رویدادهای مهم 21 آبان در گذر تاریخ

* اعتصاب كاركنان وزارت فرهنگ و هنر بر ضد رژيم پهلوي (1357 ش)
اشاره:
درچنین روزی درسال 1357 ، کارکنان وزارت فرهنگ و هنر دست به اعتصاب گسترده ای زدند . ارتشبد ازهاری پس از قرار گرفتن در مسند قدرت و تشکیل دولت نظامی ، دست به اقدامات محد ود کننده گوناگونی درحوزه سیاسی زد که از میان آنها می توان به توقیف مطبوعات اشاره کرد . این عمل وی مورد اعتراض گسترده صاحبان قلم و هنر قرار گرفت .
* تولد (نيما يوشيج) پدر شعر نو ايران (1276 ش)
اشاره:
علي اسفندياري متخلص به نيما يوشيج در دهكده يوش در مازندران به دنيا آمد. در 12 سالگي به همراه خانواده به تهران رفت و پس از مدتي زبان فرانسه و عربي را فرا گرفت. او به تشويق استادش نظام وفا سرودن شعر را آغاز كرد و بر اثر آشنايي با زبان و ادبيات فرانسه، راهي تازه در برابرش آشكار شد. مطالعات و تحقيقات او در اين زمينه به ثمر نشست و او سبكي تازه را در شعر در پيش گرفت. رويدادهاي اجتماعي سال‏هاي 1300 و 1301ش، نيما را به كناره‏گيري از مردم و زندگي در ميان جنگل‏ها دامان طبيعت و هواي آزاد كشاند و آنجا بود كه منظومه افسانه را سرود. اين منظومه، به عنوان مهم‏ترين اثر نيما، حد فاصلي است بين دنياي شعر قديم و دنيايي كه نيما بعدها در شعر به وجود آورد؛ و مي‏توان آن را نقطه عطف و مقدمه و آغازي براي شعر فارسي معاصر دانست. در شعر نيما وزن و قافيه در همه جا به تناسب به كار گرفته شده است. شعر آزاد نيمايي، تفاوت‏هاي آشكاري با شعر سنّتي داشته، از لحاظ عاطفي، بيشتر جنبه اجتماعي و انساني دارد. او از لحاظ زبان، هر كلمه‏اي را در شعر نو به كار مي‏بُرد با اين شرط كه با كلمات مجاور، مهجور، بيگانه و ناسازگار نباشد. از نيما يوشيج به غير از مجموعه اشعار، آثار ديگري نيز به چاپ رسيده كه داستان‏ها، اشعار و قصه براي كودكان، يادداشت‏ها و نامه‏ها و آثار تحقيقي از آن جمله‏اند. اما مهم‏ترين اثر اين شاعر نوپرداز ايراني، افسانه نام دارد. نيما سرانجام در سال 1338 ش در 64 سالگي در تهران درگذشت و در امامزاده عبداللَّه تهران دفن شد. سي‏وچهار سال بعد در دي ماه 1372، با تلاش مردم نور و يوش، پيكر نيما از محل دفن به زادگاهش در يوش منتقل گرديد.
* صدور فتواي جهاد از سوي علماي عراق بر ضد انگليس در جريان جنگ جهاني اول(1293 ش)
اشاره:
پس از گسترش جنگ جهاني اول در شرق اروپا و قلمرو امپراتوري عثماني، انگلستان كه در صدد تجزيه اين امپراتوري بود، به دست اندازي در كشور عراق كه جزو دولت عثماني بود، پرداخت. مجتهدان بزرگ شيعه مقيم عراق، هر چند از سياست‏هاي عثماني نسبت به شيعيان ناخشنود بودند، در مقابل تجاوز بيگانه به پاخاستند. آخوند ملا محمدكاظم خراساني كه در حوادث لشكركشي روسيه به ايران، حكومت وقت روسيه را تهديد به اعلام جهاد نموده بود، نقش مهمي در مبارزات شيعي بر ضد بيگانگان ايفا كرد. پس از وي بزرگاني نظير شيخ مهدي خالصي، سيدمهدي حيدري، سيدمصطفي كاشاني و شيخ محمدتقي شيرازي، رهبري مذهبي را بر عهده گرفتند و در اين ايام كه انگلستان تهاجم گسترده‏اي به عراق آغاز كرده بود، فتاواي كوبنده‏اي در لزوم جنگ و جهاد با كفّار صادر نمودند. هر چند در نهايت، اين قيام‏ها منجر به پيروزي و دفع مهاجمان نگرديد، اما جايگاه ممتاز مرجعيت شيعه را در بسيج مردم و مقابله با نفوذ بيگانگان نشان داد.
