جام جم آنلاين: در حاشيه بزرگراه حكيم يك كارگاه نقلي و كوچك وجود دارد كه عروسك‌هاي بند انگشتي توي آن زندگي مي‌كنند، عروسك‌هايي كه در خانه‌هاي بسيار كوچك زندگي مي‌كنند و با حركت دست‌هاي چند انيماتور مقابل دوربين راه مي‌روند و حرف مي‌زنند.

اينجا همان كارگاهي است كه عروسك‌هاي انيميشن «پ مثل پولاد» در حال زندگي‌كردن هستند تا ما بتوانيم از قاب كوچك تلويزيون زندگي آنها را ببينيم. اين عروسك‌هاي بندانگشتي دنياي عجيبي دارند. عجيب‌تر از آن دنياي گردانندگان اين موجودات بي جان است كه به طرز شگفت‌آوري به آنها جان مي‌دهند و زندگي مي‌بخشند تا ما بتوانيم در قالب يك قصه جذاب انيميشن آنها را ببينيم. براي آگاهي از نحوه گردانندگان اين عروسك‌ها كه به آن تكنيك عروسكي تك فريمي مي‌گويند به لوكيشن آنها رفتيم و با عوامل توليد انيميشن «پ مثل پولاد» صحبت كرديم.

فضاي واقعي با چاشني فانتزي

داخل خانه دو دكور طراحي شده است. از شواهد پيداست يكي از آنها خانه پدربزرگ است و ديگري بازار محل. حياط خانه پدربزرگ يك حوض دارد و تختي كه روي آن با فرش پوشيده شده است. حياطش بزرگ است و راه‌پله‌اي دارد براي ورود به داخل خانه دكور ديگر مربوط به بازار است. اين را مي‌شد از روي مغازه‌هاي مختلف و كيسه‌هاي برنج و لوبيا و نخود فهميد. بناها كاهگلي هستند و اين نشان مي‌دهد داستان انيميشن در يكي از شهرهاي كويري اتفاق مي‌افتد.

محمد نبي‌يان، مجري طرح و تهيه‌كننده اين مجموعه در خصوص نام اين انيميشن گفت: «ساعت كوكي» يا «پ مثل پولاد» عنوان اين انيميشن است كه با تكنيك عروسكي دو بعدي تك فريم تهيه مي‌شود. سري اول اين مجموعه، رمضان امسال از شبكه پويا پخش شد و در آن به آموزش مسائل معارفي و روزه به كودكان پرداختيم.

وي افزود: نحوه كار تك فريمي به اين صورت است كه ما فريم به فريم از عروسك‌ها و حركت‌هاي آنها عكسبرداري و آنها را در كامپيوتر ذخيره و بعد از آن جلوه‌هاي ويژه و تكنيك‌هاي كامپيوتري را در تدوين نهايي استفاده مي‌كنيم. اسكلت عروسك‌ها جدا ساخته مي‌شود و مثل بدن انسان طراحي مي‌شوند كه ما به اين مرحله بدن گيري مي‌گوييم. به اين صورت كه كفش‌ها ساخته، صورت، ابرو، چشم و لب آهني نيز در صورت جاگيري مي‌شوند.

اين تهيه‌كننده گفت: اكنون در مرحله تصويربرداري هستيم و از آنجا كه موضوع معارفي را محور كار خود قرار داده‌ايم اين كار بايد واقعي باشد و عناصر فانتزي در آن كمتر به كار مي‌رود و در تعبير كلي اين‌گونه كارها به مراتب سخت‌تر است.

داستان «پ مثل پولاد» درباره دو خواهر و برادر با نام‌هاي حامد و نرگس است كه با پدربزرگ و مادربزرگ خود در شهر يزد زندگي مي‌كنند. ما در سري دوم، پدر و مادر نرگس و دوحيوان طوطي و گربه را به قصه افزوديم و سري دوم آن قرار است در 13 قسمت 15 دقيقه‌اي توليد شود.

