جام جم آنلاين: هر سال وقتي وضع هوا ، همچون روزهاي اخير به مرز هشدار مي‌رسد، متخصصان و مسوولان هشدار مي‌دهند كودكان، خانم‌هاي باردار و بيماران قلبي و ريوي از خانه خارج نشوند البته اين توصيه در مورد همه مردم صدق مي‌كند و تا حدامكان نبايد از خانه خارج شد اما متاسفانه در چنين شرايطي هم خيلي‌ها اين نكات را جدي نمي‌گيرند و تصور مي‌كنند آلودگي هوا مشكل چندان خاصي برايشان ايجاد نخواهد كرد.
در حالي بعضي از افراد سلامت‌شان را ناديده مي‌گيرند كه مسوولان مي‌گويند در روزهاي آلوده، تعداد مراجعان اورژانس‌ها افزايش مي‌يابد و بيماران با مشكلات مختلفي مانند سوزش و آبريزش چشم، سردرد و احساس تنگي‌نفس به مراكز درماني مراجعه مي‌كنند.

از سوي ديگر، بسياري هم مجبورند در همين اوضاع از خانه خارج شوند و به دنبال كارها‌ي‌ خود بروند. اما با همه اين احوال، مي‌توان نكاتي را رعايت كرد تا ضررها را به حداقل برسانيم.

وقتي غلظت آلاينده‌ها افزايش مي‌يابد

براساس اطلاعات ايستگاه‌هاي سنجش آلودگي هواي شهرهاي بزرگي مانند تهران، مشخص مي‌شود با افزايش غلظت آلاينده‌ها در اين روزها، هوا وضع مناسبي نداشته و شرايط ناسالم است.

آلاينده‌هايي مانند منواكسيدكربن، ازن، دي‌اكسيد گوگرد، دي‌اكسيد نيتروژن و ذرات معلق (كمتر از 10 ميكرون و كمتر از 2.5 ميكرون)‌ از جمله عواملي است كه استنشاق آنها سلامت شهروندان را به خطر مي‌اندازد.

هر يك از اين آلاينده‌ها، اثرات مخرب خاص خود را دارد؛ به عنوان نمونه، ذرات معلق كمتر از 2.5 ميكرون موجب افزايش تشديد بيماري‌هاي قلبي و ريوي و مرگ و مير زودرس در افراد مبتلا به بيماري قلبي و افراد مسن مي‌شود.

البته به كمك تابلوهاي نمايشگر شاخص آلودگي هوا كه در مناطق مختلف شهر نصب شده است نيز مي‌توان تا حدي اين موضوع را درك كرد و اقدامات لازم را انجام داد.

براي اطلاع از شاخص كيفيت آلودگي هوا بايد بدانيد اين شاخص، كيفيت هوا را در دسته‌هاي مختلفي قرار مي‌دهد؛ مثلا زماني كه آلودگي هوا بسيار كم باشد، اين ميزان بين صفر تا 50 خواهد بود.

اما زماني‌كه اين ميزان به 100 تا 150 مي‌رسد، شرايط براي افراد حساس در وضع ناسالم قرار مي‌گيرد و هنگامي كه ميزان آلاينده‌ها بيش از 150 باشد، وضع ناسالم بوده و ميزان بيش از 200 نيز نشانگر شرايط بسيار ناسالم است.

افزايش مرگ و مير ناشي از بيماري‌هاي قلبي

يكي از مهم‌ترين گروه‌هايي كه در اين روزها بايد بيشتر مراقب سلامت‌شان باشند و به توصيه‌هاي پزشكي در اين زمينه توجه كنند، بيماران قلبي هستند.

دكتر رسول خوشخوي، متخصص بيماري‌هاي قلب و عروق در گفت‌وگو با «جام‌جم» در اين‌باره توضيح مي‌دهد: بر خلاف تصور عموم افراد كه بيشترين ميزان مرگ و مير را در چنين شرايطي ناشي از بيماري‌هاي ريوي مي‌دانند، هنگامي كه هوا آلوده است و به مرز خطر مي‌رسد، بيشتر مرگ و ميرها در نتيجه بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي رخ مي‌دهد.

