جام جم آنلاين: سلول‌هاي سوختي هيدروژني را مي‌شناسيد؟ همان‌هايي كه با هيدروژن توليد نيرو مي‌كنند و فقط آب پس مي‌دهند. در ابتدا «هاي واير» جنرال موتورز و بعد «FCX» هوندا قدم در راه توليد ماشين‌هاي الكتريكي گذاشتند.
با اين ماشين‌ها همه با مفهوم پيل سوختي آشنا شدند و البته خيلي زود معلوم شد سلول‌هاي سوختي گران هستند و باتري‌هاي ارزان ليتيوم ـ يون جايگزين آنها شدند. اما حالا نيسان با طراحي مفهومي«ترا و» رونمايي از آن در نمايشگاه خودروي پاريس شانس دوباره‌اي به اين سلول‌هاي سوختي داده كه مايه اميدواري هواداران محيط زيست نيز شده است.
ترا فقط آب پس مي‌دهد و محيط زيست را اصلا آلوده نمي‌كند. از اين رفتار دوستانه‌تر با محيط زيست در بين ماشين‌ها سراغ داريد؟ در روزگاري كه عواقب استفاده بيش از اندازه از سوخت‌هاي فسيلي دارد گريبانگير كل سياره زمين مي‌شود، شنيدن چنين خبرهايي مي‌تواند كمي آرامش خاطر ايجاد كند. استفاده از يك پيل سوختي هيدروژني به ترا اين امكان را مي‌دهد كه ميزان توليد گازهاي سمي‌اش را به صفر برساند؛ يعني صفر مطلق! يعني مي‌توانيد از لوله اگزوز اين خودرو با خيال راحت نفس بكشيد.
ماشيني با سه موتور
نيسان ترا اما از موتور خودروي قبلي كمپاني نيسان به نام ليف كه يك خودروي الكتريكي بسيار موفق است نيز استفاده مي‌كند و بدنه‌اش شبيه شاسي بلند جاك از آب درآمده است. البته اين ماشين به جاي استفاده از باتري‌هاي ليتيوم ـ يون مرسوم در خودروي ليف از مخزن هيدروژني سود مي‌برد كه در پيل سوختي سوزانده مي‌شود. اين كار باعث مي‌شود اين ماشين مشكلات استفاده از باتري قابل شارژ مجدد را نداشته باشد اما خب هزينه‌هايش كمي بيشتر مي‌شود. ماشين‌هاي الكتريكي كه با باتري كار مي‌كنند محدود به مسافت‌هاي كوتاه هستند و بايد زمان‌هاي طولاني براي شارژ باتري در انتظار بمانند. اما پيل سوختي اين معضلات را ندارد و همين موضوع آن را تبديل به يك جايگزين مناسب براي باتري در خودروهاي الكتريكي مي‌كند. پيل سوختي مورد استفاده در ترا توان توليدي 2/5كيلو وات به ازاي هر ليتر سوخت هيدروژن را دارد. اين پيل سوختي، الكتريسته لازم براي موتورهاي اين ماشين را تامين مي‌كند چون موتور نيسان ليف تنها موتور اين شاسي بلند نيست. ترا از يك موتور 107 اسب بخاري ليف براي چرخ‌هاي جلو و دو موتور براي چرخ‌هاي عقب استفاده مي‌كند. اين موتورها از روي خودروي مفهومي PIVO 3 برداشته شده‌اند و هر كدام به يك چرخ نيرو مي‌دهند. اين استفاده از موتور براي هر چرخ، ماشين را از اضافه وزن سيستم انتقال نيرو به چرخ‌هاي عقب نجات مي‌دهدو باعث مي‌شود ماشين به اندازه قابل توجهي سبك شود. نيسان ادعا مي‌كند اين مجموعه موتورها قدرت كافي به اين ماشين مي‌بخشند تا ترا بتواند در جاده‌هاي درون شهر و خارج از شهر، عملكرد مناسبي داشته باشد. موتورهاي مخصوص چرخ‌هاي عقب مي‌توانند در مواقع لزوم با توليد نيروي بيشتر، به چرخش ماشين در پيچ‌ها كمك كنند. همچنين وجود سه موتور به ماشين اين امكان را مي‌دهد تا در صورت خرابي هر كدام از موتورها ترا بتواند به مسيرش تا محل مناسبي ادامه دهد و از اين نظر ترا كمي شبيه هواپيماست.
اتاق شش ضلعي
از آنجا كه اين ماشين اكسل عقب، براي انتقال قدرت نيازي به تشكيلات سيستم انتقال نيرو و گيربكس و ... ندارد، كف اتاق آن بسيار صاف از آب درآمده است. يعني فضاي داخل ماشين به حد كافي بزرگ و جادار است و اين، دست طراح را براي طراحي جذاب داخل آن باز گذاشته است. داخل ترا كمي بزرگتر از خودروي جاك نيسان است و به صورت شش ضلعي طراحي شده است.