نبي‌يان اضافه كرد: ما در طول كار هشت فضاي اصلي و 15 فضاي فرعي داريم كه اين فضاها شامل حياط و اتاق پدربزرگ، اتاق بچه ها، بازارچه، كوچه و... است.

با حركت دست، عروسك‌ها را مي‌خندانيم و مي‌گريانيم

همان‌طور كه با تهيه‌كننده اين انيميشن صحبت مي‌كردم به اتاقي هدايت شدم كه در آن خانه پدربزرگ قرار داشت. سمت راست اين دكور، دوربين كوچكي قرار داشت كه به آن حافظه انيماتور مي‌گفتند. اين دوربين به انيماتور كمك مي‌كند حركت‌هاي قبل و بعد عروسك‌ها را با هم مقايسه و به كارگردان كمك كند تمام عناصر سر جايشان باشند. به طور كلي اين دوربين از حركات اضافه انيماتور جلوگيري و آزمون و خطاي او را كمتر مي‌كند. كمي آن سوتر نيز برگه‌هايي به ترتيب روي تخته‌كار چيده شده بودند و سنجاقي به آن الصاق شده بود. وقتي در مورد آنها سوال كردم متوجه شدم اين برگه‌ها و توالي كنار هم قرار گرفتن آنها را استوري برد مي‌گويند. اكرم توانا، مسئول استوري برد اين مجموعه است و روايت قصه را به صورت روزانه و در برگه‌هايي مجزا به تخته مي‌زند تا همه در جريان داستان سكانس‌هاي مورد نظر باشند.

فيضي: شايد پيام و هدف اوليه اين كار آموزش مسائل معارفي مربوط به روزه به قشر كودكان است، تلاش داريم اين موضوعات را در قالب قصه به بچه‌ها آموزش دهيم
نبي‌يان در ادامه با بيان اين كه جنس لايه‌رويي عروسك‌ها آهن و لايه داخلي آن لاتكس است، گفت: اين روكش‌ها در حركت كاملا منعطف هستند و جنس دست‌ها نيز از مفتول و لاتكس است كه براي هر عروسك به صورت مجزا و با توجه به شخصيت آنها قالب‌گيري مي‌شود.

مريم چرم‌چي يكي از انيماتور‌هاي اين انيميشن است. او با حركات ظريفي عروسك‌ها را جابه‌جا مي‌كرد و با انجام چند حركت روي پاي عروسك، او را به راه‌رفتن وا مي‌داشت. شخص ديگري هم از اين حركت‌ها به صورت جز به جز عكس مي‌گرفت.

چرم‌چي انيماتور انيميشن «پ مثل پولاد» در ارتباط با كارش گفت: عروسك‌ها داراي يكسري حركات كليدي هستند. به طور مثال براي راه بردن عروسكي كه كاملا ايستاده است، ابتدا زانوي پاي او را كمي خم مي‌كنيم و پاشنه‌اش را به جلو مي‌آوريم. بعد از اين حركات عكس مي‌گيريم و اين عكس‌ها را كنار هم مي‌گذاريم تا در نهايت اين‌طور وانمود ‌شود كه عروسك يك قدم كامل برداشته است.

وي افزود: ما حركات معين و كليدي داريم كه باعث ايجاد يكسري حركت مي‌شود. البته اين حركات به پيري و جواني عروسك‌ها و نوع شخصيت آنها هم بستگي دارد.

اين انيماتور ادامه داد: در مورد حركات و ميميك‌هاي صورت هم به همين صورت عمل مي‌كنيم. مثلا سفيدي چشمان داخل گودي چشم حركت مي‌كنند و ما اين كار را با يك سوزن انجام مي‌دهيم تا حالت‌هايي همچون تعجب، نگراني، خنده و... را نشان دهيم. همين طور در لب‌ها نيز يك منحني آهني كوچك وجود دارد كه با تغيير آن شادي و ناراحتي عروسك‌ها را به تصوير مي‌كشيم. برخي اوقات نيز بايد به موقعيت و قصه انيميشن دقت كنيم. به طور مثال اگر فلان عروسك پولدار است به او كمك مي‌كنيم تا سرش را بالا بگيرد و با غرور راه برود.

