سرويراستار تفسير «تسنيم» با بررسی جايگاه قرآنی تفسير به مأثور و تفسير قرآن به سنت، گفت: سخنان صحابه و تابعين هر چند به عنوان مفسران قرآن میتواند مورد پذيرش قرار گيرد، اما به عنوان سخنانی كه در تفسير قرآن كريم از حجيت برخوردار باشد، پذيرفته نيست و فاقد جايگاه اثری است.
حجتالاسلام والمسلمين علی مدبر اسلامی، عضو هيئت علمی مركز فرهنگ و معارف قرآن و سرويراستار تفسير «تسنيم»، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) با اشاره به شيوهها و روشهای مطرح در تفسير قرآن، تفسير قرآن به سنت يا تفسير قرآن به حديث يا تفسير به مأثور را كه تعبيرهای مختلف از يك روش تفسيری است، يكی از منهجها و روشهای تفسيری قابل توجه دانست و به بررسی و تبيين جايگاه قرآنی اين روش تفسيری پرداخت.
حجتالاسلام مدبر در خصوص اشارات و بيانات قرآن به چگونگی دستيابی افراد به تفسير آن گفت: در اين زمينه توجه به دو آيه از آيات شريفه قرآن كريم ضروری است؛ آيات 44 و 64 سوره مباركه نحل كه به نحوی بر حجيت تفسير قرآن به سنت دلالت دارند.
سرويراستار تفسير «تسنيم» با اشاره به آيه 44 سوره مباركه نحل بيان كرد: خداوند در اين آيه شريفه به پيامبر اكرم(ص) میفرمايد: «وَأَنزَلْنَا إِلَیْكَ الذِّكْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ؛ اين قرآن را كه وسيله يادآوری است به سوی تو نازل كرديم تا برای مردم آن چه را به سوی آنان نازل شده است، بيان كنی» در اين آيه شريفه از قرآن كريم به عنوان «ذكر» يعنی وسيله يادآوری تعبير شده است و خطاب آيه شريفه نيز به پيامبر اكرم(ص) است.
حجتالاسلام مدبر اسلامی افزود: در اين آيه كريمه، تبيين قرآن برای مردم به عنوان يكی از رسالتهای تبليغی پيامبر اكرم(ص) به شمار آمده است كه به صورت روشن نشاندهنده اين نكته است كه پيامبر اكرم(ص) رسالتی به عنوان تبيين قرآن برای مردم دارد؛ بنابراين روايات رسول گرامی اسلام(ص) در تبيين قرآن كريم، مطابق اين آيه كريمه دارای حجيت و قبول است.
هم چنان كه مطابق آيات سوره نحل، يكی از رسالتهای پيامبر اكرم(ص) تبيين و تفسير قرآن برای مردم است، مطابق حديث ثقلين همين شأن و همين رسالت برای عترت(ع) نيز وجود خواهد داشت و در واقع آيات سوره نحل به اضافه حديث ثقلين نشاندهنده حجيت روايات و سخنان ائمه معصومين(ع) درباره تفسير قرآن است
اين محقق و پژوهشگر قرآنی در ادامه با اشاره به آيه 64 سوره مباركه نحل، عنوان كرد: خداوند تبارك و تعالی در اين آيه میفرمايد «وَمَا أَنزَلْنَا عَلَیْكَ الْكِتَابَ إِلاَّ لِتُبَیِّنَ لَهُمُ الَّذِی اخْتَلَفُواْ فِيهِ؛ و ما [اين] كتاب را بر تو نازل نكرديم مگر براى اينكه آنچه را در آن اختلاف كردهاند براى آنان توضيح دهى» در اين جا نيز خطاب «عليك» به پيامبر اكرم(ص) است و خداوند دليل نزول قرآن را اساساً رفع اختلافات به واسطه تبيين اين كتاب از سوی پيامبر اكرم(ص) بيان میكند.
حجتالاسلام مدبر اضافه كرد: در واقع اين آيه شريفه به اين حقيقت اشاره میكند كه پيامبر اكرم(ص) با دستمايه تبليغی قرآن كريم به حل اختلافات اعتقادی و اختلافاتی كه درباره اعمال و رفتار، ميان مشركان با يكديگر و ميان مشركان و مسلمانان وجود داشته است، میپردازند. در واقع در دست داشتن اين كتاب، چنين رسالتی را به همراه دارد كه در دو آيه كريمه مذكور كه هر دو در سوره نحل آمده است، و به خصوص در آيه اول به اين رسالت پيامبر اكرم(ص) تصريح شده است.
وی در ادامه به تفسير به سنت در معنای مورد نظر تشيع پرداخت و گفت: به استناد اين كه پيامبر اكرم(ص) در حديث ثقلين، جانشينان خود يعنی عترت طاهرين(ع) را به عنوان جانشينان خود به امت اسلامی معرفی و رسالت آنان را اعلام كردند، همه شئون مطرح در دين مبين اسلام و قرآن كريم برای پيامبر اكرم(ص) غير از شأن رسالت و نبوت ايشان، در حديث ثقلين، برای عترت طاهرين(ع) نيز تثبيت شده است.
عضو هيئت علمی مركز فرهنگ و معارف قرآن افزود: بنابراين و هم چنان كه مطابق آيات سوره نحل، يكی از رسالتهای پيامبر اكرم(ص) تبيين و تفسير قرآن برای مردم است، مطابق حديث ثقلين همين شأن و همين رسالت برای عترت(ع) نيز وجود خواهد داشت و در واقع آيات سوره نحل به اضافه حديث ثقلين نشاندهنده حجيت روايات و سخنان ائمه معصومين(ع) درباره تفسير قرآن است.
حجتالاسلام مدبر در پايان با يادآوری اين نكته كه دايره تفسير به سنت محدود به همين حدود است، خاطرنشان كرد: از ديدگاه عالمان و مفسران شيعی آن چه در تفسير قرآن حجيت دارد سخنان معصوم(ع) است. بنابراين سخنان صحابه و تابعين هرچند به عنوان مفسران قرآن پذيرفته است اما به عنوان سخنانی كه در تفسير قرآن كريم از حجيت برخوردار باشد، پذيرفته نيست و فاقد جايگاه اثری است.
سرويراستار تفسير «تسنيم» افزود: بنابراين دايره وسيعی كه گاه برای محدوده تفسير به سنت در نظر گرفته میشود و در آن سخنان صحابه و تابعين نيز به عنوان اثر قلمداد میشود مورد قبول نيست و تنها سخنان پيامبر اكرم(ص) و ائمه اهل البيت(ع) به عنوان منبع تفسير قرآن به سنت يا تفسير به مأثور بايد مورد توجه قرار گيرد.