عرفان اصيل قرآنی، عرفانی زندگی‌ساز است نه زندگی‌سوز؛ اين عرفان، عرفان سلوك و سياست، سنگر و سجاده، خنده و خنجر، جمال و جلال، فكر و ذكر و تعبد و تعقل است و همان عرفانی است كه در زندگی پيامبر(ص) و ائمه طاهرين(ع) جلوه‌گر است.

حجت‌الاسلام و المسلمين محمدجواد رودگر، رئيس پژوهشكده دين‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، به معرفی شاخصه‌ها و مبانی سير و سلوك عرفان اصيل قرآنی و شيعی و در نقطه مقابل آن، عرفان‌واره‌ها و معنويت‌های كاذب پرداخت و خودپرستی و دعوت به نفس، شريعت‌گريزی (اباحی‌گری، لاقيدی و گريز از بايدها و نبايدهای الهی)، جهل به نفس و جهل به فطرت و حقيقت وجود آدمی و عقل‌گريزی و خردستيزی را از جمله ويژگی‌های بارز عرفان‌واره‌ها برشمرد.

وی همچنين توحيدمحوری (سير از خدا، برای خدا و به سوی خدا)، شريعت‌محوری (انجام واجب، ترك حرام و كسب روزی حلال)، معرفت‌النفس شهودی، عقل‌گرا بودن (عقل شكوفا شده در پرتو آموزه‌های قرآنی و اهل بيتی) و قابليت اجتماع عقل و دل، امامت‌مداری و ولايت‌محوری و سير و سلوك تحت هدايت (راهنمايی و رهبری) انسان كامل معصوم را از جمله شاخصه‌ها و مبانی عرفان قرآنی برشمرد.

نويسنده كتاب‌های «عرفان قرآن» و «زهره آسمان» در بخشی از سخنان با اشاره به جايگاه بالای مراقبت‌‌های دائمی در عرفان توحيدی و قرآنی عنوان كرد: در عرفان قرآنی، عارف در هيچ مرتبه و منزلی مراقبت‌های متناسب با آن منزل را از دست نمی‌دهد و دائماً از خودش مراقبت می‌كند تا گرفتار توهمات، تخيلات و برخی از حب به نفس‌های ناشی از كشف و كرامات و موارد مانند آن نشود.

عقل گريزی و خردستيزی و نيز طبيعت‌گرايی، و غريزه‌مداری و شهوت‌پرستی از جمله ويژگی‌های سلوك كاذب است و معنويت‌های كاذب (البته معنويت در معنای غربی آن) چارچوب و بايد و نبايد ندارند

شارح «رسالةالولاية» بيان كرد: در معنويت‌های كاذب و دروغين، دقيقاً نقطه مقابل اين موضوع مطرح است؛ برای نمونه در عرفان‌های‌ كاذب و سلوك دروغين، جهل به نفس و فطرت و حقيقت وجود آدمی مطرح است كه به خودباختگی، خودفريبی و خودشيفتگی و ذلت نفس می‌انجامد.

وی در بخش ديگری از سخنان خود تصريح كرد: عرفان قرآنی، عرفانی زندگی‌ساز و نه زندگی‌سوز است. اين عرفان اصيل، عرفان سلوك و سياست، سنگر و سجاده، خنده و خنجر، جمال و جلال، فكر و ذكر و تعبد و تعقل است و همان عرفانی است كه در زندگی پيامبر(ص) و ائمه طاهرين(ع) جلوه‌گر است.

رئيس پژوهشكده دين‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی در بخش ديگری از سخنان خود به بيان برخی ديگر از شاخصه‌های عرفان‌های دروغين پرداخت و اضافه كرد: ديگر از ويژگی‌های سلوك كاذب شريعت‌گريزی است؛ بدين معنا كه كسی كه به دنبال معنويت‌های كاذب است، به دنبال بايد و نبايدهای و دستورالعمل‌های حضرت حق نيست و افسارگسيخته و اباحه‌گرانه و نه شريعت‌محورانه عمل می‌كند.

شارح «رسالةالولاية»، خداگريزی را از ديگر ويژگی‌های معنويت‌های كاذب خواند و اضافه كرد: در عرفان‌های كاب بحث توحيد جايی ندارد و همه چيز برای نفسانيات و انانيت‌های خود افراد است و در واقع، فرد اگر می‌خواهد يا اخبار غيبی و كرامات (اگر بتوان نام كرامت بر آنها نهاد!) و يا به آرامش و آسايش و انرژی‌های كيهانی و طبيعی و راه پيدا كند، اينها باز برای مطرح كردن خود در جامعه است و با انگيزه‌های طبيعی و نفسانی صورت می‌گيرد.

وی با بيان اين‌كه معنويت در قرائت اسلامی به معنای باطن‌گرايی و غيب‌گروی و رفتن به ماورای طييعت است، افزود: عقل گريزی و خردستيزی و نيز طبيعت‌گرايی، و غريزه‌مداری و شهوت‌پرستی از جمله ويژگی‌های سلوك كاذب است و معنويت‌های كاذب (البته معنويت در معنای غربی آن) چارچوب و بايد و نبايد ندارند و فرد در آنها آزاد است كه براساس خواهش‌های نفسانی خود عمل كند.