جام جم آنلاين: بچهها بخصوص كودكان زير پنج سال به دفعات، هنگام بازي زمين ميخورند. شايد از نظر بيشتر ما ضربات وارد شده به سر آنها اگر باعث بيهوشي يا كما نشود، خيلي اهميت ندارد، اما حتي ضربات به ظاهر ساده و بياهميت نيز در برخي موارد ميتواند به بيماريهاي روحي و جسمي متعددي منجر شود و كودك را تا پايان عمر با ناتوانيهايي چون صرع يا اختلالات رواني درگير كند.
البته شناسايي نشانههاي خطرناك ضربات مغزي در اغلب موارد چندان مشكل نيست و والدين با بررسي و مشاهده آنها ميتوانند كودك را بسرعت به مركز خدمات درماني منتقل و از بروز عوارض جدي جلوگيري كنند.
دكتر فريده نجات، جراح مغز و اعصاب كودكان و عضو هيات علمي دانشگاه تهران در گفتوگو با جامجم ميگويد: زمين خوردن كودك در بسياري موارد با آسيبهاي جدي مغزي همراه نيست، بخصوص در مواردي كه كودك بلافاصله به بازي خود ادامه ميدهد و نشانهاي از پارگي پوست سر، فرورفتگي جمجمه، خونريزي يا اختلال هوشياري و بيقراري را بروز نميدهد. بيشك در صورت ادامه حالتهاي طبيعي، نيازي به انتقال كودك به مراكز درماني وجود ندارد.
ضربه به سر؛ خطرناك يا بيخطر
به طور كلي آسيب مغزي در نتيجه برخورد ناگهاني و شديد سر با جسمي سخت پديد ميآيد كه ميتواند به صورت خفيف، متوسط يا شديد باشد.
متخصصان مغز و اعصاب تاكيد ميكنند كه در نوع خفيف آن، شخص آسيبديده هوشيار است و در برخي موارد ممكن است فقط براي چند ثانيه هوشياري خود را از دست دهد. در حالت متوسط و شديد، شخص آسيبديده دچار از دست دادن هوشياري در مدت زمان طولانيتري ميشود البته بسياري از ضرباتي كه در زمان وقوع حادثه علائم جدي ندارد، در سنين بالاتر ميتواند به بيماريهايي از قبيل سردرد و صرع منجر شود.
محققان در بررسيهاي خود متوجه شدهاند افرادي كه در كودكي جراحات متوسطي در سر خود داشتهاند، در كوتاهمدت دچار مشكلات اندكي در حافظه، قابليتهاي تكلمي و توانايي تمركز شدهاند.
دكتر نجات با تاكيد بر اين كه هر ضربهاي به سر كودكان را نبايد خطرناك تصور كرد، ميافزايد: اگر ضربه وارده به سر كودك كه ممكن است در اثر برخورد با جسم سخت يا پرت شدن از ارتفاع اتفاق بيفتد، همراه با خونريزي از بيني، پارگي پوست سر، فرررفتگي جمجمه، اختلال هوشياري، بيقراري، اختلال حركت دست و پا، تشنج و همچنين آبريزش از بيني و گوش باشد، بايد بسرعت تحت بررسيهاي تشخيصي و درماني از قبيل تزريق سرم نمكي، پانسمان و سيتي اسكن قرار بگيرد.
استفراغ كردن، هميشه نشانه خطر نيست
شايد برايتان جالب باشد كه بدانيد كودكان زير پنج سال به دليل باز بودن ملاجشان و اين كه هنوز جمجمهشان شكل نگرفته، نسبت به بزرگترها در برابر ضربه به سر مقاومتر هستند، اما اين مسأله نبايد باعث شود كه والدين بروز برخي حالتها چون از دست دادن هوشياري گذرا را پس از وارد شدن ضربه به سر كودك، بياهميت تلقي كنند، چرا كه اگر ضربه به كودك، خفيف يا متوسط باشد، ممكن است يك بيهوشي يا فراموشي گذرا را به همراه داشته باشد، اما اين نشانهها بايد تحت بررسيهاي دقيقتر قرار بگيرد.
دكتر نجات با اشاره به استفراغ كودكان، پس از وارد شدن ضربه به سرشان ميگويد: استفراغ كردن، برخلاف تصور بسياري از مردم هميشه خطرناك نيست، بلكه ميتواند واكنش سريع و گذراي مغز نسبت به فشار وارد شده به آن تلقي شود، اما اگر استفراغ كردن ادامه يابد و با نشانههاي خطر ديگر همراه باشد، بايد تحت بررسيهاي پزشكي قرار بگيرد.
نكته بسيار مهمي كه متخصصان بر آن تاكيد ميكنند اين است كه والدين و اطرافيان پس از اين كه كودك دچار ضربه سر شد، نبايد به او آب قند بدهند، بلكه بايد به چنين كودكي سرم نمكي داده شود، زيرا سرم قندي موجب افزايش ورم مغز و افزايش خوابآلودگي در اين كودكان ميشود.
سردرد و تشنج را جدي بگيريد
به گفته دكتر نجات، اگر كودك پس از ضربه، سردرد يا خوابآلودگي داشته باشد، بايد بسرعت به بيمارستان منتقل شود.
وي تاكيد ميكند: تشنج نيز از نشانههاي نگرانكننده است. البته تشنجهاي فوري پس از ضربه حتي تا يك هفته پس از ضربه نيز لزوما بدخيم نيست و مشكلي ايجاد نميكند، اما اگر كودك ماهها پس از وارد شدن ضربه، دچار تشنج شد، بايد مورد بررسيهاي دقيق پزشكي قرار بگيرد.
خروج مايع بيرنگ از گوش و بيني نيز ميتواند نشانهاي از شكستگي قاعده جمجمه و بسيار خطرناك تلقي شود. البته اين تشخيص در مورد كودكاني كه دور چشمشان نيز كبود ميشود، صدق ميكند. با اين حال اگر هيچيك از علائم فوق در كودكي كه دچار ضربه به سر شده است، حداقل تا 24 ساعت پس از وقوع حادثه وجود نداشته باشد، جاي نگراني و پيگيري پزشكي وجود ندارد.