«تاريخ طبری» مجموعه‌ای از نقل قول‌های قابل توجه و دروغينی است كه از دشمنان اهل‌بيت(ع) نقل شده و برای تشخيص موارد دروغين آن نياز به تخصصی است كه هر شخص تاريخ خوانده‌ای از اين تخصص بهرمند نيست؛ يكی از راهكارهای كسب اين تخصص مطالعه آثار علامه عسكری است.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، نشست «بررسی تاريخ صدر اسلام با رويكرد بررسی و نقد تاريخ طبری» با سخنرانی محمدحسين رجبی دوانی، استاد دانشگاه، محقق و پژوهشگر تاريخ اسلام عصر امروز، جمعه 6 مردادماه، به همت وزارت علوم تحقيقات و فناوری در سالن شهيد داريوش رضايی‌نژاد بخش دانشگاهی بيستمين نمايشگاه بين‌المللی قرآن برگزار شد.

رجبی دوانی در اين نشست با بيان اين كه كتاب تاريخ طبری از منابع مهم تاريخ اسلام است، اظهار كرد: محمدبن جرير طبری، كه اهل آمل در ايران بود از دانشمندان برجسته اهل تسنن بود كه در فقه، حديث، تفسير و همچنين تاريخ يد طولايی داشت.

وی افزود: طبری كتابی ارزشمند با عنوان «جامع البيان فی تفسير القرآن» در تفسير نگاشته و تاريخ مشهور او كه عمدتاً به نام خود او تاريخ طبری خوانده می‌شود و عنوان اصلی آن «تاريخ الامم و الانبياء و الملوك» از اصلی‌ترين آثار اوست كه حتی ما شيعيان نيز از اين كتاب او در زمينه تاريخ بی‌نياز نيستيم.

اين محقق و پژوهشگر تاريخ اسلام در خصوص تاريخ زيست طبری گفت: ولادت طبری 224 يا 225 هجری گفته شده كه همزمان با عهد امامت امام جواد(ع) است اما دوران رشد و برجسته شدن او در دوران امامت امام هادی(ع) و امام حسن عسكری(ع) و همچنين در بخشی از دوران غيبت صغرای امام زمان(عج) است. طبری در زمان خود شهره عالم اسلام شده بود و آثار او نه تنها در مركز خلافت و عالم اسلام بلكه در اندلس نيز معروف بود و از او به عنوان يكی از دانشمندان اسلامی ياد می‌كردند. در فقه دارای آرای تازه‌ای بود و اين آراء، او را كه شافعی مذهب بود واداشت كه مذهب جديدی تعريف كند كه به علت اينكه نام پدر او جرير بود نام مذهبش را جريريه گفتند و از آن در كنار ساير مذاهب نا‌م‌ برده می‌شد اما به دليل ميانه نداشتن او با دستگاه خلافت وقت، اين مذهب گسترش نيافت و از بين رفت.

رجبی دوانی با اشاره به مقتل ابی‌مخنف به عنوان محكم‌ترين و معتبرترين مقتل سيدالشهداء(ع) گفت: اين مقتل متأسفانه در طول تاريخ از بين رفته است و هم‌اكنون ما اين مقتل را تنها از طريق تاريخ طبری می‌شناسيم. يعنی آن چه از مقتل ابی‌مخنف توسط طبری نقل شده به يادگار باقی مانده و با استخراج آن‌ها ار تاريخ طبری به عنوان كتابی مستقل منتشر شده است. به تعبير ديگر اگر تاريخ طبری نبود ما الان مقتل ابی‌مخنف را در اختيار نداشتيم در حالی‌كه به عنوان شيعه بسيار به آن نيازمنديم.

اين استاد دانشگاه با اشاره به ديگر محاسن اين كتاب گفت: تاريخ طبری اولين كتاب تاريخی مفصل و مشروح نگاشته شده در تاريخ اسلام است. تاريخ يعقوبی و اخبار الطوال دينوری هر چند مقدم بر اين كتابند اما هيچ كدام به تفصيل اين كتاب به حوادث تاريخ اسلام نپرداخته‌اند. همچنين طبری، به دليل محدث بودن سعی كرده نقل‌های خود را مطابق الگوی نقل حديث و با ذكر سلسله راويان همراه كند و برای هر نقل تاريخی سلسله اسناد را ذكر كرده است كه كار بسيار ارزشمندی است.

وی با اشاره به معايب اين كتاب گفت: اولا طبری نسبت به اهل‌بيت(ع) تاحدی بی‌معرفت است و در عين اينكه اميرمؤمنان را خليفه حق و خليفه چهارم می‌داند اما اوضاع پيش از خلافت ايشان را به گونه‌ای ترسيم می‌كند كه گويی عثمان عملكرد بسيار خوب و مثبتی داشت اما ياران اميرمومنان حركتی را بر ضد او پديد آوردند و اين باعث ساقط شدن عثمان و سپرده شدن خلافت به امير مؤمنان شد.

