خبرگزاری مهر- محیط خانواده بهترین و مناسبترین محیطی است که کودک در آنجا ارزش‏ها و هنجارهای رایج را که باید در جامعه از آنها تبعیت نماید فرا می‏گیرد و همچنین برعکس آن.

انسان از زمانی که پا به عرصه وجود می‏نهد تنها جایی که برایش مکان امن به شمار می‏رود تا در آن به رشد و پرورش خود ادامه دهد، همانا محیط خانواده است. محیط خانواده علاوه بر تأمین نیازهای مادی و فراهم نمودن شرایط رشد فیزیکی انسان، محیطی است که آدمی را قادر می‏سازد تا در آن به رشد و تعالی معنوی و روحی خود نیز بپردازد. محیط خانواده بهترین و مناسبترین محیطی است که کودک در آنجا ارزش‏ها و هنجارهای رایج را که باید در جامعه از آنها تبعیت نماید فرا می‏گیرد.

کودک در خانواده با قوانین اولیه آشنا شده و وظایف فردی و اجتماعی خود را به خوبی درک می‏کند. محیط خانواده در حقیقت کانالی است که نسل جدید آنچه را که ساخته و پرداخته گذشتگان بوده و به عنوان قوانین لازمه زندگی است از آخرین بازماندگان اجداد خود که والدینش باشند فرا می‎گیرد و خود در زنجیره گردش زمانی همان نقشی را که والدین در برابر وی ایفاء نموده‏اند برای نسل بعد از خود ایفاء می‏نماید.

تأثیرات رفتاری و کرداری و حتی پنداری اعضای تشکیل دهنده خانواده بر روی کودک که در رأس آنها پدر و مادر قرار دارند، بسی حائز اهمیت است. کودک در ابتدای تولد و در دوران یادگیری و کسب عادت چیزی را به درستی نمی‏داند و درک تمیز و تشخیص خوب از بد را نیز در خود نمی‏بیند.

کودک از ابتدای زندگی هر آنچه را که می‏بیند و یا با گوش می‏شنود آنها را درست دانسته و تقلید می‏کند. او نهایت تلاش خود را مبذول می‏دارد که همیشه مورد مهر و محبت والدین قرار گیرد و رفتارهای تقلیدیش به گونه‏ای باشند که سبب آزار دیدن و یا تنبیه شدنش را فراهم نیاورند. کودک بیش از هر کسی خود را نیازمند والدین دانسته و مطمئن‏ترین نقطه امنیتی را محیط خانه کنار والدین می‏داند.

زمانی که مشاهده می‎شود کودکی از خانواده خود گریزان است و یا خانه را ترک گفته و زندگی آواره و بی سرپناه بیرون را بر محیط خانواده ترجیح می‏دهد باید ابتدای امر به این نکته توجه نمود که چه عاملی در خانه وجود داشته که کودک نتوانسته زندگی در کنار مادر و یا پدر را تحمل نماید. بر اساس تحقیقات به عمل آمده معلوم گردیده که دو عامل اساسی در گریز و فرار کودکان از خانه سهیم هستند:1- دلایل روحی- فرهنگی 2- دلایل اجتماعی- اقتصادی

محیط خانواده مناسب ‏ترین و مساعدترین مکان برای رشد کودک و تعالی فکری و جسمی اوست، اما در عین حال محیط خانواده همچنین می تواند مکان مساعدی برای بزهکاری و اعمال خلاف باشد.

زمانی که والدین خلاف رسالت و مسئولیت خود عمل کرده و در تربیت و پرورش کودک سهل انگاری نمایند و دست به کارهایی بزنند که برای کودک درس‏های تقلیدی غلطی را آموزش بدهد آن زمان کودک پرورش یافته در این نوع خانواده‏ها به سهولت در معرض جرایم و بزهکاری قرار می‎گیرند.