اين پزشك متخصص با اشاره به اين‌كه آلودگي هوا مي‌تواند موجب بروز مشكلات متعددي براي افراد شود، مي‌گويد: به طور كلي عوارض ناشي از آلاينده‌ها و آلودگي هوا براي كودكان، سالمندان و افرادي كه سابقه بيماري‌هاي قلبي و ريوي دارند، خطرناك‌تر از ديگران خواهد بود. در چنين شرايطي احتمال بروز مشكلاتي مانند سندرم‌هاي كرونري حاد، انفاركتوس ميوكارد، ترومبوزهاي وريدهاي عمقي، اختلالات ريتم قلب و تشديد نارسايي قلبي نيز بيشتر مي‌شود.

آلودگي هوا بر جنين هم تاثير مي‌گذارد

همان‌طور كه متخصصان درباره عوارض سيگار كشيدن در دوران بارداري به مادران هشدار مي‌دهند و همه مي‌دانند اين موضوع چه تاثيرات مخربي براي نوازد و مادر دارد، بايد بدانيم آلودگي هوا نيز مي‌تواند همين اثرات را ايجاد كند.

دكتر آمنه‌سادات حقگو، جراح و متخصص زنان و زايمان درباره تاثيراتي كه آلودگي هوا بر جنين ‌خواهد داشت به «جام‌جم» مي‌گويد: آن‌طور كه ثابت شده، آلودگي هوا مي‌تواند احتمال بروز بيماري «اوتيسم» را افزايش دهد. اوتيسم، اختلالي عصبي است كه هم عوامل محيطي در ايجاد آن نقش دارد و هم عوامل ژنتيك. مطالعات متعدد نيز نشان داده خانم‌هايي كه در دوران بارداري يا سال اول پس از تولد نوزاد در شهرهاي آلوده و پرترافيك زندگي كرده‌اند، خطر اوتيسم ميان فرزندان آنها به طور چشمگيري افزايش داشته است.

به گفته وي، ميزان و شدت بروز بيماري اوتيسم نيز با مقدار آلودگي هوا و همچنين مدت زماني كه فرد در معرض آن‌قرار داشته در ارتباط است.

اين پزشك متخصص مي‌افزايد: اختلال رشد جنين، وزن كم هنگام تولد، زايمان زودرس و سقط بر اثر آلودگي هوا نيز از جمله مواردي است كه مطالعاتي در مورد آنها صورت گرفته و در حال اثبات است. علاوه بر اين، نظريه‌هايي هم در مورد تاثير آلودگي هوا بر ميزان باروري مطرح شده كه بيان مي‌كند در جوامعي با هواي آلوده، ميزان ناباروري و سقط افزايش مي‌يابد.

از خانه خارج نشويد

دكتر خوشخوي براي كاهش عوارض قلبي ـ عروقي چنين توصيه مي‌كند: بهترين كار براي افرادي كه سابقه بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي دارند، اين است كه در صورت امكان در فصل‌ها و ماه‌هايي كه هوا آلوده مي‌شود و به مرحله هشدار مي‌رسد، از مناطق پرخطر خارج شده و به بخش‌هايي سفر كنند كه هواي تميزتري دارد. علاوه بر اين، نه تنها بيماران بلكه تمام افراد جامعه در چنين روزهايي بايد از تردد بي‌مورد در خيابان‌ها اجتناب كنند.

به گفته وي، بهتر است زماني كه مي‌خواهيد از خانه خارج شويد، از ماسك‌هاي فيلتردار استفاده كنيد تا به كمك آنها عوارض آلاينده‌ها تا حدي كاهش يابد.

