جام جم آنلاين: معمولا براي مصرف روزانه چه نوع شيري انتخاب مي‌كنيد: پاستوريزه، استريليزه، كم‌چرب، پرچرب، غني‌شده، طعم‌دار، شير لاكتوز يا شيرهاي لذيذ محلي؟ اما شايد اينجا اين سوال مطرح شود كه چه تفاوتي ميان اين شيرها وجود دارد؟ كدام‌يك حاوي كلسيم و ريزمغذي‌هاي بيشتري است؟ آيا مي‌توان شير را جايگزين آب‌آشاميدني كرد؟ اصلا چه شيري براي مصرف روزانه مناسب است؟
سن ابتلا به انواع بيماري‌ها كاهش يافته و علت اصلي آن هم مصرف پايين شير و فرآورده‌هاي آن است. طبق تحقيقات انجام شده سرانه مصرف محصولات لبني در ايران تقريبا يك‌چهارم سرانه مصرف آن در اروپاست. به همين دليل است كه اغلب كودكان امروزي توان مقاومتي پاييني در برابر عوامل بيماري‌زا دارند اما بايد بدانيد و آگاه باشيد كه مصرف شير و فرآورده‌هاي آن، نياز روزانه بدن ماست.
به گفته متخصصان علوم غذايي، كودكان زير هفت سال به 1.5 ليوان، نوجوانان بين هفت تا 12سال و افراد بالغ به دو ليوان، پسرها در سن بلوغ به سه ليوان، دخترها در همين سن به 2.5 ليوان و خانم‌هاي شيرده و باردار به 3.5 ليوان شير در روز نياز دارند.
ناگفته نماند مصرف اين مقدار شير بايد همراه با ساير فرآورده‌هاي لبني باشد. نوشيدن شير به جاي آب و دركنارآن مصرف زياد ماست، دوغ، پنير، خامه و كشك موجب دريافت بيش ازحد كلسيم و كمبود برخي ريزمغذي‌ها مي‌شود و اين خود عامل برهم خوردن واكنش بين سلولي و در نهايت گرفتگي عضلات و مشكلات ديگر خواهد شد.
شير پاستوريزه اولويت دارد
برخي افراد براي مصرف روزانه خانواده بويژه كودكان شيرهاي استريليزه (با ماندگاري بيشتر) را به انواع پاستوريزه ترجيح مي‌دهند؛ اما در مقابل عده‌اي هم با اين تصور كه براي افزايش ماندگاري اين محصول از مواد نگه دارنده استفاده مي‌شود از مصرف آن خودداري مي‌كنند، اما بايد بدانيد شيرهاي استريليزه حاوي مواد افزودني نبوده و تنها فرآيند حرارت‌دهي بالا باعث افزايش ماندگاري آن مي‌شود.
البته اين شيرها در مقايسه با انواع پاستوريزه در حين حرارت به‌ميزان زيادتري پروتئين‌هاي محلول و ويتامين‌هاي حساس به حرارت همچون ويتامين‌هاي B و C خود را از دست داده و گرم‌كردن و جوشانيدن مجدد آن در زمان مصرف مي‌تواند از قدرت جذب كلسيم بكاهد.
نكته مهم‌تر آن‌كه به محض بازكردن بسته‌بندي اين شيرها و تبادل هوايي در آن، شرايط ماندگاري آن همچون ساير شيرهاي پاستوريزه شده و تنها به مدت دو تا سه روز آن هم در داخل يخچال قابل نگهداري است. پس بهتر آن‌كه براي مصرف روزانه از شيرهاي پاستوريزه استفاده كنيد.
شير كم‌چرب، مغذي‌ترين نوشيدني
به طور طبيعي چربي شير 3.5 درصد است. شيرهايي با چربي بالاتر از 2.5 درصد پرچرب و پايين‌تر از آن كم‌چرب محسوب شده و آن دسته از شيرهايي كه بين 0.5 ـ 0.1 درصد چربي دارد را در اصطلاح شيرخامه گرفته گويند.
شيرهاي با 1.5درصد چربي براي افرادي كه تحرك كافي دارند و چربي خون بالا و بيماري زمينه‌اي ندارند، مناسب است.
شيرهاي 2.5 درصد براي كودكان، ورزشكاران و افرادي كه پرتحركند و شغل‌هاي سنگين دارند توصيه مي‌شود و شيرخامه گرفته به‌دليل چربي اشباع صفر، نداشتن كلسترول و دارا‌بودن كلسيم و فسفر بالا مغذي‌ترين شير به شمار مي‌رود و ميزان انرژي آن 10 تا 30 كالري از ساير شيرهاي كم‌چرب پايين‌تر است و مصرف روزانه آن پيشنهاد مي‌شود.