وجود روابط سالم در میان اعضای خانواده، داشتن حقوق متناسب با موقعیت کودک در میان سایر افراد خانواده اعم از خواهر و برادر، انتقال فرهنگ خودشناسی و دیگر شناسی در درک و وظایف فردی و اجتماعی در محیط خانواده برای کودک می‏تواند او را در مسیری درست و منطقی هدایت نموده و کودک از موهبت تربیت و سلامت روانی-فیزیکی برخوردار گردد. هر نوع رفتار درست یا نادرست والدین نسبت به کودک می‏تواند در او تغییرات و تأثیرات روانی-فرهنگی را ایجاد نماید.

وجود بحران‏های اقتصادی و مالی در زندگی و به تبع آن محروم ماندن از برخی موقعیت‏های اجتماعی نیز در بروز بحران‏های فکری در کودک دخیل است. اما مهمترین موضوع دلیل روانی– فرهنگی است چرا که اگر کودک از لحاظ فرهنگی و ایجاد روابط درست با والدین مشکلی نداشته باشد، محیط خانه را به هر بهایی مورد دفاع قرار داده و حتی در محرومترین شرایط آنجا را امن‏ترین محیط خواهد دانست. ارزش‏های زاییده از رفتار و پندار والدین برای کودک کتاب فرهنگی تلقی می‏گردد. کودک در مراحل و مقاطع مختلف زندگی و در حین رشد تمامی آنچه را که درک کرده یا فرا می‏گیرد با همان کتاب ارزشمند فرهنگ خانواده تطبیق داده و اشتباهات خود را تصحیح و قوانین ناقص را تکمیل‏تر می‎‏کند این نیز به نوبه خود ارمغانی برای نسل بعدی به حساب می‏آید.

به مواردی که می‏تواند در رشد و توسعه فکری و عملی کودک در خانواده سهیم و مؤثر باشد اشاره می‏کنیم:

1- خانواده باید در روابط خود همیشه هماهنگی و عدالت را رعایت نماید. وجود روابط خوب میان پدر و مادر و سایر اعضای خانواده و کمک‏های انجام گرفته نسبت به یکدیگر باعث می‏شود که کودک محیط خانه را امن و مطمئن دانسته و خود را در برابر مشکلات بدون سلاح حس نمی‏کند. احساس امنیت کودک در خانواده روح او را برای فراگیری کارهای دیگر و داشتن جایگاه مناسب در بین گروه مستعدتر می‏سازد. وجود خانواده سالم و مهربان باعث می‏شود که کودک خیلی سریع جایگاه خود را بیابد و وظایف خویش را به خوبی انجام دهد.

2- کودک با مقبول دانستن خود در محیط خانه به دنبال الگوهای دیگر نرفته و از ارزش‎ها و هنجارهای رایج در خانواده تبعیت می‏کند. این امر او را در ورود موفق به اجتماع یاری نموده و الفبای اجتماعی شدن را به خوبی حفظ می‏کند.

3- زمانی که کودک در خانه و میان اعضای خانواده احساس امنیت نماید، به راحتی خود راه‏های چاره‏ای برای مواجه شدن با مشکلاتش پیدا خواهد کرد. در صورت عدم موفقیت با درنظر گرفتن احساس اطمینان به والدین و اعضای خانواده به راحتی مشکل خودش را در میان نهاده و راه چاره را درخواست خواهد نمود.

4- اهمیت دادن به استعدادهای کودک و عدم سرکوب آن در محیط خانواده، حس اعتماد به نفس را در کودک افزایش داده و او خود را در برابر مسایل و مشکلات ناتوان حس نمی‎کند. از طرفی زمینه برای به واقعیت گراییدن آرزوها و ایده‏ها برای کودک فراهم می‎شود.

در خانواده سالم تمام یا بخشی از این موارد رعایت می‏شود و در چنین خانواده‏هایی کودکان بزهکار و یا مرتکب به جرم پیدا نمی‏شود.