* درگذشت استاد «رضا روزبه» فيزيك‏دان و استاد معارف اسلامي (1352 ش)
اشاره:
استاد رضا روزبه در سال 1300 شمسي در زنجان به دنيا آمد و تحت تعليمات عاليه پدر وعمو كه هر دو عالم و زاهد بودند قرار گرفت. با پايان تحصيلات دبيرستاني به كار تعليم و تربيت در دبستان پرداخت و استعداد عالي و روش كار بي‏نظيرش، او را در اين امر بسيار موفق ساخت. استاد روزبه سپس وارد دانشگاه شد و پس از اخذ ليسانس در رشته فيزيك، اين درس را ادامه داد تا به عنوان محقق اين رشته شناخته شد. با وجود پيشنهادات مكرر براي احراز كرسي تدريس دانشگاه و نيز عضويت در مجامع تحقيقي غرب به همراه مزاياي كلان مادي، وي پايه‏گذاري دبيرستان علوي تهران و تدريس در آن را ترجيح داد و تمام عمرش را صرف انسان‏سازي كرد. استاد روزبه در كنار تحقيقات گسترده در زمينه فيزيك، بر معارف اسلامي و فقه و اصول تسلط كافي داشت. وي مكاسب و رسائل (از دروس حوزوي) را به خوبي مي‏دانست و با ادبيات عرب و زبان فرانسه كاملاً آشنا بود. او نمونه تهذيب و اخلاق اسلامي و پايه‏گذار اولين مسابقات قرائت قرآن به شمار مي‏رود. علاوه بر پاكي و صفا و زهد بي‏رياي او، وي داراي تاليفات متعددي بود و حتي در آخرين شب حيات خود، به تجديد نظر در اين تاليفات اشتغال داشت كه خداشناسي و عربي آسان و رسايل بسياري در علوم و فقه از آن جمله‏اند. اين استاد اخلاق سرانجام در بيست و يكم آبان 1352 ش در 52 سالگي به بيماري سرطان درگذشت و در قم به خاك سپرده شد.
* تأسيس بنياد پژوهش هاي اسلامي آستان قدس رضوي (1363ش)
اشاره:
با توجه به نيازهاي گسترده پژوهشي در قلمرو فرهنگ و تمدن اسلامي، مركز علمي - تحقيقاتي بنياد پژوهش‏هاي اسلامي آستان قدس رضوي در بيست و يكم آبان 1363 در مشهد مقدس آغاز به كار كرد. محور اصلي فعاليت‏هاي بنياد بر طبق اساس نامه عبارت است از: توسعه فرهنگ اسلامي در جهت عمق بخشيدن به باورهاي ديني و گسترش معارف شيعي؛ نشر علوم اسلامي و معارف حقّه جعفري در پرتو پژوهش‏هاي بنيادي؛ احيا و نشر ذخاير و نفايس علمي - اسلامي؛ ارتقاي سطح علمي نيروهاي پژوهشي در حوزه علوم اسلامي. در اين بنياد فعاليت‏هاي پژوهشي در گروه‏هاي قرآن، حديث، فقه، كلام و فلسفه، تاريخ اسلام، تصحيح متون اسلامي، جغرافياي ممالك اسلامي، هيئت، نجوم، تراجم و انساب و... صورت مي‏گيرد.

رویدادهای مهم 26 ذي الحجه در گذر تاریخ
* تولد «علي بن يوسف آمِدي» فقيه واديب برجسته(559 ق)
اشاره:
ابوالفضايل علي بن يوسف آمِدي، فقيه واديب برجسته در شهر آمِد عراق متولد شد. پس از تحصيل مقدمات علوم در زادگاه خود، به بغداد رفت و فقه، اصول فقه، ادبيات و رياضيات را نزد عالمان و فقيهان بزرگ زمان فرا گرفت. ابوالفضايل آمِدي، اشعاري دلنشين و پرمحتوا نيز سروده است. بيشتر سال‏هاي عمر او، صرف تدريس علوم اسلامي و پرورشِ دانش‏پژوهان مسلمان صرف گرديد و سرانجام در چهل و نه سالگي در زادگاه خود درگذشت.
