جام جم آنلاين: زماني که صحبت از ميزان جابه‌جايي افراد از مبدا تا مقصد، روش انتقال، ايمني، ميزان آلايندگي و هزينه به ميان مي‌آيد، بوضوح شاهد هستيم سيستم‌هاي حمل و نقل عمومي در مقايسه با گزينه حمل و نقل شخصي از مزاياي بسيار بيشتري برخوردارند.

در حالي که مشخصا مي‌بينيم مردم انگيزه و عزم زيادي براي استفاده از خودروهاي شخصي در حمل و نقل شهري دارند و با توجه به اين واقعيت که شهرهاي بسياري در سراسر جهان هنوز هم از زيرساخت‌هاي حمل و نقل عمومي خود كه طي قرن گذشته ساخته شده‌اند، استفاده مي‌کنند، به نظر نمي‌رسد اذهان عمومي از مفاهيم تازه حمل و نقل عمومي در آينده درك درستي داشته باشد. در حال حاضر برخي طرح‌هاي بنيادي در زمينه حمل و نقل در دست تهيه است که بدون شک با اجراي آنها تا انتهاي قرن 21 و جابه‌جايي تعداد بسياري از مردم، حمل و نقل عمومي در اذهان، دوباره تعريف خواهد شد. در اين ميان سيستم حمل و نقل ريلي همچون هميشه مي‌تواند نقشي بزرگ و اساسي در جابه‌جايي مسافر و بار ايفا كند. راستش را بخواهيد قطارها از ابتداي پيدايش تاكنون تغييرات زيادي كرده‌اند، اما هنوز هم مانند اجداد خود روي ريل‌هاي فلزي حركت مي‌كنند. آنچه اكنون طراحان مختلف درصدد تغيير آن هستند، همين ريل‌هاي فلزي قديمي است. سال‌هاست سامانه‌هاي مغناطيسي يا پنوماتيكي (قطارهاي شناور بر هواي فشرده)‌ در چند مسير مشخص و ويژه آزمايش شده‌اند، اما شايد امروز وقت‌ آن باشد كه به دنياي جديد سامانه‌هاي حمل و نقل ريلي آينده نگاهي بيندازيم. اکنون به شش مورد از اميدوارکننده‌ترين مفاهيمي که مي‌توانند حمل و نقل عمومي را در آينده متحول كنند، اشاره خواهيم كرد.

تئوری ریل‌های ریسمانی

یك مفهوم دیگر ریلی سرعت بالا كه با هدف جایگزینی سیستم‌های معمولی ارائه شده است و هزینه نجومی بالایی هم براي ساخت نياز نداشت، سیستم حمل و نقل ریسمانی بود كه توسط مخترع روس آناتولی آنتیسكی ارائه شد. مفهوم كلی در این طرح شبیه كابل‌هاي مخصوص حمل الكتریسیته است كه ما هر روز روي دكل‌های برق فشار قوی شاهد آن هستیم. اما این سیم‌ها به جای انتقال الكتریسیته به سیم‌هايی برای نگهداري واگن در هوا تبدیل می‌شوند. طرفداران این سیستم مزایای بزرگی از جمله هزینه سه تا 10 برابر ارزان‌تر از سیستم راه‌آهن ماگلو و سیستم منوریل و همچنين كارايی بهتر را براي آن برمي‌شمرند. این سیستم با موتوری به قدرت 107 اسب بخار قادر به حمل 20 نفر با سرعتی معادل 250 كیلومتر بر ساعت است.

ریل‌های لوله‌ای

مفهوم ریل‌های بالای زمین بیشتر به ریل‌های لوله‌ای اطلاق می‌شود. در این سیستم لكوموتیو خودش واگن‌ها را حمل می‌كند، در حالی كه چرخ‌ها و موتورهای تولید نیرو روی حلقه‌هایی نصب شده كه ترن را با سرعتی معادل 240 كیلومتر بر ساعت از داخل ريل عبور می‌دهد. با توجه به این‌كه طراحی این سیستم باعث كمترین اختلال در زیرساخت‌های حمل و نقل موجود می‌شود و تكنولوژی ساخت آن بسهولت در دسترس است، برآورد می‌شود هزینه ساخت این سیستم ریلی 60 درصد كمتر از شبكه قطارهای شهری باشد.

اتوبوس میان‌تهی

بی‌شك این طرح یكی از جالب‌ترین مفاهیم حمل و نقل عمومی است كه در طول این سال‌ها برای كاهش ترافیك شهری و با استفاده از زیرساخت‌های موجود ارائه شده است. اتوبوسی به نام STRADDLE كه توسط چینی‌ها طراحی شده روی مسیر مخصوص و بسیار باریكی كه در كناره و وسط خیابان‌ها تعبیه شده حركت می‌كند. این در حالی است كه به دلیل طراحی خاص اتوبوس، ترافیك شهری براحتی از زیر و داخل بدنه اتوبوس در جریان است. مسافران هم از طریق ایستگاه‌های مرتفعی كه در مكان‌های مورد نظر قرار دارند، سوار و پیاده می‌شوند. نتیجه این است كه افراد بیشتری را می‌توان بدون ایجاد اختلال در ترافیك شهری و نیاز به ساخت مسیر حركتی كاملا مستقل جابه‌جا كرد. به نظر این طرح یك بازی برد ـ برد به حساب می‌آید، اما در حال حاضر هیچ اطلاعاتی در مورد پیشرفت آزمایشی این طرح در اختیار نیست.

