گروه‌های مختلف اسلامی، در زمينه مباحث كلامی و فقهی، با اخذ مفاهيم و ديدگاه‌های امام صادق(ع)، به تحكيم عقايد خود در مواجهه با ديگر فرق پرداختند و با استفاده از مبانی فكری ايشان، توانستند در مقابل ديگر جريان‌ها پايداری و مقاومت كنند و يا نظام فقهی خود را سامان دهند و لذا تثبيت و ماندگاری ساير فرق اسلامی نيز مديون آموزه‌های امام صادق(ع) است.

حجت‌الاسلام و المسلمين علی انصاری بويراحمدی، مدير مجمع جهانی شيعه‌شناسی، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، با بيان اين كه حضرت امام صادق(ع) از سوی خداوند متعال دارای مقام امامت و شأن خليفةاللهی بوده‌اند، اظهار كرد: با عنايت به اين امر و با توجه به اين كه ايشان وارث علوم انبياء و ائمه(ع) پيش از خود بوده‌اند، می‌بينيم كه در تمامی زمينه‌های علمی اسلامی بالاترين جايگاه به ايشان اختصاص دارد.

انصاری بويراحمدی با اشاره به اصطلاح «مكتب جعفری» يا «شيعه جعفری» گفت: مكتب ما را به مكتب جعفری می‌شناسند و برخی اوقات اين گونه تصور می‌‌شود كه امام جعفر صادق(ع) بنيانگذار اين مكتب هستند، در حالی كه اين‌گونه نيست، بلكه به اين دليل كه مذهب تشيع از آزادی، امنيت و آرامش كامل برخوردار نبوده و در تقيه و خفا به سر می‌برده است و به اين دليل كه امام جعفر صادق(ع) با حركت علمی خود، پويايی و شكوفايی خاصی به شيعه دادند، اين مذهب را به نام «شيعه جعفری» هم می‌خوانند.

وی در خصوص شرايط حاكم بر جامعه اسلامی در دوران امام صادق(ع) گفت: مباحث، ديدگاه‌ها و نظريه‌های شكل‌ گرفته بعد از پيامبر اكرم(ص) به دليل خلأ علمی محضی كه در زمان بنی‌اميه به وجود آمده بود، طرح و گسترش يافت. همچنين گسترش روزافزون مرزهای سرزمين‌های اسلامی و افزايش ارتباطات ميان اين مناطق وسيع و تضارب آراء با ديگر ملل و نحل به طرح اين مباحث دامن می‌زد.

در زمينه مباحث كلامی و فقهی گروه‌های مختلف با اخذ مفاهيم و ديدگاه‌های امام(ع) از خود ايشان يا از طريق شاگردان ايشان به تحكيم عقايد خود در مواجهه با ديگر فرق پرداختند

مدير مجمع جهانی شيعه‌شناسی افزود: شدت افكار انحرافی و افزايش فرقه‌های غير اصيل در جامعه اسلامی تا حدی بود كه حتی ستاره‌پرستان به فعاليت گسترده در جامعه می‌پرداختند و فرقه‌گرايی رونق شديدی يافته بود و بسيار تبليغ می‌شد، تا جايی كه براساس اطلاعات ثبت و ضبط شده در كتب ملل و نحل، تعداد فرقه‌های مسلمين در دوره پس از سرنگونی بنی‌اميه و همزمان با روی كار آمدن بنی‌عباس به بيش از 120 فرقه بالغ شده بود.

وی عامل اين امر را محدود شدن مرجعيت علمی ائمه(ع) دانست و افزود: با ظلم و ستمی كه بر امامان شيعه(ع) رفته بود و همچنان نيز ادامه داشت، ائمه(ع) در حالت تقيه به سر می‌بردند و دسترسی سهل و آسان به آنان با محدوديت مواجه بود. همين امر از سويی به اين سمت می‌رفت كه مرجعيت علمی را از ايشان سلب كند و از سوی ديگر موجب شده بود كه افكار و انديشه‌ها متشتت و مضطرب شده و فرقه‌های گوناگون سر برآورند.

انصاری بويراحمدی هدف از طرح بسياری از مباحث به ظاهر علمی و فلسفی در اين دوران را گرفتار كردن مسلمين و مضاعف ساختن مشكلات آن‌ها دانست و افزود: در شرايطی كه جهان اسلام از يك ديدگاه و ايده برتر محروم بود امام باقر(ع) و امام صادق(ع) توانستند در عين تنگی و فشاری كه بر جامعه شيعی حاكم بود، با تبيين انديشه‌های اسلامی به شكلی عميق و دقيق، تشتت غالب بر جهان اسلام را به يك سيره صحيح اسلامی نزديك كنند.