نكته: در روزگاري كه عواقب استفاده بيش از اندازه از سوخت‌هاي فسيلي دارد گريبانگير كل سياره زمين مي‌شود، ساخت خودرويي که از لوله اگزوزش فقط بخار آب بيرون مي آيد و ميزان توليد گازهاي سمي‌اش صفراست خبر خوبي محسوب مي شود
همين موضوع باعث شده تا صندلي‌هاي جلو و عقب طوري قرار بگيرند كه براي مسافران عقب امكان ديدن شيشه جلو به خوبي فراهمشود. در مجموع، داخل آن آنقدر فانتزي است كه باز هم حس كابين خلبان يك هواپيماي پيشرفته را برايتان تداعي مي‌كند. صندلي‌هاي آن خوب به نظر مي‌رسد، اما نه براي سفرهاي طولاني و به نظر نمي‌رسد براي اين كار راحت باشد. هر چند نيسان هم مي‌گويد كه اين ماشين يك شاسي بلند شهري است كه البته از عهده رانندگي خارج از جاده هم به خوبي برمي‌آيد. زير داشبورد و جلو پاي راننده جاي زيادي وجود دارد و هيچ چيزي به جز پدال گاز و ترمز در آن به چشم نمي‌خورد.
آي اسپيدو متر
تجهيزات جلو داشبود اما كمي پيچيده است و اصلا شبيه ماشين‌هاي معمولي به نظر نمي‌رسد. در حقيقت ترا به وسيله يك صفحه نمايش لمسي شبيه آي‌پد كنترل مي‌شود. در جلو داشبورد تجهيزات معمول نمايش سرعت و بقيه مشخصات ماشين روي صفحه نمايش لمسي به چشم مي‌خورد كه هنگام سوار شدن به ماشين متصل مي‌شود و سرعت و بقيه مشخصات برقي ماشين را به صورت ديجيتال نمايش مي‌دهد. اين تجهيزات مجدد به راننده ترا حس بودن در كابين خلبان يك هواپيما را مي‌دهد. همچنين از اين صفحه نمايش لمسي مي‌توان به عنوان سرگرمي، ارتباط اينترنتي و همين طور ناوبري استفاده كرد. به محض اين كه از ماشين پياده شويد، مي‌توانيد صفحه نمايش را از محلش خارج كرده و مثل يك تبلت شخصي از آن استفاده كنيد. به اين صورت، صاحب ترا با يك تير دو نشان زده و صاحب تبلت و ماشين شده است و ديگر نگران دزدي هم نيست! چون بدون آن تبلت، ماشين اصلا كار نمي‌كند.
دستگاه بخور سيار
پيل سوختي هيدروژني شبيه يك باتري است و با دادن الكترونش به قطب مثبت يا آند جريان الكتريسيته توليد مي‌كند و خودش تبديل به يون منفي مي‌شود. سپس در قطب منفي يا كاتد با اكسيژن تركيب شده و ماده آشنايي را توليد مي‌كند؛ آب. اين سلول‌هاي برقي هيدروژني تقريبا هيچ اكسيد مضري مثل مونواكسيد كربن، اكسيدهاي گوگرد و دي اكسيد كربن توليد نمي‌كنند و به جايش بخار آب به هوا مي‌فرستند. با اين همه نيسان قصد توليد انبوه اين ماشين را ندارد و فقط آن را به عنوان سندي بر تكنولوژي پيشرفته خود ساخته است. البته عامل هزينه هم در اين تصميم بي‌تاثير نبوده است. نيسان ادعا مي‌كند در هزينه‌هاي ساخت پيل سوختي تا 80 درصد از طريق جايگزين فلزات گران با نمونه‌هاي ارزان صرفه‌جويي كرده و البته بازده سلول‌ها را هم در سطح خوبي حفظ كرده است. اما مساله تهيه سوخت هيدروژن هنوز پابرجاست كه البته گران نيز هست.
مساله هيدروژن
تهيه هيدروژني كه اين ماشين به عنوان سوخت به آن احتياج دارد يكي ديگر از مسائل اصلي توليد چنين ماشين‌هايي است و هزينه‌هاي آن يكي از مسائل عمده بر سر راه توليد اين ماشين‌ها بوده است. مثلا ماشين هوندا در ماه 600 دلار هزينه تهيه سوخت براي رفت‌وآمدهاي شهري دارد كه بسيار گران‌تر از سوخت‌هاي رايج براي همين استفاده است. در حال حاضر هيدروژن مورد استفاده براي سوخت از تجزيه گازهاي آلي به دست مي‌آيد اما تهيه آن كمي گران است و محققان به دنبال راه‌هاي ارزان‌تري براي توليد آن هستند. شايد تجزيه آب و تهيه هيدروژن به كمك برق راه حل مناسبي باشد، هيدروژني كه در سلول‌هاي سوختي اين ماشين دوباره تبديل به آب مي‌شوند. البته بخار آب هم اثرات گلخانه‌اي دارد و هنوز هيچ تحقيقي نشان نداده اگر همه ماشين‌هاي ما با سلول سوختي هيدروژني كار كنند چه تاثيري روي آب و هوا در بلند مدت مي‌گذارد. اما حداقل معلوم است تنفس آن مثل گازهاي حاصل از سوختن سوخت‌هاي فسيلي براي بدن ضرر ندارد.
علي رنجبران / جام جم