13 دي در گذر تاریخ
زادروز جلال‌ الدین همایی ادیب، شاعر و استاد زبان و ادبیات فارسی (1278ش)
اشاره: جلال‌الدین همایی ادیب، شاعر و استاد زبان و ادبیات فارسی، در سال ۱۲۷۸ در اصفهان زاده شد. پدرش میرزا ابوالقاسم محمدنصیر متخلص به طرب و جدش ملا محمدرضا همای شیرازی هر دو از شعرا و دانشمندان معروف عصر خود بودند. جلال‌الدین تحت نظارت پدر دانشمند خود و در خانواده‌ای که کلیه اعضاء آن اهل خط و قلم بودند رشد یافت و از اوان کودکی ملزم به فراگیری ادبیات عرب و حکمت و فلسفه شد. در سن ده سالگی منشآت
قائم مقام فراهانی، منشآت فرهاد میرزا و منشآت امیر نظام و تاریخ معجم را نزد میرزا عبدالغفار و شاهنامه فردوسی، کلیات سعدی، منتخب قاآنی و غزلیات محمد خان دشتی را در نزد پدر مطالعه کرد و به اطلاعات فراوانی دست یافت. همایی از سن یازده سالگی به مدت بیست سال در مدرسه نماورد از مدارس قدیم و معروف اصفهان که مرکز دانش و فرهنگ این شهر بود به کسب علوم اسلامی پرداخت . جلال طی این سالها ادبیات عرب، فقه، اصول، تفسیر، درایه، رجال، هیئت، نجوم، استخراج تقویم، فنون ریاضی، طب و فلسفه را در نزد بزرگ‌ترین علما و روحانیون ایران فراگرفت و خود نیز مدتی مدرس بزرگ‌ترین حوزه‌های علمی و ادبی اصفهان بود. جلال‌الدین همایی در سال ۱۳۰۰ به نظام آموزشی جدید پیوست و ابتدا به تدریس در مدرسه صارمیه اصفهان پرداخت‌.
سپس در سال ۱۳۰۷ به تهران آمد از طرف وزارت معارف وقت عهده‌دارتدریس فلسفه و ادبیات در تبریز گردید.
همائی درسال ۱۳۱۰ به تهران منتقل شد و در دارالفنون، دبیرستان نظام و دانشکده افسری به تدریس ادبیات پرداخت‌. وی پس از تأسیس دانشگاه تهران به این دانشگاه دعوت شد و سالها در دوره دکتری دانشکده‌های حقوق و ادبیات تدریس کرد و مدتی نیز عضو فرهنگستان ایران بود.
استاد همائی دو دوره نیز به دعوت دانشگاههای بیروت و لاهور در این دانشگاهها تدریس نمود که با استقبال محافل علمی این کشورها مواجه شد. در سال ۱۳۵۶ دانشگاه تهران مراسم بزرگداشت این استاد بزرگ تاریخ و فرهنگ ایران را برگزار کرد و در این مراسم نسخه ای از کتاب همائی نامه که به قلم همکاران و ارادتمندان استاد تهیه شده بود به او تقدیم گردید. جلال‌الدین همائی علاوه بر تألیف و تصحیح کتب متعدد شعر هم می‌سرود وبیش از پانزده هزار بیت او در دیوانی گردآوری شده است‌. از مشهورترین اشعار او مسجد کبود است که در وصف مسجد کبود تبریز و اظهار تأسف از ویرانی آن سروده است‌.
درگذشت "نيمايوشيج" شاعر نوسراي معاصر (1338ش)
اشاره: علي اسفندياري معروف به نيما يوشيج در سال 1276ش در روستاي يوش در استان مازندران به دنيا آمد. او در مدرسه چندان موفق نبود و به تحصيلات آكادميك اهميتي نمي‏داد. انقلاب‏هاي اجتماعي سال‏هاي 1300 و 1301، نيما را به كناره‏گيري از مردم و زندگي در ميان جنگل‏ها و دامان طبيعت و هواي آزاد كشاند و در آن‏جا اشعار بيشتري سرود. نيما از 1311 ساكن تهران شد و تا اواخر عمر در آن جا ماند. نيما با حركتي كه در طول زندگي خود داشت، نشان داد كه از شعر و هنر، ادراكي عميق و تازه دارد و شايستگي اين را داراست كه در عرصه سرشار و پربار ادب فارسي، بنيانگذار شيوه‏اي نوين باشد. بنابراين نيما، شعري را وارد صحنه ادب فارسي نمود كه در عين دارا نبودن قافيه و رديف، داراي وزن و هجا بود. اين سبك شعر به شعر نو و شعر نيمايي مشهور است و افراد فراواني به پيروي از سبك او، هنر آزمايي كرده‏اند. شعر آزاد نيمايي تفاوت‏هاي آشكاري با شعر سنتي داشته، از لحاظ عاطفي بيشتر جنبه اجتماعي و انساني دارد و تخيل و صور خيال هر شاعر از تجربه شخص او سرچشمه مي‏گيرد. او از لحاظ زبان، هر كلمه‏اي را در شعر نو به كار مي‏برد با اين شرط كه با كلمات همجوار، بيگانه و ناساز نباشد. به نظر او وزن بايد تابع احساسات و عواطف شاعر باشد. نيمايوشيج را به حق،
پدر شعرِ نو فارسي مي‏خوانند. از نيما يوشيج به غير از مجموعه اشعار، آثار ديگري به چاپ رسيده است از جمله: داستان‏ها، اشعار، آثار تحقيقي، يادداشت و نامه‏ها. نيما يوشيج سرانجام در شانزده دي ماه 1338ش در هفتاد سالگي در تهران بدرود حيات گفت و در امامزاده عبداللَّه تهران به خاك سپرده شد.
