جام جم آنلاين: رسانه‌هاي جمعي بخوبي توانسته‌اند جاي خالي ناآگاهي را ـ كه يكي از مسائل گريبانگير نسل كهن بود ـ پر كنند. جوامع بشري نيز با استفاده از اين امكانات در عصر اطلاعات موفق به بالابردن آگاهي خود از دنياي پيرامون شدند. بسياري از مردم با ديدن تلويزيون و شنيدن راديو خود را در معرض آگاهي از محيط اطراف قرار مي‌دهند و با اين كار وجود خود را در جامعه تثبيت و جايگاه خود را در اجتماع پيدا مي‌كنند.
ناشنوايان نيز جزو افراد يك جامعه هستند كه با توجه به نقص فيزيكي خود مجبورند تلاش بيشتري براي ورود به جامعه و تبديل‌شدن به عنصري مفيد بكنند و از آنجا كه ورود به جامعه نيازمند بهره بردن از امكانات رفاهي، سرگرم‌كننده و آگاهي‌دهنده است، اين قشر از افراد جامعه خواه‌ناخواه از يكي از اصلي‌ترين امكاناتي كه براي ديگر مردم در يك جامعه فراهم است محرومند. استفاده از تلويزيون و راديو به عنوان اصلي‌ترين و فراگيرترين وسايل ارتباط جمعي ازجمله اين امكانات است. از آنجا كه راديو اصولا بر پايه حس شنوايي اختراع شده، اين رسانه عملا براي ناشنوايان بي‌استفاده مي‌شود. با اين حساب، تلويزيون تنها وسيله‌اي است كه مي‌تواند حس ديداري ناشنوايان را ارضا كرده و براي آنها كاركرد مثبتي ايفا كند.
اما ناگفته پيداست اگر ناشنوايان نتوانند با شخصيت‌هاي اصلي سريال‌ها يا مجريان اخبارگو و محتواي چيزي كه مي‌گويند ارتباط برقرار كنند، برنامه‌هاي تلويزيون براي آنها بي‌معني و اين موضوع در نهايت باعث دلزدگي آنها از اين رسانه مي‌شود. اين موضوع وقتي اهميت پيدا مي‌كند كه بدانيم تلويزيون نقش مهمي در زندگي افراد دارد و با اهميت‌ندادن به ناشنوايان در استفاده از تلويزيون، عملا اين افراد را از گردونه چرخ بزرگ جامعه حذف مي‌كنيم، اما تلويزيون جمهوري اسلامي ايران در دهه 70 به اين فكر افتاد در برنامه‌هاي خود امكاني را ايجاد كند كه اين برنامه‌ها براي ناشنوايان نيز قابل استفاده شود.
در سال 62 بخش تازه‌نفسي به نام اخبار ويژه ناشنوايان در شبكه دو سيما راه‌اندازي شد و چند رابط خبري ازجمله رضا محمودي اجراي اين بخش را به عهده گرفتند. بعد از گذشت چند سال اين بخش خبري در برخي مواقع تبديل به باكس كوچكي شد كه در گوشه سمت چپ تلويزيون، رابطان خبري را نشان مي‌داد كه اخبار را براي ناشنوايان با زبان اشاره ترجمه مي‌كردند. اين‌گونه بود كه اخبار ناشنوايان به عنوان بخش ثابت برخي از بخش‌هاي خبري در شبكه‌هاي مختلف تلويزيوني تبديل شد.
شبكه تهران در زمان پخش سريال «روزگار جواني» مخاطبان ناشنوا را هم در نظر گرفت و در زمان پخش اين سريال، يك رابط ، ديالوگ‌هاي اين سريال را براي ناشنوايان معنا مي‌كرد. اين روش در چند سريال و در سال‌هاي بعد ادامه يافت، اما به‌مرور ديگر ادامه نيافت.
زمينه ورود فعالانه ناشنوايان به جامعه را فراهم مي‌كنيم
رضا محمودي جزو اولين كساني بود كه به عنوان رابط ناشنوايان در بخش‌هاي مختلف مربوط به آنان در تلويزيون مشغول به كار شد. او ناشنوا و محقق و مدرس زبان اشاره ناشنوايان نيز است. محمودي اكنون در مركز غيردولتي انجمن خانواده ناشنوايان ايران در زمينه آموزش زبان اشاره و توانبخشي ناشنوايان فعاليت مي‌كند. البته پيش از او فاطمه آقامحمد، سردبير فعلي بخش خبري مربوط به ناشنوايان اولين رابط خبري اين اخبار بود.
محمودي درباره چگونگي شكل‌گيري اخبار ناشنوايان به «جام‌جم» گفت: فاطمه آقامحمد به عنوان كارشناس و رابط ناشنوايان و همچنين سردبير اين بخش خبري مهم‌ترين خبرهاي هفته را جمع‌آوري مي‌كند و با نظارت كارشناسان، اين اخبار را براي ناشنوايان قابل استفاده و آنها را ويرايش مي‌كند. اين اخبار به دست مجريان مي‌رسد و با تبديل به زبان اشاره براي ناشنوايان پخش مي‌شود.
