شايد تاكنون به اين موضوع دقت نكرده باشيد كه آسانسور چه قدر وسيله مهم و باارزشي است
تا زماني كه سر و كله ساختمان‌هاي بلند و مرتفع پيدا نشده بود اين وسيله شايد بيشتر حالت صنعتي داشت، اما زماني كه ساختمان‌هاي بلند در شهرهاي مختلف ساخته شد، آسانسورهاي مخصوص حمل مسافر از ارزش بالايي برخوردار شدند.در بسياري موارد در فيلم‌هاي هيجاني قسمتي براي آسانسورها در نظر گرفته مي‌شود.
زماني كه شخصيت اصلي داستان در آسانسور محبوس مي‌شود و يا كسي با راه يافتن به دالان مخصوص آسانسور از كابل‌هاي آن بالا و پايين مي‌رود يا روي پشت‌بام آسانسور فرود مي‌آيد! شايد يكي از دلهره‌آورترين بخش‌هاي زندگي خیلی ها سوار شدن به آسانسور و رفتن به طبقات بالايي يا پاييني باشد. بسياري هم ترجيح مي‌دهند اصلاً طرف اين وسيله نروند.
به هرحال آن‌ها هميشه نگران سقوط و يا توقف ناگهاني و بي‌دليل آسانسور هستند و دوست دارند كه چندطبقه‌اي را با پاي پياده و از پله‌ها استفاده كنند، اما زماني كه بحث برج‌هاي سر به فلک کشیده پيش مي‌آيد فكر نمي‌كنم كسي علاقه داشته باشد كه از پله‌ها براي بالا و پايين رفتن استفاده كند! با اين حال موضوع ترس و دلهره به‌دليل حوادثي است كه بسياري در آسانسورها دچار آن شده‌اند و گاه با كشته شدن سرنشينان توام بوده است، حوادثي تلخ كه سازندگان آسانسور را در جهان به دقت بيشتر فرامي‌خواند.
تاريخچه
آن‌گونه كه در تاريخ آمده پيدايش آسانسور به 253سال قبل از ميلاد مسيح بازمي‌گردد. ارشميدس وسيله‌اي شبيه به آسانسور اختراع كرد كه قابليت حمل يك نفر را براي ارتفاعات نه‌چندان بلند داشت. اين آسانسور دستي نمونه‌اي از نخستين حركات بشر براي ساختن يك بالابر بود.
البته گفته شده كه مصريان باستان نيز به‌وسيله بالابر در اهرام حركت مي‌كردند. در سال1850 نخستين آسانسور هيدروليكي براي يك ساختمان 4طبقه ساخته شد. در سال1853 اليشا گرويس از اهالي نيويورك آسانسوري با نوعي ايمني خودكار براي ممانعت سكوي اين وسيله از سقوط ساخت. در صورتي كه ريسمان آسانسور پاره مي‌شد، اين سيستم ايمني به فرياد سرنشينان مي‌رسيد.
پرمصرف‌ترين‌ها
فن‌آوري ساخت آسانسور به‌سرعت بالا رفت و بسياري از سازندگان ساختمان‌هاي جهان اين وسيله مفيد و كارا را نصب كردند. براساس آخرين آمارهاي ارايه شده، ايتاليايي‌ها بيشترين آسانسورسواران نام گرفته‌اند. با اين‌كه اين كشور جمعيت بالايي ندارد، اما آن‌ها با نصب 850هزار دستگاه آسانسور رتبه نخست را در دنيا به‌خود اختصاص داده‌اند.
در ايتاليا روزانه بيش از 100ميليون نفر از آسانسور استفاده مي‌كنند. پس از اين كشور آمريكا با داشتن 700هزار دستگاه آسانسور و چين با 610هزار رتبه‌هاي دوم و سوم را در اختيار داشتند. البته اين آمار به سال2008 مربوط مي‌شود و با سرعتي كه نزد چيني‌ها سراغ داريم، به احتمال فراوان اين آمار دچار تغيير و تحولات شده است.
