وجهه اصلی پژوهشهای قرآنی بايد احيای روح تعاليم قرآن باشد و ما بايد به اين سمت برويم كه حد نصاب ايمان، عمل صالح و تقوا را تعيين كرده و حد نصاب جامعه را برای ورود قرآن به زندگی افراد مشخص كنيم.
حجتالاسلام و المسلمين فتحالله نجارزادگان، استاد دانشگاه تهران، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، با اشاره به اينكه مطالعات و پژوهشهای قرآنی هيچ گاه و در هيچ زمانی، نه در زمانهای گذشته و نه در زمانهای آينده، از آسيب مصون نبوده و نيست، اين امر را ناشی از نفس اين مطالعات دانست و خاطرنشان كرد: دليل اين امر اين است كه هر شخصی در مواجهه با ابعاد گوناگون قرآن كه اقيانوسی از معارف است و با وارد شدن به عرصه پژوهش در آن، از زاويه ديد خود با آن روبرو میشود.
حجتالاسلام نجارزادگان افزود: اين آسيبها از يك سو به دليل محدوديتها و توانمندیهای محدودی كه هر قرآن پژوهی در معرض آن است و از سوی ديگر به دليل گستردگی، وسعت و عمق كتاب خدا كه هرگز پايان نمیپذيرد، همواره وجود خواهد داشت.
وی ادامه داد: بنابراين ممكن است ما از زاويهای خاص به گريزناپذيری اين آسيبها نگاه كنيم و نتيجه بگيريم كه بر اين اساس نبايد اينها را آسيب دانست و قائل شويم كه هر شخصی در اين حد كه از زاويه ديد خود نگاه كرده و عرصه ای از علوم قرآن يا تفسير تخصصی را فراهم كرده و كاری را عرضه و نتايجی را ارائه كرده است، مأجور و برحق است. اما اگر بخواهيم به صورت مقايسهای نگاه كنيم و مطالعات قرآنی در وضعيت موجود را با وضعيتهای ممكن ديگر بسنجيم، به گونه ديگری بايد با مطالعات قرآنی مواجه شويم.
پژوهش در سيره پيامبر اسلام(ص) برای استخراج الگوهای رفتاری ايشان در انذار و تبشير و سيراب كردن جامعه از هدايتهای قرآن يكی از عرصههای مهم پيش روی پژوهشهای قرآنی است
حجتالاسلام نجارزادگان خطری را كه همواره تهديد كننده مطالعات قرآنی است، فاصلهگيری و جدايی از هدف قرآن دانست و اظهار كرد: قرآنپژوهان عموماً به غور و بررسی و تحقيق و نقد در مباحث نظری قرآن میپردازند، ولی اشتغال به مباحث تئوريك اين زمينه را فراهم میكند كه محققان از اصل هدف غافل بمانند.
استاد دانشگاه تهران افزود: اگر هدف قرآن را هدايت، يعنی راه نماياندن افراد به مقصدی خاص بدانيم و اين نكته را در نظر داشته باشيم كه راه نماياندن، مقتضی وجود مبدأ و مقصد و حركتی است و هر كدام از اينها خود دارای لوازمی است و پژوهشهای خود درباره قرآن را بر اين اساس استوار كنيم، مطمئناً پژوهشهای ما به سمت و سويی متفاوت خواهد رفت و شكل خاصی میيابد كه برای مثال يكی از ويژگیهای آن توجه به اصناف و طبقات گوناگون است و با مخاطبشناسی قرآن سعی خواهيم كرد برای هر صنف و طبقهای راهنمايیای از قرآن برای نائل شدن آن به مقصدش استخراج و ارائه كنيم.
وی با اشاره به اين نكته كه اكثريت مخاطبان قرآن را افرادی تشكيل میدهند كه يا از تخصص خاصی برخوردار نيستند و يا در رشتههايی غير دينی و قرآنی دارای تخصصند، عنوان كرد: درصد بسيار كمی از اين افراد میتوانند در سطح خيلی بالا از معارف نظری قرآن بهره ببرند، ولی سايرين كه تقريباً 99 درصد هستند، اصولاً نيازی به بحثهای تخصصی و تئوريك قرآن ندارند، بلكه نياز به اين دارند كه راهكارهای عملی در امر هدايت قرآن به آنها داده شود و راه را به آنها نماياند و قرآن را به متن زندگی آنان آورد.
قرآنپژوهان عموماً به غور و بررسی و تحقيق و نقد در مباحث نظری قرآن میپردازند ولی اشتغال به مباحث تئوريك اين زمينه را فراهم میكند كه محققان از اصل هدف غافل بمانند
حجتالاسلام نجارزادگان بهترين راهكار در اين زمينه را الگوگيری از سيره پيامبر اسلام(ص) دانست و بيان كرد: ما در خود قرآن و در سيره پيامبر گرامی اسلام(ص) ابزار انذار و تبشير را بسيار پررنگ میبينيم و با اين دو ابزار است كه افراد به سمت عمل به نسخههای قرآن فراخوانده میشوند. بنابراين پژوهش در سيره پيامبر اسلام(ص) برای استخراج الگوهای رفتاری ايشان در انذار و تبشير و سيراب كردن جامعه از هدايتهای قرآن يكی از عرصههای مهم پيش روی پژوهشهای قرآنی است.
وی ادامه داد: من فكر میكنم كه بزرگترين مشكل ما اين است كه از انذارها و تبشيرهای قرآن غافل ماندهايم، در حالی كه اهرمی كه افراد را تشنه معارف قرآن و در راه هدايت آن جاری میكند و آنها را از راه ضلالت بازمیدارد، همان انذار و تبشير است. پيامبر(ص) دائماً با اين دو ابزار جامعه را به سمت روح تعاليم قرآن كه عبارت است از موعظهپذيری و نورپذيری و اثرپذيری از قرآن و زندگی براساس مدار وحی، سوق میدهند.
استاد دانشگاه قم وجهه اصلی پژوهشهای قرآنی را احيای روح تعاليم قرآن دانست و گفت: اين امر در زمينههای اعتقادات، ايمان و عمل صالح و تقوا بايد صورت گيرد و به نظر میرسد كه عناصر سعادتساز و اصلی سعادت همين موارد هستند. ما بايد به اين سمت برويم كه حد نصاب ايمان، حد نصاب كسب عمل صالح و حد نصاب تقوا را تعيين كرده و حد نصاب جامعه را برای ورود قرآن به زندگی افراد مشخص كنيم.
حجتالاسلام نجارزادگان در پايان افزود: بنابراين رسالت قرآن پژوه اين است كه از حجم انبوه مخاطبان قرآن غافل نشود و هر چند به مطالعات متعارف قرآنی، كه موضوعيت و ارزش خاص خود را داراست، میپردازد، از مطالعات قرآنیای كه به جای راهگشايی به بنبست بدل میشود و شخص را يك عمر در پشت درهای بسته و گرفتار تئوریها و نظريهها میكند، حذر كند. هنر يك پژوهشگر نيز اين است كه در اوج فهم خود از معارف وحی بتواند به گونهای كاربردی و عملياتی فهم خود را در سطح همه مخاطبان قرآن گسترش دهد تا هر كس بتواند به نوبه خود از قرآن بهره ببرد.