در فصول سرد شيرغني‌شده بخوريد
در فصول سرد سال اغلب هوا ابري و هنگام وارونگي هوا، عبور نور از ذرات ريزآلاينده‌ها كم و گاهي ناممكن مي‌شود و امكان ايجاد ويتامين D3 براي جذب كلسيم در بدن دشوار مي‌شود.
از سوي ديگر برودت هوا از تحرك افراد كاسته و قدرت جذب كلسيم از طريق استخوان‌ها كاهش مي‌يابد بنابراين استفاده از شيرهاي غني‌شده با آهن، كلسيم، ويتامين‌هاي B،A و بويژه ويتامين D تاثيرمطلوبي بر پروسه هورموني گذاشته و به تقويت بدن و استخوان‌سازي كمك مي‌كند.
شير ساده طعم‌دار
طبق استاندارد، رنگ و مزه شيرهاي طعم‌دار بايد طبيعي باشد، اما اگر تركيبات طبيعي يافت نشود توليدكنندگان مي‌توانند در حد مجاز از افزودني‌هاي سنتزي استفاده كنند.
اين افزودني‌ها گرچه به اندازه تركيبات فنولي موجود در قهوه و كاكائو روي قدرت جذب كلسيم و پروتئين شير تاثير سوء نمي‌گذارد، اما مصرف روزانه و مستمر آن بويژه در كودكان مي‌تواند عوارضي ايجاد كند.
از سوي ديگر بنا به گفته متخصصان علوم غذايي، برخي شيرهاي طعم‌دار در مقايسه با شيرهاي ساده در درجه دوم كيفيت قرار دارد و اغلب براي كاهش بار ميكروبي، شير دو تا سه بار پاستوريزه مي‌شود و اين خود از ارزش تغذيه‌اي محصول مي‌كاهد.
اگر نفخ مي‌كنيد، شير كم‌لاكتوز بنوشيد
برخي افراد با مصرف شير دچار نفخ و دردهاي شكمي و اسهال مي‌شوند. اين نشانه‌ها 30 دقيقه تا دو ساعت پس از نوشيدن ظاهر مي‌شود و به‌قدري آزاردهنده است كه افراد را تا آخر عمر از مصرف اين نوشيدني پرخاصيت منصرف مي‌كند اما بايد بدانيد چند سالي است كه شيرهاي كم‌لاكتوز يا بدون لاكتوز راهي بازار شده است.
اين شير گرچه قدري گران است، اما به دليل ميزان بسيار كم‌لاكتوز (قند اصلي شير) نياز به هضم نداشته و به ميزان زيادي از علائم فوق مي‌كاهد.
شيرهاي تهيه‌شده با شير خشك
برخي كارخانجات براي دردسر كمتر و به‌صرفه شدن قيمت نهايي محصول، شيرخشك را با آب مخلوط و به جاي شيرتازه عرضه مي‌كنند.
اين شيرها گرچه طعم خوبي دارد، اما در مقايسه با شيرهاي تازه ارزش تغذيه‌اي كمتري دارد و اين موضوع در مورد محصولاتي كه با شيرخشك‌هاي خارجي غيربهداشتي و نامعتبر تهيه مي‌شود بيشتر صدق مي‌كند، بنابراين در زمان خريد به مندرجات روي بسته‌بندي شيرها توجه كنيد.
مصرف شير و فرآورده‌هاي لبني محلي ممنوع!
برخي خانواده‌ها به دليل آن‌كه هيچ فرآيندي روي شيرخام محلي انجام نشده و يك محصول كاملا طبيعي است و از‌سوي ديگر به دليل پرچرب‌بودن آن را بر شيرهاي صنعتي ترجيح مي‌دهند و هميشه شير مصرفي خود را از مغازه‌هاي عرضه‌كننده فرآورده‌هاي لبني فله‌اي يا اهالي روستا تهيه مي‌كنند، اما بايد بدانيد عمده‌ترين بيماري‌هايي كه از طريق اين شيرها منتقل مي‌شود تب مالت، سل و تب كيو است.
اين شيرها در صورت جوشيده‌شدن خانگي به‌دليل فرآيند حرارتي ناقص نه‌تنها ارزش تغذيه‌اي خود را از دست مي‌دهد، بلكه يك‌سري از ميكروارگانيزم‌هاي بيماري‌زا در آن باقي مي‌ماند كه براي سلامت مصرف‌كننده مخاطره‌آميز است.
نكته مهم‌تر آن‌كه بيشتر اين شيرها با دست‌هايي آلوده درون ظروفي غيربهداشتي دوشيده مي‌شود و مو، خون يا فضولات دام حداقل چيزهايي است كه وارد آن مي‌شود. از سوي ديگر در صورت فساد محصول، افراد غيرمتعهد با افزودن جوش‌شيرين يا آب‌ژاول، مزه تند و طعم نامطلوب شير را مخفي مي‌كنند.
فاخره بهبهاني - جام‌جم