شكل گرفتن حوزههای وسيع علمی و پاسخهای دقيق در چارچوب عقلانيت اسلامی، در گرو دستيابی به تراز علمی، معنوی و معرفتی است و برای دستيابی به اين تراز، بايد بر پايه تعاليم اهل بيت(ع)، پاسخهای منقحی به نيازهای دوران معاصر داد.
حجتالاسلام و المسلمين محمدجواد ادبی، رئيس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی كشور و مسئول كارگروه فلسفه و عرفان در كميته فرهنگ و تمدن شورای عالی انقلاب فرهنگی، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، با اشاره به عدم همراهی عقلانيت و معنويت در انديشه غربی، عنوان كرد: عقلانيتی كه در غرب تعريف میشود، عقلانيتی است كه ابزار نيل به آن با معنويت استلزام و ارتباط مستقيم ندارد.
ادبی اظهار كرد: در واقع شايد فردی از منظری كليسايی به امور التفات كند و بخشی از عقلانيت غربی برای او حاصل شود، اما اگر از منظری غير كليسايی و از منظر بعد از رنسانس نيز نظر كند، عقلانيت غربی میتواند زمينهای جدی پيش روی او باشد. بنابراين وحی نقش فعالی در شكل گرفتن اين عقلانيت ندارد و يا به تعبير ديگر استلزام ارتباط ميان عقلانيت غربی و وحی در كار نيست.
عضو كميسيون مشورتی شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص عقلانيت مورد نظر در سنت اسلامی، بيان كرد: در حوزه فرهنگ و تمدن اسلامی و به خصوص فرهنگ شيعی زمينهها و ابزارهايی را كه میتوانيم مد نظر و به عنوان عقلانيت اسلامی مورد بازتعريف قرار دهيم، مبتنی بر وحی است و دستاوردهای آن مبتنی بر چيزی است كه در حقيقت و واقعيت با هم منطبق است.
با اهل بيت(ع) نزديكترين مسير عقلانی با افقی كاملاً بیمكان و بیزمان گشوده میشود كه اين افق جاودانه به همراه ابزاری كه در اختيار فرد برای نيل به حقيقت گذاشته میشود بالاترين اعتماد را به خود جذب خواهد كرد
وی با بيان اينكه عقلانيت اسلامی، عقلانيتی ذووجوه است، اظهار كرد: اين عقلانيت به ماده و عالم ماده بیتوجه نيست و نسبت به عالم متافيزيك و عالم معنا نيز افقهای بسيار جدیای را پيش رو قرار میدهد كه به علت توجه همزمان به اين ابعاد مختلف، موجوديت انسان، كيفيتی چندوجهی میيابد و البته بايد توجه داشت كه اين عقلانيت چندوجهی را نه به معنا و كاربرد متداول عقلانيت، بلكه با بيانی جديد بايد عرضه كرد.
ادبی زمينههای موجود فكری و فرهنگی را زمينههايی عينی دانست كه شرايط فرهنگی كنونی را رقم میزند و عنوان كرد: عليرغم تلاش برای دستيابی به اين بيان جديد از عقلانيت، بايد ساختار تبليغ دين را با زبانی جديد و بر مدار زبان معاصر بنا و بازطراحی كرد و از اين راه به دفاع عقلانی از دين پرداخت. اين نكته، نكته مهمی است كه ابزارهای تبليغ دين امروزه گونهگون شدهاند و زمينههای تدوين تعاليم اهل بيت(ع) و همچنين متدولوژیهای بهرهمندی از اين تعاليم نيز گونهگون شده است.
قائم مقام امور بينالملل سازمان ميراث فرهنگی افزود: در واقع امروزه امكان طرح سؤالات دقيقتر، استخراج مباحث و موارد بيشتر، تنظيم وسيعتر و همچنين ارائه پاسخهای دقيقتر و متناسبتری فراهم شده كه در صورت به ثمر رسيدن اين موارد و بازتعريف و بازتدوين آموزههای اسلامی، زمينه مناسبی برای پيشرفت عقلانی فراهم خواهد شد و هر چند اين روند آغاز شده است، اميدواريم كه چنين مبادی و چنين مبانیای هر روز بيش از پيش به منصه بروز و ظهور برسد.
ادبی با اشاره به كلام ائمه معصومين(ع) گفت: كلام ائمه(ع) ابزار استخراج اصول اين عقلانيت را در اختيار میگذارند. ويژگی اين اصول اين است كه به عنوان راهی برای دست يابی به پاسخهای عقلانی، نزديكترين مسير نيل به حقيقت را برای شما ايجاد میكند و اگر از اين ابزار استفاده نكنيد، مسيرتان بسيار طولانیتر و امكان عدم دسترسی شما به پاسخ معقول و راهگشا جدیتر خواهد شد.