قرآن كريم مطمئنترين منبع شناخت و عالیترين محك داوری در بين همه كتب مرجع در اختيار بشر است و اين مرجعيت، با باورمندی قرآنپژوهان به اين امر كه هر آنچه نياز علمی بشر است، از قرآن قابل استخراج است، نمايان میشود.
حجتالاسلام و المسلمين صالح قنادی، عضو انجمن قرآنپژوهی حوزه علميه، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، در مورد پژوهشهای قرآنی، گفت: قرآن كريم دارای ويژگیهايی است كه در عين حالی كه محسنات اين كتاب آسمانی را تشكيل میدهند، پژوهش در معارف آن را سهل ممتنع میكنند.
قنادی با اشاره به جامعيت قرآن بيان كرد: جامعيت قرآن امری است كه بدون در نظر گرفتن لايهها و مراتب و زوايای مختلف آن به درستی درك نمیشود و اين اولين آسيبی است كه متوجه امر پژوهش در قرآن است؛ بدين صورت كه معمولاً پژوهشهای قرآنی فقط معطوف به يك لايه و يا بعضی از زوايای قرآن انجام میشود و به همين دليل، يعنی به دليل جامعيت قرآن از يك سو و جزيینگری در مطالعات از سوی ديگر، پژوهشهای قرآنی به استخراج ديدگاه قرآن، به طور كامل، منجر نمیشود و در نهايت محققان يا به نتايجی ناقص دست میيابند و يا به روايات اكتفا میكنند.
وی افزود: عدم توجه به ذومراتب و ذوبطون بودن قرآن باعث میشود كه كسانی كه در پی آموزههای قرآن و مقصود الهی از آياتند، از اين نكته نيز غافل شوند كه قرآن در حقيقت نازل يافته يك حقيقت غيبی است و درك اين حقيقت غيبی علاوه بر تخصص و آشنايی با علوم، نياز به طهارتی باطنی دارد و اگر محقق از چنين طهارتی برخوردار نباشد، نمیتواند به آسانی به ديدگاه قرآن دست پيدا كند.
عضو انجمن قرآنپژوهی حوزه علميه خاطرنشان كرد: هر چند كسانی كه به خدمت قرآن میروند، به ميزانی از طهارت عقل و فطرت برخوردارند اما افراد دارای مراتب مختلفی هستند و چه بسا بتوان گفت كه قريب به اتفاق افراد از طهارتی در استوای قرآن برخوردار نيستند و همين امر نيز به اين منجر میشود كه هرچند كثيری به خدمت قرآن میروند، اما مقصود الهی و ديدگاه قرآن پوشيده بماند.
قنادی در خصوص آسيب ديگری در حوزه قرآنپژوهی، با اشاره به امكان بهره بردن علوم مختلف از قرآن، گفت: اين كه قرآن از منظر علوم مختلف قابل بهرهبرداری است، چه بسا در ابتدا، امر پژوهش را در قرآن به عنوان متن و منبعی حاوی موضوعات مختلف، آسان جلوه دهد، اما چنين تخصصها و رويكردهايی همچون تيغی دولبه عمل میكند و سختیهايی را در راه كار فرا میآورد كه در صورت عدم دستيابی به پيوستگی و ارتباط آيات، در عين حالی كه خيال دست يافتن به مقصود آيات را در پژوهشگر ايجاد كرده است، میتواند آسيبزا باشد.
وی باورمندی به اين كه قرآن در همه زمينهها سخنانی برای انسان دارد را شرط لازم پژوهش در قرآن دانست و اظهار كرد: قرآن در همه زمينهها حرف برای گفتن دارد و بنابر تعبير بعضی روايات بايد استنطاق و واكاوی جدی شود تا بتوان اين سخنان را از قرآن دريافت كرد اما چه بسا باورمندی به اين نكته برای بسياری از كسانی كه به امر پژوهش در قرآن اشتغال دارند، در اين سطح، روی ندهد و در مراجعه به قرآن خود را به محدوده خاصی از علوم محدود كرده و خود را قانع كنند.
قنادی با اشاره به اين كه قرآن مطمئنترين منبع شناخت و عالیترين محك داوری در بين همه كتب مرجع در اختيار بشر است، افزود: اگر ما اين باورمندی را داشته باشيم كه در حقيقت هر آن چه نياز بشريت است از قرآن قابل استخراج است، اين خود میتواند منشأ تحولی بزرگ شود و با استخراج آنچه كه ما از قرآن انتظار داريم، توسط پژوهشگران، مرجعيت اين كتاب آسمانی در شناخت و داوری در مورد امور مختلف نمايان شود.
وی با تأكيد بر اين كه لازمه دستيابی به مقاصد قرآن در گرو باور به مرجعيت آن است، گفت: درصورتی كه پژوهشگران قرآنی به چنين موقفی دست يابند و از ديگر آسيبهای مذكور نيز پرهيز شود میتوانيم اميدوار باشيم كه، إن شاءالله، قدم به قدم در مسير توسعه فرهنگ قرآنی در سطح جامعه نيز گامهای مؤثرتری برداشته شود و بهرهمندی ما از قرآن افزونتر شود.