كليشه‌شكني در فضايي واقعي

امير فيضي، كارگردان و يكي از نويسندگان انيميشن «پ مثل پولاد» نيز آن سوتر در حال مذاكره با تصويربردار بود و تصوير‌هاي مربوط به حياط پدربزرگ نرگس را بررسي مي‌كرد. به سراغش رفتم و او درباره كارگرداني اين انيميشن گفت: از آنجا كه من روايت سري دوم اين مجموعه را به عهده گرفته‌ام و سري اول قبلا توسط كسي ديگري روايت شده بود، در دخل و تصرف دستم زياد باز نيست. همچنين وقتي فضا واقعي باشد خود به خود عناصر فانتزي كه لازمه جذابيت هر انيميشن است، كم مي‌شود. اين موضوع حتي در جان بخشي به اشيا و اغراق نيز ما را محدود كرده است. همان‌طور كه مي‌دانيد انيميشني كه بر مبناي واقعيت است و متن آن اتفاقا بر محور آموزش‌هاي معارفي است حساسيت زيادي دارد.

فيضي ادامه داد: ما سعي مي‌كنيم در فضاي كار برخي كليشه‌ها و فضاهاي تكراري را بشكنيم و قصه را در خلال آن روايت كنيم تا فضاها جذاب‌تر و ديدني‌تر شوند. شايد پيام و هدف اوليه اين كار آموزش مسائل معارفي مربوط به روزه به قشر كودكان است، اما ما تلاش داريم اين موضوعات را در قالب قصه به بچه‌ها آموزش دهيم.

اين كارگردان با بيان چنين كه اين مسائلي ذاتا كمي خشك و جدي است، گفت: ما سعي كردیم به لحاظ بصري جذابيت كار را بالا ببريم و در مواردي چون دوبله، طراحي شخصيت‌ها و حتي فضاي كلي داستان تنوع ايجاد كنيم. تا جايي كه توانسته‌ايم داستان را بچگانه تعريف كرده‌ايم و خطوط آموزشي را لابه‌لاي آن گنجانده‌ايم. در استفاده از نور، فضاها، رنگ و نوع لباس‌ها و طراحي شخصيت‌ها نيز به سمتي پيش مي‌رويم كه عنصر تنوع در آنها ديده شود.

وي ادامه داد: غير از شخصيت‌هاي اصلي چند شخصيت فرعي بچه‌محل، دختر و پسر همسايه را هم به اين مجموعه افزوديم تا در پي آنها داستان‌هاي حاشيه‌اي نيز به طرح كلي افزوده شود. فيضي در ادامه تاكيد كرد: به نظر من جان‌بخشي دقيق و فكر شده در كارهاي انيميشن عنصر كاملا تاثيرگذاري است. ما در آوردن نكات آموزشي با احتياط قدم برمي‌داريم به نوعي كه مثلا براي آموزش حكم روزه مسافر، اين موضوع را با ايجاد مسافرت‌هاي طوطي داستان به بچه‌ها نشان مي‌دهيم. از عوامل توليد انيميشن «پ مثل پولاد» مي‌توان به تهيه‌كننده: مركز پويانمايي صبا، دكوراتور: فرامرز ستوده، تصويربردار: محمدرضا خوشحال سرمست، انيماتور: مريم چرم‌چي، هاجر اشتري، جلوه‌هاي ويژه و تدوين: ليلا نورايي، دستيار كارگردان: داوود روستا و نويسندگان: حسن افشاري و رضا فيض اشاره كرد. اين انيميشن قرار است در 13 قسمت 15دقيقه‌اي در ماه رمضان سال آينده از شبكه پويا پخش شود.

مهراوه فردوسی / گروه رادیو و تلویزیون