*پايان جنگ دوم ايران و روس با شكست «عباس ميرزا» وليعهد فتحعلي شاه قاجار(1242 ق)
اشاره:
عهدنامه‏ي گلستان كه در پي شكست ايران از روسيه در جنگ اول دو كشور به امضا رسيد، مرز بين ايران و روسيه را به درستي معين نكرده بود. از اين رو نارضايتيِ مردمِ نَواحيِ ايرانيِ تَمَلُّك شده توسط روس‏ها، باعث شد كه شعله‏ي جنگ، بار ديگر فروزان شود. در ابتدا، پيروزي باقواي ايران بود، ولي بعدها، نيروهاي روسي، ضربات سختي وارد آورده و بر اثر خيانت و نيز بدگويى بعضي از افراد، سپاه ايران شكست را پذيرا شد. تسخير قلعه‏ي عباس آباد توسط روس‏ها، اميد ايران را به يأس تبديل كرد و خواهان صلح گرديد. پس از آن قرارداد تركمانچاي منعقد شد كه به مراتب از عهدنامه‏ي گلستان شوم‏تر بود. به موجب اين قرارداد، ولايات وسيعي از ايران به روسيه الحاق گرديد و امتيازات فراواني به اين دولت تعلق يافت.
* وفات عالم جليل «غلامرضا يزدي كوچه بيوكي» (1378 ق)
اشاره:
آيت‏اللَّه حاج شيخ غلامرضا يزدي در مشهد به دنيا آمد و در ده سالگي براي تحصيل به اصفهان رفت. سپس راهي نجف اشرف گرديد و از محضر عالمان گرانقدري همچون آخوند خراساني و علامه محمد كاظم يزدي استفاده نمود. در سال 1325 ق به يزد رفت و به اداي تكاليف ديني و ترويج احكام اسلام اشتغال ورزيد. آن عالم رباني، منبر و وعظي مؤثر داشت و در نفوس مردم تاثيري ژرف و احترامي عمق بر جاي مي‏گذاشت. گاه با پاي پياده به روستاهاي اطراف مي‏رفت و به ارشاد و تعليم روستائيان مي‏پرداخت. كتاب مفتاح علوم القرآن از آثار ايشان مي‏باشد.
* رحلت حكيم و فيلسوف شهير «سيدمحمدكاظم لواساني» معروف به «عصّار» (1394 ق)

اشاره:
سيدمحمدكاظم حسيني لواساني تهراني معروف به عصار فرزند سيدمحمد، از علما، حكما و فلاسفه‏ي بزرگ قرن چهاردهم هجري قمري و از معاصرين ميرزا مهدي آشتياني، احمد آشتياني و فاضل توني بوده است. وي تحصيلات خويش را در ايران و نجف گذراند و در محضر استاداني چون آخوند خراساني و سيدُالسّالكين احمد تهراني حائري، به مدارج عالي اجتهاد رسيد و مدت 14 سال درنجف به تدريس مشغول بود. علامه عصّار علاوه بر اطلاع جامع در فقه و اصول، در فلسفه نيز متبحر بلكه مبتكر و محقق بوده و علامه شعراني و رفيعي قزويني از او به نيكي، تجليل كرده‏اند. از استاد، به ملاصدراي زمان نام برده شده است. علامه عصّار پس از بازگشت به تهران مامور تدوين قانون مدني ايران گشت. استاد ضمن تدريس اسفار در مدرسه‏ي سپهسالار، استاد فلسفه‏ي دانشكده‏ي حقوق و ادبيات نيز بوده و اعتقاد داشت دانشگاه‏ها بايد از مباحث علمي و فقهي برخوردار باشند. از اين عالم روشنفكر، آثار ارزشمندي چون تفسير فاتِحَةُ الْكَتاب، رساله‏اي در وحدت وجود، رساله‏اي در جبر و اختيار، رساله‏اي در بداء و كتاب تَذْكِرَةُالْمُتَّقين به جاي مانده است. سيدمحمد كاظم حسيني لواساني تهراني، اين استاد و فيلسوف بزرگ شرق در شب پنج‏شنبه برابر با 19 دي 1353 شمسي دار فاني را وداع كرد و در مقبره ابوالفتوح رازي در ري مدفون گرديد.