وی با اشاره به مباحث مطرح در دوران امام صادق(ع) كه تجهيز مسلمين به سلاح علم و تبيين معارف اسلامی را ضروری ساخته بود، عنوان كرد: يكی از مباحثی كه در دوران امام صادق(ع) بسيار وضعيت حاد و خاصی به خود گرفته بود، مباحث كلامی بود كه آغازگاه آن در اختلافات رخ نموده و در مبانی اعتقادی و انديشه سياسی علمای اسلام و تضارب آراء و انديشه‌ها ميان مسلمين و پيروان ديگر اديان قرار داشت.

مدير مجمع جهانی شيعه‌شناسی افزود: امام صادق(ع) توانستند با تلاش‌های علمی خود و همچنين با تربيت شاگردانی براساس ديدگاه اصيل اسلام جريانی را در مقابل شبهات و انديشه‌های مهاجم ايجاد كنند كه نه تنها در مذهب تشيع بلكه در ساير رويكردها و جريان‌های اسلامی نيز اثرگذار بود و در زمان كوتاهی كار را به جايی رساند كه از آن همه فرق متعدد جز تعدادی معدود باقی نماند و با كاسته شدن از بار شبهات برون دينی مجالی برای طرح مباحث درون دينی فراهم شد.

امام صادق(ع) توانستند با تلاش‌های علمی خود و همچنين با تربيت شاگردانی براساس ديدگاه اصيل اسلام جريانی را در مقابل شبهات و انديشه‌های مهاجم ايجاد كنند كه نه تنها در مذهب تشيع بلكه در ساير رويكردها و جريان‌های اسلامی نيز اثرگذار بود و در كوتاه زمانی كار را به جايی رساند كه از آن همه فرق متعدد جز تعدادی معدود باقی نماند

وی راهبرد امام صادق(ع) در پرورش نخبگان و شاگردان برجسته را حركت نرم‌افزاری با روشی مداراگرانه و همراه با تساهل و تسامح دانست و افزود: امام صادق(ع) توانستند از اين طريق راهی ميان‌بُر به اصالت‌های اسلامی و مبانی صحيح كلامی باز كنند و همين امر باعث شد كه با توجه به برتری ديدگاه امام صادق(ع) و متصل بودن آن به پيامبر(ص)، تفسير صحيح ايشان از كلام و سيره نبی اكرم(ص) مورد پذيرش نسبی ديگر جريان‌های اسلامی نيز قرار گيرد.

انصاری بويراحمدی تفسير برتر امام صادق(ع) از كلام و سيره پيامبر اسلام(ص) را در جلوگيری از گسترش تشتت‌های فكری در جامعه مسلمين بسيار مؤثر دانست و افزود: ارائه اين تفسير با صحيح‌ترين و گوياترين روش‌ها موجب شد مبانی فكری ايشان تا حد زيادی مورد پذيرش و مقبول همه فرقه‌های اسلامی قرار گيرد.

وی تثبيت و ماندگاری ساير فرق اسلامی را نيز مديون آموزه‌های امام صادق(ع) دانست و با اشاره به اظهارات برخی از علمای اهل سنت درباره دريافت علم خود از امام صادق(ع) اظهار كرد: در زمينه مباحث كلامی و فقهی گروه‌های مختلف با اخذ مفاهيم و ديدگاه‌های امام صادق(ع) از خود ايشان يا از طريق شاگردان ايشان به تحكيم عقايد خود در مواجهه با ديگر فرق پرداختند و با استفاده از راهنمايی‌ها و تعليمات و در حقيقت مبانی فكری امام جعفر صادق(ع)، توانستند در مقابل ديگر جريان‌ها پايداری و مقاومت كنند و يا نظام فقهی خود را سامان دهند.

مدير مجمع جهانی شيعه‌شناسی بخش ديگر اختلافات و مجادلات ميان علمای اسلام را كه پس از آن نيز باقی ماند، تحت تأثير حكومت‌ها دانست و گفت: حاكمان بنی‌عباس همچنان برای كم‌رنگ كردن مرجعيت علمی ائمه(ع) تلاش می‌كردند و از اين جهت به تقويت و تثبيت برخی فرقه‌ها پرداختند تا جايی كه حتی گاه در اين مسير از شاگردان خود امام صادق(ع) نيز كمك می‌گرفتند كه اين نيز خود دليل ديگر برتری ديدگاه علمی ايشان است.