در باره آلزايمر
دنياي فراموشي
جام جم آنلاين: آلبوم عكس‌ها را با دقت نگاه مي‌كند؛ چشمانش روي تك‌تك آنها خيره مي‌ماند و در همين حال به سال‌هاي دور مي‌رود؛ زبان مي‌گشايد و از آن سال‌ها مي‌گويد؛ از شجاعت‌ها و خاطرات تلخ و شيرين 88 سال زندگي.
پدربزرگ آرام حرف مي‌زند؛ ولي همه حرف‌هايش زيبا و شنيدني است. از دوراني مي‌گويد، كه در اداره‌اي بزرگ، مدير ده‌ها كارمند بوده و با همين خيالات غرق شادي مي‌شود، اما كاش همه چيز به همين سادگي بود؛ كاش تا چند دقيقه ديگر فراموش نمي‌كرد كه مادرش سال‌هاست از اين دنيا رفته؛ كاش پدربزرگ آلزايمر نداشت!

آلزايمر بيماري بيرحمي است؛ آرام مي‌آيد و زندگي را چنان دگرگون مي‌‌كند كه هيچ كس متوجه نمي‌شود چطور اين همه اتفاق پشت‌سر هم چيده شد و عاقبت به اين مرحله رسيد.

آلزايمر از آن دست بيماري‌هايي‌ است كه نه‌تنها بيمار را با مشكلات متعدد مواجه مي‌كند، بلكه خانواده او را نيز به مبارزه مي‌طلبد؛ خانواده‌‌اي كه حالا بايد طور ديگري با سالمند مبتلا به آلزايمر برخورد كند. با توجه به اهميت اين بيماري، همه ساله روز بيست و يكم سپتامبر، مصادف با سي‌ويكم شهريور به عنوان روز جهاني آلزايمر در كشورهاي مختلف دنيا گرامي داشته مي‌شود و مسئولان تلاش مي‌كنند با برگزاري مراسم مختلف مردم را بهتر و بيشتر با آلزايمر آشنا كنند.

علائم هشداردهنده را بشناسيد

شايد براي شما هم پيش آمده باشد كه جاي كليدتان را فراموش كنيد يا شماره تلفني را از خاطر ببريد. خيلي‌ها به محض روبه‌رو شدن با چنين نشانه‌هايي، نگران مي‌شوند و تصور مي‌كنند دچار آلزايمر شده‌اند. در حالي كه متخصصان مي‌گويند برخي تغييرات حافظه ناشي از افزايش سن طبيعي است، اما آلزايمر با علائم هشداردهنده متفاوتي بروز مي‌كند كه بايد آنها را شناخت.

معصومه صالحي، مدير عامل انجمن آلزايمر ايران در گفت‌وگو با جام‌جم درباره علائم هشداردهنده‌اي كه در بين افراد مبتلا به آلزايمر مشاهده مي‌شود، چنين توضيح مي‌دهد: اختلال حافظه يكي از علائم هشداردهنده آلزايمر است كه طي آن بيمار مطالب و وقايع اخير را فراموش مي‌كند و حافظه كوتاه‌مدت او آسيب مي‌بيند. ضعف بيان نيز از ديگر مشكلاتي است كه بيمار با آن روبه‌رو خواهد شد؛ در چنين شرايطي ممكن است گفتار فرد دچار مشكل شده و مثلا يك سوال را بارها تكرار كند. اين بيماران معمولا لغات ساده را فراموش مي‌كنند يا گفتارشان چنان تغيير مي‌كند كه ديگران براحتي نمي‌توانند منظورشان را درك كنند.

وي با اشاره به اختلالاتي كه در فعاليت‌هاي روزمره اين بيماران ايجاد مي‌شود، مي‌گويد: انجام دادن كارهاي عادي روزانه مانند پختن غذا يا خواندن نماز براي افرادي كه دچار آلزايمر شده‌اند، معمولا دشوار مي‌شود؛ مثلا ممكن است فرد فراموش كند نمازش را خوانده يا نه يا اين‌كه اصلا چند ركعت نماز خوانده است.