سي و چهار سال بعد، در دي ماه 1372، به همت مردم نور و يوش، پيكر نيما يوشيج از امامزاده عبداللَّه تهران به زادگاهش، يوش منتقل شد و در آن‏جا مدفون گرديد.
آغاز "كنفرانس گوادلوپ" با حضور سران كشورهاي غرب براي بررسي اوضاع ايران (1357 ش)
اشاره: در مقطعي كه سراسر ايران، در تظاهرات و راهپيمائي عليه رژيم پهلوي بود و هر لحظه ضعف و انحطاط آن، بيشتر نمايان مي‏شد،سران چهار قدرت بزرگ غرب به پيشنهاد فرانسه، در جزاير گوادلوپ در شرق درياي كاراييب در
آمريكاي مركزي گرد هم آمدند و به بررسي رويدادهاي ايران و آينده آن پرداختند. در اين كنفرانس، جيمي كارتر رئيس جمهور وقت آمريكا، هلموت اشميت، صدراعظم اسبق آلمان غربي، جيمز كالاهان، نخست وزير انگلستان و ژيسكار دستن، رئيس جمهور وقت فرانسه، با هدف حفظ منافع خود در ايران، به تبادل نظر پرداختند. كارتر معتقد بود، به علت وضعيت حاكم بر ايران، ديگر امكان حمايت از شاه وجود ندارد. وي توانست، سران سه كشور ديگر حاضر در گوادلوپ را با خود همراه سازد و براي ارتباط با دولت بعد از رژيم پهلوي، به برنامه‏ريزي بپردازند. ضمن آن كه ژيسكار دِستن اميدوار بود با توجه به حضور امام خميني(ره) در فرانسه، بتواند نقش واسطه با نيروهاي مخالف رژيم شاهنشاهي را ايفا نمايد. با شكل‏گيري اين كنفرانس و سپس نتايج آن، محمدرضا پهلوي كه تصميم به خروج از ايران داشت، كار خود را به كلي تمام شده ديد و متوجه شد كه ديگر حمايت‏هاي پيشين غرب براي او و رژيم شاهنشاهي وجود ندارد.
آغاز به كار نخستين گردهمايي جنبش ‏هاي آزادي‏ بخش جهان در تهران (1358ش)
اشاره: نخستين گردهمائي جنبش‏هاي آزادي بخش جهان در تهران گشايش يافت و نمايندگان نهضت‏هاي آزادي‏بخش در آن حضور يافتند. شناساندن ابعاد عميق و گسترده انقلاب اسلامي به جهانيان، معرفي نهضت‏هاي آزادي‏بخش جهان و فراهم آوردن زمينه‏هاي مساعد براي وحدت هرچه بيشتر اين نهضت‏ها در برابر ظلم و جور امپرياليسم جهاني، از اهداف اصلي اين گردهمائي بود.