اين محقق و پژوهشگر تاريخ اسلام اضافه كرد: متأسفانه استنادات بخش مهمی از نقل‌های طبری راجع به صدر اسلام به يك راوی به نام «سيف‌بن عمر تميمی» برمی‌گردد كه با تحقيقات ارزشمند دانشمند فقيد علامه عسكری مشخص شده كه اين فرد، فردی دروغگو و جاعل حديث و خبرهای تاريخی است و نكته جالب توجه اين است كه برخی از علمای سنی نيز به اين نتيجه سيده‌اند كه در نقل حديث شخص ثقه نيست اما نقل‌های او در تاريخ را پذيرفته‌اند و ذكر كرده‌اند.

رجبی دوانی افزود: مرحوم علامه عسكری ثابت كرده كه او يك جاعل و دروغگو بيش نبوده است و شگفتی از طبری است كه خود به عنوان يك محدث راويان را ميشناسد چگونه به نقل های تاريخی سيف بن عمر اعتماد كرده و آن را مبنای تاريخ خود قرار داده است. علامه عسكری در جای جای آثار خود سيف بن عمر و روايات او را از جهت متن و سند مورد بررسی و نقد قرار داده و اثبات كرده است كه نقل‌های او دروغين و غيرقابل پذيرش است.

وی با بيان اين كه بخشی از روايات تاريخی مجعول نقل شده از سيف بن عمر و طبری به مبعث پيامبر(ص) اختصاص دارد، عنوان كرد: 9 حديث كه هم از نظر متن و محتوا و هم از نظر سند غير قابل پذيرش و دون شأن پيامبرند درباره بعثت ايشان در تاريخ و تفسير طبری نقل شده است كه عموماً از عروه بن زبير و خواهرزادگان او نقل شده است كه دشمان اهل‌بيت(ع) و جاعلان حديث بوده‌اند.

رجبی با اشاره به يكی ديگر از نقل‌های سيف بن عمر گفت: نقل‌های سيف درباره روز رحلت پيامبر(ص) و اعزام سپاه اسامه بن زيد به گونه‌ای است كه خواسته با روايت‌های دروغين خود، مخالفان ولايت امير مومنان را بر حق جلوه دهد، در حالی‌كه در همين مورد نيز علامه عسكری با نقل ماجرای رحلت پيامبر(ص) و حوادث پس از آن از ديگر منابع اهل سنت، بطلان سخنان سيف را اثبات كرده است.

اين استاد دانشگاه ديگر كوشش سيف بن عمر و روايات جعل شده از سوی او را در جهت تطهير جنايت‌كاران صدر اسلام دانست و افزود: جنايات خالد بن وليد، مورد مغيره بن شعبه ثقفی، رواج استلحاق توسط معاويه و مواردی از اين دست باعث می‌شود كه در مورد عناد سيف بن عمر نسبت به اهل‌بيت(ع) اطمينان پيدا كنيم.

وی در مورد علت پذيرفتن چنين نقل‌هايی توسط طبری گفت: در اين زمينه دو احتمال وجود دارد؛ يكی اين كه طبری می‌خواهد به مكتب خلفا عمل كند و احتمال ديگر اين است كه طبری در دام زيركی سيف بن عمر در جعل حديث افتاده چرا كه گاهی سيف يك حديث مجعول را، برای اثبات آن، از قول هفت نفر نقل می‌كند كه در هر صورت اين امر از اعتبار كار طبری می‌كاهد.

اين محقق و پژوهشگر تاريخ اسلام تصريح كرد: به هر صورت طبری به خاطر اعتماد به جعليات فراوان درباره بعثت پيامبر(ص) و حوادث صدر اسلام اعتبار كار خود را زير سؤال برده‌است. او همان كسی است كه سال فريبكاری معاويه و كنار رفتن نواده پيامبر(ص) از خلافت را عام‌الجماعه و سال وحدت می‌خواند و در مورد پيدايش شيعه دروغ بزرگ پايه‌گذاری شيعه توسط عبدالله بن سبع يهودی را مطرح كرده است لذا وقتی كه به طبرستان رفت از سوی مردم منطقه خود با برخورد جدی مواجه شد و از شهر بيرون شد.

اين استاد دانشگاه يادآور شد: او هر چند نسبت به قيام امام حسين(ع) و شخصيت ايشان تجليل داشته و در حالی كه اهل‌ سنت تعبير عليه السلام را برای امام حسين به كار نمی‌برند او امام حسين را عليه‌السلام می‌خواند اما همواره توهين‌ها و بی‌معرفتی‌هايی نسبت به برخی از اصحاب پيامبر(ص) و معصومين همچون عمار ياسر و يا درباره حضرت ابوالفضل(ع) در ماجرای عاشورا داشته است.

وی در پايان خاطرنشان كرد: بنابراين بايد گفت تاريخ طبری مجموعه‌ای از نقل قول‌های قابل توجه و دروغينی است كه از دشمنان اهل‌بيت(ع) نقل شده و برای تشخيص موارد دروغين آن نياز به تخصصی است كه هر شخص تاريخ خوانده‌ای از اين تخصص بهرمند نيست. يكی از راهكارهای كسب اين تخصص در مورد تاريخ طبری مطالعه آثار علامه عسكری است. اگر دقت نظر علامه عسكری را در نظر نگيريم شايد به اين گمان بيفتيم كه اين‌ها حقايقی است كه بيان شده است.