اين پزشك متخصص خاطرنشان مي‌كند: در روزهاي آلوده ميزان مرگ و مير ناشي از بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي به چهار برابر حد متوسط ساير روزها مي‌رسد و متأسفانه پس از رفع آلودگي هوا اين اثر مي‌تواند تا چند هفته هم باقي بماند.

دكتر خوشخوي با اشاره به علائم خطر، مي‌گويد: در صورتي كه فرد با مشكلاتي مانند درد يا سوزش قفسه سينه، احساس سنگيني در سينه كه همراه با فعاليت بروز مي‌كند، تپش قلب شديد يا تنگي نفس‌هايي كه شديدتر از حد معمول است روبه‌رو شد، حتماً بايد به مراكز درماني مراجعه كند كه اين موضوع براي سالمندان اهميت بيشتري دارد.

به گفته دكتر حقگو، خانم‌هاي باردار نيز بهتر است در چنين روزهايي در خانه بمانند و اگر مجبور بودند از خانه خارج شوند هم بايد از ماسك مناسب استفاده كنند تا از ايجاد عوارض كاسته شود.

آنتي‌اكسيدان‌ها را فراموش نكنيد

وقتي هوا آلوده مي‌شود، معمولاً افراد به يكديگر توصيه مي‌كنند شير بنوشند و به كمك آن عوارض ناشي از آلودگي را كاهش دهند، اما آيا فقط به كمك شير مي‌توان از ايجاد عوارض مخرب آلاينده‌ها پيشگيري كرد؟

دكتر لادن گياهي، متخصص تغذيه در اين‌باره به «جام‌جم» مي‌گويد: هنگامي كه هوا آلوده است، بايد دريافت آنتي‌اكسيدان‌ها را افزايش دهيد. به همين دليل توصيه مي‌شود از ميوه‌ها و سبزيجات رنگي كه سرشار از آنتي‌اكسيدان‌ است، بيشتر استفاده كنيد. به عنوان نمونه، براي صبحانه يا به عنوان ميان‌وعده مي‌توانيد از آب ليمو شيرين و آب پرتقال يا آب سيب و هويج استفاده كنيد و در وعده‌هاي اصلي نيز با استفاده از سالادي رنگارنگ، دريافت آنتي‌اكسيدان را بيشتر كنيد.

به گفته وي مصرف لبو، سيب، كرفس، دانه‌هاي روغني مانند كدو و كنجد، زيتون و جوانه‌ها در اين فصل توصيه مي‌شود. در ضمن بهتر است در طول روز از جوانه گندم، ماش و شبدر نيز به مقدار زياد استفاده كنند.

مغز دانه‌ها مانند بادام و گردو و برگه‌ ميوه‌ها نيز ميان وعده‌هايي مناسب به شمار مي‌آيد.

دكتر گياهي مي‌افزايد: بافت‌هاي مخاطي و اعضاي مختلف بدن افرادي كه با كمبود ويتامين‌هاي A، D، C و E و همچنين املاح روي، آهن، كلسيم و سلنيوم مواجه هستند، بيشتر در معرض عوارض ناشي از آلودگي هوا قرار دارد. بنابراين افرادي كه دچار مشكل كمبود آهن هستند، حتماً بايد تحت نظر پزشك از قرص آهن استفاده كنند. با توجه به اين‌كه بيشتر افراد با مشكل كمبود ويتامين D نيز روبه‌رو هستند، توصيه مي‌شود براساس نظر پزشك و پس از كنترل سطح ويتامين D، از مكمل‌هاي مناسب استفاده كنيد.

آن طور كه دكتر گياهي توصيه مي‌كند مصرف غذاهاي چرب و سنگين، فست‌فودها، كره گياهي و غذاهايي كه با استفاده از چربي‌هاي جامد تهيه مي‌شود نيز مناسب نبوده و بخصوص در شرايط آلودگي هوا بايد محدود شود.

نيلوفر اسعدي‌بيگي - گروه سلامت