نمیتوان حجيت و اعتبار حدی از برداشتها و تلقیهای عمومی از قرآن را زير سؤال برد؛ اين حد معمول و عرفی از برداشتها، كه جامعه و افراد با مراجعه به قرآن میتوانند از آن داشته باشند، نمیتواند محل سؤال و اشكال قرار گيرد.
حجتالاسلام و المسلمين محمدصادق يوسفی مقدم، رئيس مركز فرهنگ و معارف قرآن كريم، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، با اشاره به دو رويكرد افراطی و تفريطی به روايات تفسيری گفت: برخی به طور كلی بر اين اعتقادند كه روايات در برابر قرآن، از اعتباری برخوردار نيستند و در مقابل عدهای، بر اين باورند كه اساساً مگر از طريق روايات، نبايد سراغ قرآن رفت و اين در حالی است كه از يك سو، وجود روايات جعلی، مجال اعتماد تام و تمام به روايات را به ما نمیدهد و از سوی ديگر، نمیتوان با وجود روايات تفسيری جعلی، از ظرفيت كلان روايات تفسيری معتبر چشم پوشيد.
يوسفی مقدم با بيان اينكه يكی از نكات واجد اهميت در ارزيابی جايگاه تفاسير روايی، توجه به مقصود و غرض نوشته شدن اين تفاسير است، اظهار كرد: گاه غرض از نوشته شدن يك تفسير روايی، جمعآوری روايات است، گاه غرض تحقيق درباره روايات و تبيين ديدگاههايی است كه در روايات وجود دارد و گاه ممكن است يك تفسير روايی به دنبال ارائه يك تفسير نهايی از آيات قرآن باشد.
وی حكم تفسير روايی را در هر كدام از اين موارد متفاوت از مورد ديگر دانست و بيان كرد: يقيناً در روايات تفسيری بايد تأمل شود و اين روايات بايد از جهات مختلف تجزيه و تحليل شده و از نظر سندی و از نظر دلالی مورد بررسی قرار گيرند و اين بخشی از كاری است كه میتواند ذيل تدوين تفاسير روايی انجام و به عنوان يك ظرفيت قابل توجه تفسيری ارائه شود.
بايد سطحی از برداشتهای عرفی و معمولی قرآن، برای عموم افراد حجيت و اعتبار داشته باشد والا تحدی كردن برای عموم مردم، معنا نخواهد داشت؛ چرا كه در اين صورت خطابات قرآنی برای آنان بیمعناست
رئيس مركز فرهنگ و معارف قرآن كريم با تأكيد بر اين نكته كه تفاسير روايی به تنهايی كفايت نمیكنند، افزود: اگر ما در تفسير آيات قرآن تنها به روايات توجه كنيم و از ديگر روشها و ظرفيتهايی كه میتوانند برداشتهای قرآنی را تعالی بخشند و ما را در برداشتهای گوناگون كمك و مساعدت كنند، فاصله بگيريم، قطعاً اين امر را میتوان يك آسيب در تفسير قرآن خواند.
وی در ادامه به تشريح مسئله برداشتهای عموم افراد از قرآن در نسبت با رويكرد حداكثری نسبت به تفسير روايی پرداخت و گفت: براساس يك تعريف حداكثری از تفسير روايی، برداشتهای افراد از آيات قرآن ناموجه است، در حالی كه حدی معمول و عرفی از برداشتهايی كه جامعه و افراد با مراجعه به قرآن میتوانند از آن داشته باشند، نمیتواند محل سؤال و اشكال قرار گيرد.
يوسفی مقدم در تبيين اين مطلب گفت: در قرآن كريم بعضی از آيات هستند كه خداوند در آنها میفرمايد: «هذا بيان للناس» و اساساً در بسياری از آيات قرآن كريم، خطاب به عموم مردم است و تعبير «يا ايها الناس» به كار رفته است. بنابراين بايد اين را پذيرفت كه نمیتوان حجيت و اعتبار بسياری از برداشتهای كسانی را كه حداقل با زبان عربی آشنايی دارند زير سؤال برد و جلوی چنين تلقیهای عمومی را گرفت.
وی با استناد به آيات تحدی نيز گفت: يكی از مقولاتی كه در مورد جايگاه قرآن از سوی خداوند مطرح شده است، تحدی در مواجهه با كفار است. ما شاهد هستيم كه خداوند در قرآن كريم با كفاری تحدی میكند كه افراد دانشمندی نبودند، بلكه از افراد عادی جامعه بودند و فهم و درك آنان از قرآن نيز در حد فهم عموم جامعه بود. بنابراين معلوم میشود كه بايد سطحی از برداشتهای عرفی و معمولی قرآن، برای عموم افراد حجيت و اعتبار داشته باشد، و الا تحدی كردن برای عموم مردم، معنا نخواهد داشت، چرا كه در اين صورت خطابات قرآنی برای آنان بیمعناست.