به گفته مديرعامل انجمن آلزايمر، بيمار ممكن است زمان و مكان را نيز گم كند؛ به عنوان مثال در ساعات ميان روز احساس مي‌كند صبح اول وقت است و تازه از خواب بيدار شده‌ يا اين‌كه فراموش مي‌كند كجاست و نمي‌داند چطور بايد به خانه برگردد. صالحي ضمن بيان اين كه بيماران مبتلا به آلزايمر دچار ضعف يا كاهش قضاوت مي‌شوند، در اين باره مي‌گويد: اين افراد نمي‌توانند مانند گذشته در مورد مسائل مختلف قضاوت و اظهارنظر كنند. همچنين به دليل اختلال در تفكر و امور ذهني نيز ممكن است مشكلاتي برايشان ايجاد شود.

به گفته وي، قرار دادن اجسام در جاهاي غيرمعمول، تغيير حالات و رفتار و نوسانات خلقي، تغيير شخصيت و از دست دادن انگيزه از ديگر علائم هشداردهنده و زنگ خطر بيماري آلزايمر است كه همراهان بيمار بايد نسبت به آنها آگاه باشند.

اطرافيان بيمار بايد آموزش ببينند

وقتي آلزايمر پيشرفت مي‌كند، زندگي هر روز سخت‌تر مي‌شود؛ هم براي بيمار و هم براي مراقبان و اطرافيان او؛ اما چه كار بايد كرد؟

صالحي ضمن تاكيد براين‌كه خانواده‌ها و اطرافيان فردي كه دچار آلزايمر شده، بايد آموزش‌هاي لازم در اين زمينه را ببينند، خاطرنشان مي‌كند: همراهان بيمار مي‌توانند براي آموزش‌هاي بيشتر‌ در كلاس‌هاي انجمن آلزايمر ايران شركت كنند؛ در اين كلاس‌ها كه حدود هشت تا 10 نفر شركت‌كننده دارد، تجربيات و مشكلات شخصي‌ مطرح شده و كارشناسان ضمن تحليل اين موارد، آموزش‌هاي لازم در مورد نحوه برخورد صحيح را ارائه مي‌دهند.

وي به عنوان نمونه به مشكل غروب‌زدگي بيماران مبتلا به آلزايمر اشاره مي‌كند و مي‌گويد: نزديك غروب، سيستم ذهني بسياري از اين بيماران به هم خورده و دچار ترس و وحشت مي‌شوند. آنها از تاريكي و تنهايي مي‌ترسند و به همين دليل همراهان بايد بدانند در چنين شرايطي چطور با آنها برخورد كنند تا هم بيمار راحت باشد و هم خانواده او.

مدير عامل انجمن آلزايمر ايران مي‌افزايد: كتابي به نام «سنگيني الماس» نيز در اين زمينه تاليف‌شده كه مي‌تواند به خانواده بيماران كمك كند؛ تمام مشكلات بيماران و اطرافيان آنها در اين كتاب به صورت سوال و جواب مطرح شده و خانواده‌ها مي‌توانند از اين طريق نكات بيشتري را در مورد آلزايمر بياموزند. به گفته وي، شركت در گروه‌هاي حمايت‌كننده، مشاوره تلفني يا حضوري، استفاده از مراكز نگهداري روزانه يا شبانه و كمك گرفتن از پرستار مي‌تواند به بيمار و خانواده او كمك كند.

بهترين برخورد چيست؟

اختلالاتي مانند غروب‌زدگي، وابستگي، توهم، هذيان، لجبازي و گم‌كردن اشيا معمولا در اين بيماران مشاهده مي‌شود. البته متخصصان مي‌گويند اولين و مهم‌ترين اقدام مراقبان، كسب آگاهي درباره نحوه برخورد صحيح با بيمار است؛ به اين معنا كه چه زماني وارد عمل شده و چه كاري را انجام دهند.

