يکی از مشکلات تغذیه ای در ایران مصرف بیش از حد مجاز و بالا تر از استاندارد جهانی نوشابه های گاز دار و کافئینی است.

 مصرف سرانه نوشابه در ایران بیش از 33 لیتر است در حالیکه مصرف این نوشابه ها در کشور های دیگر به میزان 11 تا 12 لیتر در سال است این مطلب مؤید آن است که هر ایرانی در سال 3 تا 4 برابر استانداردهای جهانی از نوشابه های گاز دار استفاده   می‌کند.

نوشابه های گاز دار ترکیبی از گاز دی اکسید کربن ، مواد افزودنی، شکر صنعتی و آب است.هر قوطی نوشابهُ گاز دار معادل 10 قاشق شکر ، 150 کالری ، 30-55 میلی گرم کافئین و غرق در رنگ های مصنوعی است. این مقدار شکر ، کالری و مواد افزودنی مضر در یک محصول که هیچ ارزش غذایی ندارد ، نگران کننده است.علاوه بر آن وجود بعضی از مواد نگهدارنده و نیز اسید بنزوئیک از جمله عواملی است که افراط کنندگان در مصرف نوشابه های گاز دار را به سوی بیماری های صعب العلاج و سرطان ها سوق می دهد . برخی از تاُثیرات زیان بار این نوشابه ها عبارتند از:

 اثر بر استخوان ها : مصرف مداوم و روزانهُ نوشابه های گاز دار به علت وجود اسید فسفریک در تنظیم کلسیم و فسفر بدن اختلال ایجاد می کند . این اختلال به سه صورت ممکن است رخ دهد:1) اسید فسفریک نوشابه های گاز دار در بدن موجب خروج یون کلسیم از استخوان ها می شود.2) اگر این نوشابه ها حاوی کافئین هم باشند، سبب کاهش جذب کلسیم در استخوان ها می شود. 3)املاح فسفات موجود در نوشابه های گاز دار ، مانع از جذب کلسیم وعده غذایی میشوند ، بنابر این با مصرف مرتب این نوشابه ها ، بدن با اختلال در جذب کلسیم رژیم غذایی مواجه می شود.

اختلال در جذب کلسیم باعث کمبود کلسیم بدن شده و در نهایت مشکلات استخوانی نظیر پوکی استخوان را بوجود می آورد.همچنین نوشابه های گاز دار به دلیل داشتن خاصیت اسیدی، سختی مینای دندان های شیری کودکان را از بین می برند.

به منظور تاُیید نظریهُ مزبور، مطالعه ای روی 40 دندان شیری فاقد پوسیدگی و سایش صورت گرفت و پس از اندازه گیری سختی مینای آنها ، این دندان ها در معرض نوشابه های گاز دار قرار داده شدند و سختی انها مجدداً مورد ارزیابی قرار گرفت .در پایان ملاحظه شد که سختی دندان های شیری ، به طور قابل توجهی بعد از مصرف نوشابه های گاز دار کاهش مي‌يابد.با توجه به این که از دست رفتن سطح دندانی به محض رویش دندان در دهان آغاز می شود ممکن است آسیب به دندان های دائمی در دوران کودکی نیز دیده شود که این مسئله نه تنها برای رشد آتی دندان ها مخاطره انگیز است بلکه نیاز به ترمیم های وسیع را در آینده به دنبال خواهد داشت.از طرف دیگر اسید فسفریک و میزان بالای قند در این نوشابه ها به ترتیب منجر به سستی دندان ها شده و پوسیدگی دندان ها را تسریع می کنند.

اثر بر کلیه ها: بالا رفتن میزان اسید فسفریک در خون بر عملکرد کلیه ها تاُثیر منفی داشته، از آنجایی که کلیه ها قادر به دفع سریع آن نمی باشند باعث وارد آمدن فشار مضاعف به کلیه ها می شود. همچنین مصرف نوشابه های گاز دار سبب می گردد تا کلسیم از استخوان ها خارج شده و درون خون جریان یابد که این امر به نوبهُ خود موجب رسوب کلسیم اضافی در کلیه ها گردیده که در نهایت منجر به تشکیل سنگ‌های کلسیمی در کلیه ها می شود.

اثر بر دستگاه گوارش:به علت دمای پایین این نوشابه ها در دستگاه گوارش تاُثیر آنزیم‌های گوارشی کم شده و موجب پیدایش استرس در سیستم گوارشی می شود و در نتیجه غذای کمتری جذب بدن می شود و باقی ماندهُ غذای هضم نشده باعث ایجاد سموم و گاز های بد بو می گردد که از طریق جذب روده ای وارد خون شده و به تمام بدن منتقل می شود . و سر انجام پخش سموم در بدن باعث پیشرفت بیماری های گوناگون خواهد شد. علاوه بر آن اسید فسفریک نوشابه های گاز دار اسید کلریدریک موجود در معده را خنثی کرده در نتيجه عملکرد صحیح معده را تحت تاُثیر قرار می دهد.هنگامی که معده نا کار آمد گردید غذای مصرفی گوارش نیافته ، سبب سوء هاضمه،نفخ و کاهش جذب مواد مغذی می گردد .

از طرف دیگر اسیدیته نوشابه های گاز دار که بین 2/5 تا 3/5 می باشد موجب پدید آمدن محیطی اسیدی در معده می گردد و از آنجایی که در کل مسیر سیستم گوارشی تنها معده قادر به مقاومت در برابر چنین محیط اسیدی می باشد ، در دیگر اعضای سیستم گوارش بدن مانند دهان،گلو و مری در پی مصرف نوشابه های گاز دار،محیط اسیدی نا بهنجار و مخربی ایجاد می گردد.

علاوه برآن نوشابه های گاز دار خطر سرطان مری را افزایش می دهند همچنين باعث اتساع معده می شوند که این امر به نوبه خود باعث برگشت محتویات اسیدی از معده به داخل مری می شود. برگشت محتویات اسیدی معده بداخل مری یا رفلاکس با سرطان مری ارتباط مستقیم دارد. کشور هایی که در آنها میزان مصرف نوشابه گاز دار به ازای هر فرد در سال بیشتر از 80 لیتر است ، با افزایش میزان سرطان مری مواجه بوده اند.

و در آخر جالب است اگر بدانيد مححققان ثابت كرده‌اند که اگر یک تکه ناخن 72 ساعت در نوشابه حاوی اسید فسفریک باقی بماند به طور کامل حل خواهد شد.

نویسنده:  سیما کربلایی صالح