ابلاغ پيام تاريخي امام خميني(ره) به "گورباچف" رئيس جمهور شوروي (1367ش)
اشاره: به قدرت رسيدن ميخائيل گورباچف در اتحاد جماهير شوروي، موجب تحوّلات عظيمي در جهان كمونيسم گرديد. حضرت امام خميني(ره) بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران كه ناظر جريانات مهم سياسي بين‏المللي بود، از اين فرصت به نحو احسن استفاده كرده و با دعوت جهان كمونيسم به اسلام، در صدد برآمدند تا خلاء به وجود آمده از فروپاشي ماترياليسم را با جايگزيني اسلام ناب محمدي(ص)
پُر نمايند. به همين جهت هيأتي را به سرپرستي
حضرت آيت‏اللَّه جوادي آملي به مسكو اعزام داشته تا پيام كتبي معظم‏له را به گورباچف در دعوت به اسلام ارائه دهند. امام خميني(ره) در اين پيام با بينشي برخاسته از مكتب وحي و فراتر از وقايع روزمره و اتفاقات سياسي،
به ترسيم اين رويداد مهم پرداختند. استفاده دقيق و به هنگام از اين فرصت تاريخي در جهت ابلاغ نداي فطرت و پيام توحيد، بيان غناي دين مبين اسلام و آمادگي حوزه‏هاي علميه تشيع جهت پاسخگوئي به نيازهاي فكري و اعتقادي نسل معاصر، برقراري رابطه معنوي و ابراز همدردي و حمايت از مسلمانان شوروي و ديگر كشورهاي بلوك شرق، ايستادگي نظام جمهوري اسلامي ايران بر اصل خدشه‏ناپذير نه شرقي، نه غربي و مبارزه با شكل‏هاي استكبار در چهره‏هاي مختلف آن، پيش‏بيني شكست قطعي ماركسيسم در ميدان عمل و فروپاشي نظام الحادي كمونيسم، هشدار جدي نسبت به فروغلتيدن در دام قطب ديگر استكبار جهاني و نظام سرمايه‏داري غرب، تحقق وعده‏هاي الهي و بازگشت نهائي جامعه انساني به فطرت خداجوي خويش، از جمله ويژگي‏ها و نكات برجسته اين پيام است.
امام خميني(ره) در بخشي از اين پيام فرمود:
"براي همه روشن است كه از اين پس كمونيسم را بايد در موزه‏هاي تاريخ سياسي جهان جستجو كرد، چرا كه ماركسيسم جوابگوي هيچ نيازي از نيازهاي واقعي انسان نيست... از شما مي‏خواهم درباره اسلام به صورت جدي تحقيق و تفحّص كنيد و اين نه به خاطر نياز اسلام و مسلمين به شما، كه به جهت ارزش‏هاي والا و جهان شمول اسلام است."
19 صفر در گذر تاریخ
• تولد "ابو معشر بلخي" منجم شهير ايراني (171 ق)
اشاره:
ابومعشر بلخي به خاطر علاقه به ستاره‏شناسي به بغداد رفت و به تحصيل در اين رشته پرداخت. وي از منابع مختلفي كه به زبان‏هاي عربي، هندي، يوناني و سرياني نوشته شده بود، استفاده كرد تا
آن كه مشهورترين منجم عصر خود شد. آثار علمي ابومعشر بلخي تا قرن‏ها پس از مرگش در جهان اسلام و غرب، معتبر بود. بر اساس ديدگاه ابومعشر،
همه‏ي معارف، منشاء الهي دارد و نشانه‏هاي وحي خداوندي در هر علمي، به چشم مي‏خورد. آثار ابومعشر به دليل برداشتن بخش هايي از متون كهني كه اصل آن‏ها از بين رفته، قابل توجه است.
از مهم‏ترين آثار به جاي مانده از اين منجم مسلمان، مي‏توان به كتاب‏هاي اَلْمَدْخَلُ الكَبير و اَلْمَواليدُ الصَّغيرَةُ اشاره كرد.
رحلت فقيه جليل آيت اللَّه "سيدمرتضي لنگرودي" (1383 ق)
اشاره:
آيت اللَّه حاج سيدمرتضي لنگرودي در سال 1306 ق در حومه‏ي لنگرود در شمال ايران به دنيا آمد و در جواني براي ادامه‏ي تحصيل به قزوين رفت. او سپس در تهران از محضر آيت اللَّه تنكابني علوم ديني و فقه را آموخت. ايشان در سال 1338 به نجف سفر كرد و سال‏ها از حوزه‏ي درس ميرزاي نائيني بهره‏مند شد، تا اين كه به درجه‏ي اجتهاد نائل آمد و در زمره‏ي مدرسين حوزه‏ي علميه‏ي نجف قرار گرفت.
آيت اللَّه لنگرودي، مدت‏ها در حوزه‏ي قم به تدريس اشتغال داشت و كتاب‏هايي را نيز به رشته‏ي تحرير درآورد. ايشان در 77 سالگي درگذشت.
2 ژانويه در گذر تاریخ
* تولد آیزاک آسیموف،نویسنده ودانشمند روس(1920م)
* نخستین عکس از ماه (1839م)
* تولد "يوهان پِستالوزي" استاد تعليم و تربيت و مربي سوئيسي (1744م)
* نصب نخستين صندوق پستي به سبك امروزي در ويِن (1843م)
* تولد "جيلبِرْتْ موراي" فيلسوف و شاعر انگليسي (1866م)
* تولد "هرمان هسه" نويسنده معروف آلماني (1877م)
* تولد "پاتريس لومومبا" مبارز بزرگ آفريقايي و باني استقلال كنگو (1925م)
* امضاي توافقنامه تشكيل كشور مستقل فلسطين (1977م)