گردشگري
همانند بسياري از ساختمان‌ها و بناهاي ديگر، برخي از آسانسورها هم شكل توريستي به‌خود گرفته‌اند. يكي از همين مدل‌ها آسانسور سانتاژوستا در شهر ليسبون پرتغال است. آسانسوري كه بيشتر به يك بالابر مي‌ماند و حدود 107سال قدمت دارد. كار ساخت اين آسانسور در سال1900 آغاز و 2سال بعد به‌پايان رسيد.
آسانسوري كه كار طراحي آن را «رائول مسنير ده پونسارد» برعهده داشته است. اگرچه اين مدل با بخار كار مي‌كرد، اما در سال1907 از الكتريسيته براي به‌حركت درآوردنش سود جسته شد. اين سازه 45متر ارتفاع دارد و مي‌تواند 24مسافر را با خود حمل كند كه اين روزها شكل گردشگري به‌خود گرفته و مردمي كه براي ديدن ليسبون آمده‌اند از اين آسانسور زيبا ديدن مي‌كنند.
سريع‌ترين در جهان
در ساخت برج‌ها و ساختمان‌هاي بلند موضوع آسانسور ايمن، راحت و سريع بايد در اولويت قرار گيرد. در اين بين رقابتي نيز بين آسانسورسازان شكل گرفت. ركورد سرعت در بين آسانسورهاي دنيا در اختيار برج تايپه 101 است. اين برج به ارتفاع 509متر 101طبقه دارد و فكر نمي‌كنم كسي دوست داشته باشد بدون آسانسور اين طبقات را طي كند،
خصوصاً از بدو ورود تا طبقات بسيار بالا! در اين ساختمان مرتفع 67دستگاه آسانسور نصب شده تا ترافيكي در اين خصوص به‌وجود نيايد. در عين حال اين امر به ايمني كار نيز مي‌افزايد. سرعت اين آسانسور 1010متر در دقيقه است. يعني اين آسانسور قادر است در يك دقيقه بيش از يك كيلومتر را طي كند.
موارد ايمني
ايمني در آسانسور امروزه ديگر يك اجبار است. مواردي بايد در آسانسورها رعايت شود تا ايمني سرنشينان تامين شود. مواردي مانند سيستم تهويه مطبوع، زنگ خطر، تلفن يا سيستمي براي ارتباط با اتاق فرمان، كپسول آتش‌نشاني، ترمز و... بايد مورد توجه قرار گيرند. در صورت قطع برق و يا قطع برق سيستم كنترل، سيستم ترمز آسانسور بايد به طور اتوماتيك عمل كند،
بنابراين از ترمزهاي اصطكاكي الكترومغناطيسي استفاده مي‌شود. كابين و وزنه‌هاي تعادل توسط سيم بگسل‌هاي فولادي معلق نگاه داشته مي‌شوند. وزنه تعادل در آسانسورهاي كششي و زنجيري براي ایجاد تعادل بین جرم كابين و درصدي از وزن بار يا مسافر به‌كار مي‌رود.انواع آسانسور مسافربر که برای جابه جایی مردم طراحي شده و انواع آن را حتماً ديده و استفاده كرده‌ايد.
نوع ديگر ويژه کالا طراحی شده و معمولاً امور بالا و پايين بردن بار را برعهده دارد. آسانسور خدماتی، آسانسوری است که برای جابه‌جایی کالا بین طبقات مورد استفاده قرار مي‌گيرد كه دارای کابینی كوچكي است که ابعاد آن به اشخاص اجازه استفاده را نمی‌دهد. در بسياري از رستوران‌ها و فروشگاه‌هاي كوچك اين مدل كاربرد زيادي دارد.
از آسانسور خودروبر هم در ساختمان‌های خصوصی استفاده مي‌شود و اتاقک آن ابعاد مناسبی برای جابه‌جایی خودرو دارد. البته آسانسور ويژه حمل بيماران را هم كه در بيمارستان مورد استفاده قرار مي‌گيرد نبايد از قلم انداخت.
ساسان شادمان منفرد
همشهري زندگي