* ولادت دانشمند برجسته «بهاءالدين عاملي» معروف به «شيخ بهايي» (953 ق)

اشاره:
شيخ بهاءالدين محمد عاملي معروف به شيخ بهايى از شاگردان شهيد ثاني و يكي از علماي بزرگ شيعه و از افتخارات جهان اسلام مي‏باشد. وي در سال 953 قمري در بعلبك لبنان به دنيا آمد و در طول حيات پربار خويش، مسافرت‏هاي زيادي به نقاط مختلف جهان داشت و از محضراساتيدي برجسته در رشته‏هاي گوناگون استفاده نمود. شيخ بهايى در بسياري از علوم مانند هيئت، نجوم، رياضيات، تفسير قرآن، فقه، اصول، علم حديث، ادبيات فارسي و عربي، طب و مهندسي متبحّر بود و در تمامي آن‏ها كتبي را به رشته‏ي تحرير در آورد. وي اولين كسي است كه يك دوره فقه غير استدلالي به زبان فارسي نوشت. از صفات بارز شيخ بهايى بي‏اعتنايى به دنيا و دوري از رياكاري است كه با وجود داشتن مقامات بالاي علمي و مناصبي چون شيخ‏الاسلامي، به سوي علايق مادي گرايش پيدا نكرد. از شاگردان او مي‏توان به ملاصدرا، ملامحمد تقي مجلسي و محقق سبزواري اشاره نمود. شيخ بهايى ده‏ها اثر ارزنده از خود به جاي گذاشته است كه: كشكول، اسرارُالبلاغه، اِثني عَشَريّات خَمْس، اَربعين حديثاً، جامع عباسي، عينُ الحيوة، بحرالحساب و... از آن جمله‏اند. آثار علمي و مهندسي شيخ بهايي را مي‏توان در جاي جاي اصفهان مشاهده نمود. شيخ بهايي در 12 شوال 1030 قمري پس از يك بيماري چند روزه به سراي باقي شتافت و در مشهد مقدس به خاك سپرده شد.

رویدادهای مهم11 نوامبر
در گذر تاریخ
* عمليات استشهادي «احمد قصير» عليه رژيم صهيونيستي (1982م)
اشاره:
پس از يورش تجاوزكارانه ارتش رژيم صهيونيستي به لبنان در ژوئن 1982م هزاران غير نظامي لبناني به خاك و خون كشيده شدند كه از جمله اين جنايات قتل عام فجيع اردوگاه‏هاي صبرا و شتيلا بود در پاسخ به تجاوزات اين رژيم، شهيد احمد قصير، مسلمان از جان گذشته لبناني، در يازدهم نوامبر 1982م مركز فرماندهي نيروهاي رژيم صهيونيستي در شهر صور واقع در جنوب لبنان را منهدم كرد. در اين عمليات شهادت‏طلبانه، هشتاد و نه تن از نظاميان رژيم صهيونيستي كشته و هشتاد و شش نفر ديگر مجروح شدند. اين انفجار كه اندكي پس از انهدام مقر نيروهاي امريكايي و فرانسوي در بيروت صورت گرفت، عامل مهمي در عقب ‏نشيني صهيونيست ‏ها تا نزديكي مرز لبنان با فلسطين، به شمار مي‏رود.
