جام جم آنلاين: تا به حال از خود پرسيده‌ايد كه چرا پزشكان در معاينات اوليه خود از بيمار زبان وي را مي‌بينند؟
متخصصان گوش، حلق و بيني رنگ زبان را نشانه‌اي از سلامت تلقي مي‌كنند، بخصوص وقتي كه در كودكان زبان دچار نوعي بيماري قارچي به نام برفك مي‌شود يا در بزرگسالان زماني كه رنگ و بافت سطحي زبان به دليل رعايت نكردن بهداشت يا استعمال سيگار و مواد مخدر دچار تغييراتي مي‌شود.

بي‌جهت نيست كه در طب سنتي نيز داشتن يك زبان مرطوب، صورتي‌رنگ و كمي زبر، از علائم سلامت بدن شناخته شده است.

اما تغييرات رنگ و بافت زبان در مواردي بسيار هشداردهنده و نشان‌دهنده احتمال بروز بيماري‌هاي خطرناكي چون سرطان حفره دهان و زبان يا بيماري‌هاي مزمن كليوي و كبدي است، ولي در برخي موارد نيز تغيير رنگ زبان نشانه بيماري نيست و نياز به درمان خاصي نيز ندارد كه سفيد شدن سطح زبان از اين موارد است.

دكتر ابراهيم رزم‌پا، متخصص گوش، حلق و بيني و عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران در گفت‌وگو با جام‌جم افزود: اگر روي زبان زخمي ايجاد شود كه بيش از دو هفته بماند، نياز به بررسي جدي دارد، چراكه مي‌تواند نشانه اوليه‌اي از سرطان حفره دهان و زبان باشد.

تغيير رنگ زبان

متخصصان اطفال به پريدگي رنگ زبان كه مي‌تواند از رنگ سفيد تا خاكستري را شامل شود، به عنوان نشانه‌اي براي بررسي سلامت سيستم گوارشي كودك بسيار توجه مي‌كنند.

به اعتقاد اين متخصصان، معمولا چنين تغيير رنگي در زبان، بيشتر در اطفال بالاي يك سال به چشم مي‌خورد و علت آن رژيم غذايي نادرست و مشكلات گوارشي ناشي از آن است. اين بچه‌ها معمولا روده تنبلي دارند و عمل بازدم را براحتي انجام نمي‌دهند. در رژيم غذايي آنها از فيبر غذايي به اندازه كافي استفاده نمي‌شود و خشك شدن زبان اين كودكان نيز به علت كم بودن ترشح غدد بزاقي و آب بدن است.

دكتر رزم‌پا با اشاره به اين‌كه تغييرات بافت زبان در برخي موارد مادرزادي است و به بيماري خاصي برنمي‌گردد، مي‌گويد: برخي از افراد به صورت ژنتيكي داراي زبان‌هاي پرزدار هستند، بدون آن‌كه دچار بيماري خاصي باشند. همچنين زبان برخي افراد در نقاط مختلف، داراي چند رنگ است كه به آن زبان جغرافيايي مي‌گويند.

وي ادامه مي‌دهد: جداي از اين موارد، تغييرات رنگ و بافت زبان تنها در چند مورد بايد جدي گرفته شود: در هنگام بروز بيماري قارچي برفك (بروز لكه‌هاي سفيد روي زبان)، به دنبال رعايت نكردن بهداشت و مصرف دخانيات و مواد مخدر و نيز به علت بيماري‌هايي چون ايدز كه با نقص سيستم ايمني بدن همراه است.

زبانم را ببين، از بيماري خبرم كن

شايد شناخته‌شده‌ترين بيماري‌اي كه با تغيير رنگ زبان بروز پيدا مي‌كند، بيماري قارچي برفك باشد. اما به گفته دكتر رزم پا، بسياري از بيماري‌هاي مزمن كليوي و كبدي نيز با تغييرات رنگ و بافت زبان قابل شناسايي است.

اين متخصص گوش، حلق و بيني اضافه مي‌كند: برخي اوقات رنگ زرد مايل به سبز زبان، به بيماري‌هاي كبدي و زردي مربوط است. كبود شدن زبان نيز در مبتلايان به بيماري‌هاي كبدي و افرادي كه مشكلات تنفسي طولاني و پيشرفته دارند، ديده مي‌شود. همچنين خشكي زبان نشانه‌اي از كمبود آب بدن است. برخي بيماري‌هاي خطرناك چون سرطان خون نيز مي‌تواند با بروز زخم‌هايي روي زبان همراه باشد. البته آفت‌ها از ضايعات دردناك زبان، لثه و دهان محسوب مي‌شود كه بدون نياز به درمان، پس از يك هفته بهبود مي‌يابد.

وي تاكيد مي‌كند: زخم‌هاي ايجاد شده روي زبان كه طي دو هفته بهبود پيدا نكند، مي‌تواند نشانه‌اي جدي از خطر ابتلا به سرطان دهان و زبان باشد. بي‌شك شناسايي سريع اين بيماري به درمان و كنترل آن كمك مي‌كند، در حالي كه تشخيص ديرهنگام آن به گسترش سريع اين نوع سرطان به ساير نواحي بدن منتهي مي‌شود. ناگفته نماند كه رعايت نكات بهداشتي و جلوگيري از تحريك زبان از سوي دندان‌هاي شكسته يا دندان مصنوعي كه بخوبي جاسازي نشده باشد، مي‌تواند به بروز اين نوع سرطان كمك كند.

زبان باردار، درمان نمي‌خواهد

براساس طب سنتي، سفيد شدن رنگ زبان يا باردار شدن زبان، نشانه‌اي از يبوست است.

بر اساس اين تشخيص، هنگام يبوست مواد زائدي كه بايد دفع شود، در بدن مي‌ماند و گازها و مواد مانده در روده روي پرزهاي چشايي زبان عامل ايجاد تغيير رنگ آن مي‌شود. اما متخصصان گوش، حلق و بيني نظر ديگري دارند؛ آنها معتقدند باردار شدن زبان در بسياري موارد به دنبال علل ناشناخته نه چندان مهم اتفاق مي‌افتد كه نياز به پيگيري درماني خاصي ندارد و تنها توصيه مي‌كنند كه اگر اين تغيير رنگ باعث بدبويي دهان شود، مي‌توان زبان را با كمك پرزهاي مسواك تميز كرد تا مواد باقي‌مانده روي زبان از پرزهاي چشايي خارج شود.

دكتر رزم‌پا اضافه مي‌كند: باردار بودن زبان نياز به پيگيري خاصي ندارد و مي‌تواند ناشي از استرس، تروما (ضربه)، مصرف برخي ادويه‌جات، و داروها و حتي ناشي از تغييرات قاعدگي در خانم‌ها باشد.

پونه شيرازي ‌-‌ گروه سلامت