جام جم آنلاين: تشكيل سنگ‌هاي رسوبي مي‌تواند ناشي از تجمع و ته‌نشيني بقاياي مواد آلي باشد.
بهترين نمونه براي بررسي چگونگي فرآيند تشكيل سنگ‌هاي رسوبي، صخره‌هاي مرجاني است كه در اعماق آب‌ها تشكيل شده، در نتيجه رشد و توسعه سواحل بسياري از درياها در مناطق معتدل را در برمي گيرد. تشكيل سنگ‌هاي آهكي در بسياري از مناطق نيز به روشي مشابه انجام مي‌شود.
سنگ‌هاي آهكي متشكل از بي‌كربنات كلسيم (كلسيت) يا كلسيم و منيزيم (دولوميت) است. از آنجا كه سنگ‌هاي رسوبي ساختاري متخلخل دارند، مي‌تواند محلي براي تجمع سوخت‌هاي فسيلي باشد كه منشأ آن نيز از مواد آلي است.
سنگ‌هاي ساختماني صدفي كه از بقاياي پوسته‌هاي صدفي تشكيل شده، حاصل تجمع مواد آلي در اعماق آب‌ها است.
در فرآيند تشكيل سنگ‌هاي رسوبي، رسوبات تحت تاثير نيرويي كه از لايه‌هاي فوقاني روي آنها اعمال مي‌شود، روي هم انباشته مي‌شود و به اين ترتيب حجم آنها حدود 40 درصد كاهش مي‌يابد.
مواد محلول در آب مانند كربنات كلسيم، سيليكا و همچنين اكسيد آهن، فضاي خالي ميان ذرات تشكيل دهنده اين رسوبات را پر مي‌كند و در نتيجه تبخير آب، ساختار اين رسوبات مستحكم‌تر و رسوبات به سنگ رسوبي تبديل مي‌شود.
در نخستين سال‌هاي دوران اول زمين شناسي (پالئوزوئيك) يعني حدود 500 ميليون سال پيش، مناطق كوهستاني در غرب آمريكا از جمله مناطق ساحلي سطح زمين محسوب مي‌شد كه متشكل از صخره‌هاي مرجاني بود.
اين مثال مي‌تواند بخوبي بيانگر چگونگي تشكيل سنگ‌هاي رسوبي و تجمع آنها در ساليان متمادي باشد كه توانسته يك منطقه ساحلي را به منطقه كوهستاني بدل كند.
سواحل مرجاني از صخره‌هاي مرجاني تشكيل شده كه در برابر نيروي ناشي از برخورد امواج از مقاومت نسبتا بالايي برخوردار است.
اين صخره‌ها در نتيجه تجمع و انباشته شدن مواد آلي كه بر اثر فرآيند فتوسنتز در گياهان ساخته مي‌شود و همچنين بقاياي موجودات دريايي شكل مي‌گيرد. در برخي صخره‌هاي مرجاني، بقايايي از ساختار اسكلتي - كلسيمي اين موجودات نظير مرجان‌ها و ستاره دريايي ديده مي‌شود.
براي اين كه نرم‌تنان دريايي بتوانند در برابر نفوذ اجسام خارجي مانند دانه شن به داخل بدنشان از خود محافظت كنند، ساختار بدني منحصربه‌فردي دارند.
در اين گروه از نرم‌تنان دريايي دو پوسته صدفي كه متشكل از لايه‌هاي پروتئيني و آهكي هم مركز است، از بدن آنها محافظت مي‌كند. در نتيجه ورود عوامل خارجي به بدن نرم‌تنان، مرواريد تشكيل مي‌شود.
مرواريد‌هاي مرغوب، محصول صدف‌هاي خوراكي ساكن آب‌هاي گرم و زلال درياهاي حاره‌اي است. جانداران براي دفع مزاحمت گرد و غبار و ذرات خارجي كه در بدن آنها نفوذ كرده، كربنات كلسيم ترشح مي‌كنند و بتدريج بر اثر انباشته شدن لايه‌هاي كربنات كلسيم روي هم، مرواريد تشكيل مي‌شود.
در حقيقت تشكيل مرواريد كه ناشي از عكس‌العمل يك جانور نرم‌تن دوكفه‌اي است، شبيه فرآيند تشكيل سنگ‌هاي رسوبي است.
وقتي يك جسم خارجي مانند يك دانه شن وارد بدن جانور نرم‌تن مي‌شود، اين جانور سعي مي‌كند از طريق باز و بسته كردن كفه‌هاي خود، آن را به بيرون پرتاب كند.
در غير اين صورت لايه ترشح‌كننده مرواريد به دور آن تشكيل و جسم به داخل بدن جانور كشيده مي‌شود. (جام جم - ضميمه سيب)
منبع: Britanica