* تولد «شارْلْ لوبِرْن» نقاش برجسته فرانسوي (1619م)
اشاره:
شارل لوبرْن، نقاش برجسته فرانسوي در 11 نوامبر 1619م در پاريس متولد شد و در سنين جواني با تهيه يك نقاشي از چهره لويى سيزدهم، به دربار فرانسه نزديك شد. لوبرن، پس از چندي به رم مسافرت نمود. وي در آنجا به مطالعه هنرهاي تزئيني شد. لوبرن در سال 1684م از رهبران بنيان‏گذار فرهنگستان پاريس بود و سپس متولي، رئيس و مدير فرهنگستان شد. در عين حالْ روابط لوبرن با دربار فرانسه محكم بود و به عنوان نقاش اول برگزيده شد و از اين زمان سفارشات دربار آغاز گرديد. مهم‏ترين نقاشي‏هاي لوبرن در ورساي قرار دارد. وي «سرسراي بلور» و «تالار جنگ و صلح» را تزيين نمود. اين نقاشي‏ها در زمان لويى چهاردهم انجام شد و سپاه بزرگي از معماران، پيكرتراشان، نقاشان و تزيين‏كاران به سرپرستي شارل لوبرن دست به كار شدند و شكارگاه ساده سلطنتي را در بزرگ‏ترين پروژه ساختمان آن عصر، به كاخي زيبا تبديل نمودند. از ديگر آثار وي مي‏توان از هركول و اسبان ديومِدِس و ورود لويى چهاردهم به دَن كرك ياد كرد. بسياري از آثار لوبرن در موزه‏هاي مختلف جهان واقع هستند و از جمله حدود 2 هزار طراحي از وي در موزه لوور فرانسه قرار دارد. از لوبرن به عنوان فرمان‏رواي بلامنزع عرصه هنر فرانسه ياد مي‏شود و سالياني چند، فردِ اولِ اين جايگاه بود. شارل لوبرن سرانجام در 26 ژوئيه سال 1690م در 71 سالگي درگذشت.
* تولد «خورشيد جي كاما» ايران ‏شناس هندي (1829 م)
اشاره:
خورشيدجي رستم جي كاما، از ايران‏شناسان معروف پارسيِ هند و متخصص در زبان و ادبيات پهلوي و خطشناسي ميخي، در 11 نوامبر سال 1829م در شهر بمبئي هند به دنيا آمد. وي پس از تكميل تحصيلات مقدماتي خود در هند، به اروپا سفر كرد و زبان‏هاي فرانسوي، آلماني، پهلوي و اوستايى و خط ميخي را فرا گرفت. كاما در همين زمان، كار تطبيق گرامر و دستور زبان‏هاي ايراني و سانسكريت را به انجام رساند. وي پس از بازگشت به هند، براي رسمي ساختن زبان پهلوي در تحصيلات دانشگاهي كوشش فراواني كرد و سرانجام موفق شد كه اين زبان را در امتحانات ورودي دانشگاه و مقاطع بالاي دانشگاهي در رشته زبان، رسمي سازد. كاما هم‏چنين در علوم عقليِ جهانِ ايران باستان، تبحر فراواني يافت و به تدريس پرداخت. كاما، علاوه بر ادبيات، در علوم اجتماعي، گياه‏شناسي، شيمي و علم نجوم نيز مهارت داشت و به عنوان يك سخنران زبردست از نفوذ كلام ويژه‏اي برخوردار بود. خورشيد جي رستم جي كاما سرانجام در بيستم اوت 1909م در هشتاد سالگي درگذشت. 27 سال پس از مرگ كاما، مؤسسه‏اي با موضوع خاورشناسي به نام وي داير گرديد كه امروزه به عنوان يك مركز برجسته تحقيقاتي مورد استفاده و محل رجوع دانشمندان مي‏باشد. اين مؤسسه علاوه بر انتشار ده‏ها جلد كتاب در زمينه‏هاي گوناگون خاورشناسي و ايران‏شناسي، مجموعه مقالات كاما را در دو جلد گردآوري و عرضه نموده است.