محمودي: در تمام دنيا افراد يك جامعه در كنار هم مي‌توانند به رشد و اعتلاي يك جامعه كمك كنند. پس اين تكليف به‌عهده مسئولان مملكتي است كه با حداقل هزينه‌هاي مادي و انساني، زمينه ورود فعالانه همه اقشار جامعه ازجمله ناشنوايان را به اجتماع فراهم كنند
وي با اشاره به اين كه اين بخش خبري براي بينندگان از جذابيت بالايي برخوردار است، گفت: از آنجا كه اين بخش همه‌گير و هم براي شنواها و هم ناشنوايان قابل استفاده است، كاركرد بسيار مثبتي دارد. همچنين اگر به دليلي يك ناشنوا نتواند از ساير منابع خبري هفته استفاده كند در اين بخش مهم‌ترين خبرهاي يك هفته را مي‌بيند.
اين گوينده خبر افزود: افرادي كه اجراي بخش‌هاي خبري براي ناشنوايان را به عهده مي‌گيرند نياز به آموزش دارند و آموزش اين افراد به عهده حوزه توانبخشي سازمان بهزيستي و مراكز غيردولتي ويژه آموزش ناشنوايان است. انجمن خانواده ناشنوايان ايران نيز در اين امر نقش مهمي ايفا مي‌كند.
وي درباره ضرورت وجود بخش خبري مربوط به ناشنوايان افزود: در تمام دنيا افراد يك جامعه در كنار هم مي‌توانند به رشد و اعتلاي يك جامعه كمك كنند. پس اين تكليف به‌عهده مسئولان مملكتي است كه با حداقل هزينه‌هاي مادي و انساني زمينه ورود فعالانه همه اقشار جامعه ازجمله ناشنوايان را به اجتماع فراهم كنند.
وي ادامه داد: خوشبختانه با ايجاد بخش‌هاي مربوط به زبان اشاره ناشنوايان در برنامه‌هاي مختلف تلويزيوني اين امكان براي اين قشر از جامعه پيدا شد كه در كنار ساير شهروندان از برنامه‌هاي تلويزيون استفاده كنند. همچنين ترجمه اخبار مربوط به حوزه‌هاي اقتصادي، سياسي، ورزشي و... قدم مثبتي در زمينه اعتلاي آگاهي عمومي ناشنوايان است. چراكه يك ناشنوا مي‌تواند با ديدن يك بخش خبري، بخشي از نيازهاي خود در حوزه‌هاي اقتصادي، سياسي و فرهنگي را برطرف كند.
محمودي گفت: در بخش خبري ناشنوايان، همه افراد ازجمله ناشنوا و شنوا با هم همكاري مي‌كنند و بيشتر كساني كه برنامه را اجرا مي‌كنند دچار اختلال ناشنوايي هستند.
تداخل زيرنويس سريال‌ها با زيرنويس‌هاي تبليغاتي
از آنجا كه اتحاديه راديو و تلويزيون‌هاي آسيا و اقيانوسيه (ABU) و همچنين اتحاديه راديو و تلويزيون‌هاي اروپا (EBU) بر استفاده از رابط ناشنوايان و زيرنويس در تلويزيون‌هاي دولتي تاكيد دارند، توجه به اين بخش از برنامه‌هاي تلويزيون و نهادينه‌كردن آن اهميت بالايي دارد. در حال حاضر نيز اكثر شبكه‌هاي تلويزيوني دنيا براي برخي بخش‌هاي خبري از رابط ناشنوايان استفاده مي‌كنند، كشور ايران نيز در بين كشورهاي همسايه در اين زمينه پيشتاز است.
شبكه تهران نيز ازجمله شبكه‌هايي است كه براي اولين بار به اين قشر از بينندگان تلويزيون توجه ويژه‌اي كرد. اين شبكه در مقطعي، ديالوگ‌هاي تمام آثار نمايشي خود را به صورت زيرنويس براي بينندگان ناشنوا ترجمه مي‌كرد.
عليرضا نيك انديش، مدير تامين شبكه تهران در رابطه با اين موضوع گفت: زماني مسئولان بهزيستي با جلسه‌اي كه با مديران شبكه داشتند درخواست كردند آثار نمايشي اين شبكه نيز به صورتي براي ناشنوايان قابل ديدن شود. ما هم ديالوگ‌هاي سريال‌ها را در زمان تكرار آنها به صورت زيرنويس پخش مي‌كرديم. اين موضوع بسيار مورد استقبال قرار گرفت. بسياري از مديران بهزيستي معتقد بودند زيرنويس‌ها غير از ديدني‌تركردن سريال‌ها براي بينندگان ناشنوا، به رشد فرهنگ مكتوب آنها نيز كمك مي‌كند.
وي در مورد اين كه چرا اين زيرنويس‌ها در حال حاضر براي آثار نمايشي وجود ندارد، گفت: اين روش ادامه داشت، اما در مواقعي زيرنويس‌هاي سريال‌ها با تبليغات و اطلاع‌رساني‌هايي كه به صورت زيرنويس به نمايش درمي‌آمد، تداخل پيدا مي‌كرد و اين موضوع باعث به‌هم‌ريختگي ظاهري قاب تصوير مي‌شد . به همين دليل از شش‌ماه پيش زيرنويس سريال‌ها و فيلم‌هاي نمايشي را متوقف كرديم، اما اگر اين مشكلات رفع شود و سازمان بهزيستي ضرورت و لزوم ايجاد چنين بخشي را با مديران مطرح كند حتما اين موضوع را دوباره مورد توجه قرار مي‌دهيم.
مهراوه فردوسي / گروه راديو و تلويزيون