صالحي درباره رفتارهاي غيرمعمول اين بيماران مي‌گويد: غير از غروب‌زدگي كه به آن اشاره كرديم، سوءظن نسبت به اطرافيان نيز مشكلي شايع است؛ مثلا بيمار ممكن است نسبت به همسرش سوءظن پيدا كند يا حتي او را فردي غريبه بداند. البته بايد اين نكته را در نظر داشته باشيم كه اين شرايط براساس شخصيت بيمار و مرحله بيماري متفاوت است.

به گفته وي، ممكن است بيمار حتي مسير آشپزخانه و دستشويي را هم گم كند كه در مراحل اوليه مراقبان بايد از تابلوهاي راهنما (به كمك نوشته يا نقاشي) كمك گرفته يا چراغ نزديك دستشويي را روشن بگذارند تا بيمار با مشكل روبه‌رو نشود.

مراقب تغذيه بيماران باشيد

مديرعامل انجمن آلزايمر ايران با تاكيد بر انتخاب مواد غذايي مناسب، يادآور مي‌شود: روده اين بيماران مانند افراد عادي فعاليت نداشته و به همين دليل احتمال بروز يبوست در آنها بيشتر است. بنابراين توصيه مي‌شود غذاهاي پرحجم كمتر به اين افراد داده شود و بيشتر از مواد غذايي حاوي فيبر مانند سبزيجات و ميوه‌ها استفاده كنند.

صالحي با اشاره به اهميت مصرف مايعات مي‌گويد: براي پيشگيري از بروز كم‌آبي، حتما مصرف مقدار كافي مايعات را در نظر داشته باشيد. همچنين مي‌توانيد از انواع آبميوه‌ها استفاده كنيد تا ويتامين‌هاي مورد نياز بدن سالمند هم تامين شود.

به گفته وي، براي اين بيماران بايد مصرف غذاهاي پرچرب و پركالري را كاهش داده و بيشتر از گوشت سفيد مانند ماهي آب‌پز همراه با سبزيجات پخته استفاده كنيد.

خانه سالمندان تنها راه‌حل نيست

بسياري از افراد تصور مي‌كنند تنها راه چاره براي كمك به بيمار مبتلا به آلزايمر، فرستادن او به خانه سالمندان است؛ غافل از اين‌كه تا حد امكان بايد از اين افراد در خانه و ميان ساير اعضاي خانواده مراقبت كرد. صالحي ضمن بيان اين نكته مي‌افزايد: هرچه اين بيماران بيشتر در خانه باشند، دانسته‌ها و توانمندي‌هايشان ديرتر از بين مي‌رود.

وي ادامه مي‌دهد: البته گاهي ممكن است فقط يك مراقب وجود داشته باشد كه واقعا توان نگهداري از بيمار را ندارد. در اين شرايط مي‌توان از مراكز روزانه مراقبت از بيماران كمك گرفت. به گفته وي، بهتر است بيمار از خانه‌اي كه در آن زندگي مي‌كرده، زياد خارج نشود؛ چراكه وقتي به خانه فرزندانش مي‌رود، احساس سردرگمي او بيشتر مي‌شود. بنابراين بهتر است او خانه خودش بماند و فرزندان به او سر بزنند.

صالحي با تاكيد بر اين‌كه اين بيماران نبايد تنها بمانند، مي‌گويد: اين بيماران از تنهايي مي‌ترسند و علاوه بر اين ممكن است كارهاي خطرناكي هم انجام دهند؛ بنابراين به هيچ وجه نبايد آنها را تنها بگذاريد.

وي ضمن بيان اين كه سالمندي رو به افزايش است و هر چهار ثانيه يك نفر در جهان به آلزايمر مبتلا مي‌شود، مي‌گويد: با توجه به افزايش جمعيت سالمندان، لازم است از امروز به فكر باشيم؛ چراكه به ازاي هر يك سال تشخيص زودتر، مي‌توان تا پنج سال معلوليت ناشي از بيماري را به تعويق انداخت.

نيلوفر اسعدي‌بيگي - گروه سلامت