* امضاي قرارداد ترك مخاصمه و پايان جنگ جهاني اول (1918م)

اشاره:
جنگ جهاني اول كه از روز اول اوت 1914م به بهانه كشته شدن ولي‏عهد اتريش در شهر سارايوو، به دست يك دانشجوي صرب، آغاز گرديد تا يازدهم نوامبر 1918م به مدت چهار سال و صد روز به طول انجاميد. در اين جنگ، شانزده كشور به طور مستقيم و ده كشور به طور غيرمستقيم شركت نمودند كه در دو گروه متخاصم جاي داشتند. متحدين مركب از دُوَل مركزي اروپا شامل آلمان، امپراتوري اتريش - مجارستان كه بعدها تركيه و بلغارستان نيز به آن‏ها اضافه شدند و متفقين شامل فرانسه، بريتانيا، روسيه، بلژيك، صربستان و ژاپن كه بعدها ايتاليا، روماني، يونان، پرتغال، امريكا و چند كشور ديگر به ياري آن‏ها وارد جنگ شدند. با گسترش دامنه شكست آلمان و قتل‏عام وسيع نيروهاي متحد توسط متفقين، پادشاه آلمان مجبور به پذيرش ترك مخاصمه و كناره‏گيري از قدرت گرديد. در نهايت در روز يازدهم نوامبر سال 1918م، قرارداد ترك مخاصمه به امضا رسيد و از يازده صبح همين روز، صداي شليك توپ‏ها و مسلسل‏ها در سرتاسر جبهه غرب خاموش شد. به موجب اين قرارداد، نيروهاي آلمان بدون قيد و شرط تسليم شدند و عمليات اشغال خاك آلمان تا اواخر دسامبر سال 1918م به انجام رسيد. در طول جنگ جهاني اول، بيش از 65 ميليون سرباز در مراحل مختلف جنگ شركت كردند. متفقين جمعاً بيش از 42 ميليون سرباز را بسيج كردند و تعداد سربازان دول محور، در حدود 23 ميليون نفر بود كه از اين ميان سهم روسيه به تنهايى بيش از دوازده ميليون، آلمان يازده ميليون، انگلستان 9 ميليون، فرانسه 8/5 ميليون، اتريش 7/8 ميليون، ايتاليا 5/5 ميليون و امريكا 4/3 ميليون نفر را وارد جنگ نمودند. كل تلفات جنگ جهاني اول اعم از كشته و زخمي و اسير، بالغ بر 35/5 ميليون نفر بود كه بيش از 57 درصد كل نيروهاي شركت كننده در جنگ را تشكيل مي‏داد. بيشترين تلفات اين جنگ را روس‏ها، فرانسوي‏ها و اتريشي‏ها متحمل شدند، چرا كه بيش از 76 درصد سربازان روسي، 73 درصد سربازان فرانسوي و نزديك به نود درصد سربازان اتريشي كه در جنگ شركت كردند، كشته و زخمي يا اسير شدند. نتايج جنگ جهاني اول، شكست متحدين، ويراني شهرها و روستاها و كشته شدن ميليون‏ها نفر و آوارگي و جراحت ده‏ها ميليون نفر بود. در جنگ جهاني اول، نزديك به يك چهارم نيروي جوان كشورهاي اروپايي تلف شدند و خسارات وحشتناكي بر كشور متخاصم وارد آمد.
* كشف واكسن ويروس فلج اطفال توسط «جونس سالِك» پزشك امريكايي (1952م)
اشاره:
دكتر جونْسْ سالِك، پزشك لهستاني الاصل امريكايى، پس از اتمام تحصيلات خود در رشته پزشكي، به تحقيق و مطالعه در زمينه باكتري‏ها و ويروس‏ها پرداخت. وي در صدد بود تا ويروس‏ها را در وضعي قرار دهد كه قادر نباشند موجب بيماري شوند، لكن بتوانند پادتني ايجاد كنند كه به نحوي موثر عليه بيماري قابل استفاده باشد. دكتر سالك بدين ترتيب در يازدهم نوامبر 1952م واكسني تهيه كرد و آن را به اطفالي تزريق نمود كه سابقاً به نوعي فلج مبتلا شده و طبعا بدنشان در برابر اين بيماري مقاومت داشت. نتيجه كار، كاملا رضايت‏بخش بود چرا كه اين تزريق باعث افزايش پادتن در خون مي‏شد. وي متعاقباً اين واكسن را در مورد اطفالي كه سابقه بيماري نداشتند استعمال كرد و اين بار هم، نتيجه، مطلوب بود. از اين رو، اين واكسن از سال 1954م به مقدار زياد تهيه شد و در دسترس عموم قرار گرفت. خبر كشف واكسن ضدفلج بعد از كشف واكسن آبله يكي از جالب‏ترين پديده‏هاي پزشكي بوده است كه موجب نجات و سالم ماندن انسان‏هاي بي‏شماري گرديد. اين واكسن بعدها توسط ميكروب‏شناسان ديگر تكميل شد و به صورت قطره خوراكي درآمد كه امروزه مورد استفاده وسيع قرار مي‏گيرد.
* روز ملي و اعلام استقلال كشور افريقايي «آنگولا» از استعمار پرتغال (1975م)

* تولد رنه کلر کارگردان فرانسوی (1981-1898) م