قطار خلأ ابررسانا

سيستم‌هاي قطار بدون اصطکاک ماگلو دهه‌هاست در حال فعاليت هستند، اما با وجود سرعت بالا آنچنان که بايد همه‌گير نشده‌اند. شايد به دليل هزينه بالاي استفاده از چنين سيستمي يا شايد هم به دليل اين‌که نياز ضروري و چنداني به جايگزين کردن اين سيستم با زيرساخت‌هاي راه‌آهن معمولي که در حال حاضر و به شکل گسترده‌اي استفاده مي‌شوند، ديده نمي‌شود.

به هر حال اين موضوع باعث نشده ايده استفاده از سيستم ماگلو از ذهن آينده‌سازان سيستم‌هاي حمل و نقل عمومي حذف شود. چند طرح مفهومي آينده از سيستم ماگلو در شكل‌هاي مختلف استفاده خواهند کرد. پيش‌بيني مي‌شود قطارهاي ماگلو ابررسانا از طريق سيستم حمل و نقل در مسير لوله‌اي داراي خلأ (ETT) بتوانند با سرعتي معادل 6500 کيلومتر (!) بر ساعت در سفرهاي بين‌المللي مورد استفاده قرار گيرند و به عنوان مثال فاصله بين نيويورک تا پکن را در عرض دو ساعت طي کنند.

پروژه قطار Terraspan که ترکيبي از شبکه‌هاي تونلي ابررساناست حتي مي‌تواند بيش از يک سيستم حمل و نقل ابررساناي فوق‌العاده کارآمد نقش داشته باشد. همچنان که زيرساخت‌هاي لازم براي قطارهاي ترااسپن ايجاد مي‌شود، مي‌توان از آنها براي انتقال الکتريسيته با اتلاف صفر به منازل مسکوني استفاده کرد. پيش از اين در سوئيس پروژه قطار خلأ با سرعتي معادل 500 کيلومتر در ساعت پيشنهاد شده بود که با ورود مترو از دستور کار خارج شد، اما اين ايده فوق ‌پيشرفته همچنان در کشوي ميز طراحان جسور آن انتظار لحظه جادويي اجرا را مي‌كشد.

منوریل انسانی

یكی دیگر از رویكردهایی كه سزاوار قرار گرفتن در فهرست بهترين‌ها براي آينده است، سیستم منوریلی است كه با استفاده از یك استوانه معلق روی ریل مانند دوچرخه به دو دستگیره و ركاب مجهز است. اين طرح گزینه مناسب و كارآمدی برای جابه‌جايی از نقطه‌ای به نقطه دیگر است. هم اكنون سیستمی شبیه این به نام Shweeb در شهر آگروونتورس نیوزيلند در حال استفاده است كه با توجه به میزان نیرو و حس و حال خودتان می‌توانید با حداكثر سرعتی معادل 45 كیلومتر بر ساعت درون آن جابه‌جا شوید. این ایده تنها به پارك‌های ماجراجویی محدود نمی‌شود. در سال2010 پروژه Shweeb از طریق سایت گوگل موفق به جذب حدود یك میلیون دلار سرمایه شد. بزودی محل برنامه‌ریزی شده اولین Shweeb كه برای استفاده عمومی در نظر گرفته شده را اعلام خواهد كرد.

خودروي پیشرو

امروزه ما در مورد حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای كاملا متفاوت فكر می‌كنیم. اما همچنان‌كه به سال 1430 نزديك مي‌شويم، گوناگوني ايده‌ها باعث ايجاد سردرگمي و پریشانی خواهد شد.

به طور كلی یكی از مزایای استفاده از حمل و نقل عمومی جلوگیری از هرج و مرج ذاتی ناشی از حمل و نقل با وسایل شخصی است؛ جایی كه تصمیم‌گیری توسط تك‌تك راننده‌ها صورت می‌گیرد. سیستم‌های پیروی از راهنما به دنبال حل این مشكل به وسیله استفاده از یك وسیله پیشرو هستند (كه به صورت بی‌سیم با مجموعه‌ای از خودروها یا واگن‌ها در تماس است.)

در اين سيستم هر خودرو به صورت مستقل در حال طی مسیر ويژه‌اي است كه خط سیر آن تابعی از خط سیر خودروي پیشرو خواهد بود. این سیستم به حفظ انعطاف‌پذیری حمل و نقل شخصی كاملا كمك می‌كند. خودروها می‌توانند زنجیره را ترك كنند و باقي مسير را مطابق ميل خود ادامه دهند. تنها زیرساخت لازم برای چنین سیستمی، كامپیوترهایی است كه ارتباط بین خودروها را برقرار می‌كنند.

مزایای چنین طرحی ایمنی جاده‌ها، كاهش ترافیك و كاهش مصرف سوخت است. در آینده بسیار نزدیك، شاهد عملی شدن این ایده هستیم. اين طرح در واقع بخشي از پروژه‌ای اروپایی به نام SARTRE (قطارهای جاده‌ای ایمن برای محیط زیست) است كه از سال 1388 شروع شده و بتازگی و برای اولین بار در جاده‌های عمومی آزمايش شده است. در این سیستم زنجيره‌ای از اتومبيل‌ها به دنبال یك خودروي پيشاهنگ كه راننده آن به صورت فعال كنترل رانندگی كل زنجيره را به عهده دارد، به راه می‌افتند. البته افراد می‌توانند از زنجیره به صورت مستقل جدا شوند، اما تا وقتي در زنجيره هستند، خط سیر در دست راننده پيشاهنگ خواهد بود.