را كه بايستی در مسير عرفان اصيل اسلامی به آنها معرفت حاصل كرد بر سه قسم دانست و اظهار كرد: از اين حقايق يكی خداوند متعال و اسماء و صفات اوست و ديگری انسان به عنوان عالیترين مظهر هستی است و سومين نوع اين معرفت، معرفت به قوانينی است كه خدا بر هستی حاكم كرده است. بنابراين مجموعه اين معارف، يعنی معرفت به خدا و اسماء و صفات او و معرفت به جايگاه انسان به عنوان عصاره هستی و همچنين معرفت انسان به آن قوانينی كه خدا به عنوان سنن و ناموس در اين هستی قرار داده است، به اندازه توان بشر، همان چيزی است كه ما آن را عرفان میناميم.
وی افزود: عرفان اصيل اسلامی و نبی گرامی اسلام(ص)، به عنوان تكميلكننده دايره نبوت، برای بشر معارفی را از جانب پروردگار به ارمغان آورده است كه اگر بشر اين معارف هستیشناسانه را كه مجموعهای از معرفت به خدا و اسماء و صفات او و همچنين معرفت به قوانين حاكم بر هستی و همچنين معرفت به انسان و جايگاه انسان است و علاوه بر آن، شامل توجه به معارف اخلاقی و معارف عملی كه از طرف نبی گرامی اسلام(ص) برای بشر آورده شده است، اگر ما به اين معارف و حقايق خصوصاً با توجه به حكمتها و رموز موجود در اين حقايق توجه كنيم، توجه به آن رموز و باطن اين مسائل میشود از آن تعبير به عرفان اسلامی كرد.
الهیمنش اضافه كرد: حتی اخلاقيات و آن چه را كه تحت عنوان شريعت و حلال و حرام از آن سخن میگوئيم، اگر كسی به رموز اينها و به آن حكمتهايی كه خدا در پس اينها قرار داده است و به آنها ملكوت احكام گفته میشود، توجه كند، به يك معنا بخشی از عرفان به حساب میآيد.
وی در جمعبندی اين بخش از سخنان خود با بيان انی كه عرفان اسلامی درك ملكوت احكام هستیشناختی، اخلاقی و شرعی اسلام است، گفت: بنابراين تمام معارفی كه از جانب خداوند توسط پيامبر(ص) به صورت قرآن يا توسط پيامبر(ص) و ائمه معصومين(ع)، به صورت الهامات، اعطا شده است و در سه بخش معارف هستیشناسانه، معارف اخلاقی و معارف شريعتی و آداب و سنن عملی قابل دستهبندی است، اگر علاوه بر ظاهر اين معارف به عمق آنها و به ملكوت و رموز اين معارف توجه كنيم، فردی كه به دنبال دستيابی به رموز اين معارف باشد اين میشود عرفان اسلامی.