ميليون‌ها ايراني هر شب از طريق شبكه 3 بيننده مسابقات يورو 2012 هستند
اتفاقات دراماتيك فوتبال در استوديوي شماره 14
شبي كه براي تهيه گزارش پشت‌صحنه برنامه جام چهاردهم به استوديوي شماره 14 ساختمان توليد رفتيم، يكي از اتفاقات دراماتيك دنياي فوتبال رقم خورد. آنهايي كه بازي حساس اكراين و فرانسه را ديده‌اند يادشان مي‌آيد آن شب چه اتفاقي افتاد. بارش شديد باران عقربه‌هاي ساعت بازي را روي دقيقه چهارم متوقف كرد و داور راي به لغو موقت بازي داد. پيامدهاي اين اتفاق فقط محدود به مستطيل سبز نبود. در خارج از اين زمين چمن و چند هزار كيلومتر دورتر، باران نقشه‌هاي عوامل يك برنامه تلويزيوني را نقش بر آب كرد و همه چيز را به هم ريخت.
در زمان مصاحبه با حسين ذكايي، تهيه‌كننده برنامه تلفن اتاق فرمان به صدا درآمد. فردي از واحد پخش سازمان پشت تلفن خبر داد كه تا چند لحظه ديگر بازي متوقف مي‌شود. اين خبر يعني اين كه عوامل داخل استوديو بايد برنامه را بدون پخش فوتبال ادامه دهند. كارمنداني كه به سنت هميشه صندلي‌شان را تا زمان پايان نيمه‌اول ترك كرده بودند، بايد برمي‌گشتند و كارشان را انجام مي‌دادند. پس از صداي زنگ تلفن بيش از ده نفر دوان‌دوان خودشان را به اتاق فرمان رساندند.
به عادل بگوييد جايي نرود
داخل استوديو رضا جاوداني چند دقيقه‌اي درباره علت توقف بازي با كارشناس برنامه گپ مي‌زند. بحث بر سر اين است كه باران و آبگرفتگي زمين مانع ادامه بازي شده يا رعد و برق شديد و خطرناك. در داخل اتاق فرمان عوامل دارند درباره وضعيت ادامه بازي گمانه‌زني مي‌كنند. ذكايي از دوستانش مي‌خواهد كه به ساختمان پخش زنگ بزنند و بگويند عادل پشت ميزش بماند. چون ممكن است تا چند دقيقه ديگر بازي دوباره شروع بشود. يك نفر مي‌گويد: اگه بازي دوم با تاخير برگزار بشه، تا صبح اينجاييم. تهيه‌كننده با در نظر گرفتن اين احتمال از دستيارش مي‌خواهد كه با نصيرزاده، كارشناس داوري تماس بگيرد و از او درباره قوانين مربوط به بارش باران بپرسد. يك نفر با نرم‌افزار فتوشاپ دارد زيرنويس بخش مصاحبه تلفني را درست مي‌كند. او مردد است كه بنويسد كارشناس قوانين فوتبال يا كارشناس مديريت ورزش. دومي را انتخاب مي‌كند و عكس نصيرزاده را هم كنار اين كلمات مي‌چسباند.
يك نفر دارد سايت‌هاي اينترنتي را بررسي مي‌كند و اخبار ضد و نقيض درباره بازي را مي‌خواند. يك سايت نوشته بازي تمام شد و سايت ديگر خبر داده كه بازي دوباره شروع مي‌شود. صداي جاوداني و كارشناسان بر پس زمينه بارش باران در ورزشگاه ديده مي‌شود. نصيرزاده تاكيد مي‌كند كه اين بازي بايد از دقيقه صفر شروع شود.
مهدي محمدي‌پور، دستيار تهيه‌كننده برنامه جنب و جوش زيادي در اتاق فرمان دارد. او مدام با كارشناسان و مهمانان برنامه تماس تلفني مي‌گيرد و هماهنگي‌هاي لازم را ايجاد مي‌كند. برگه‌اي در دست دارد كه در آن نام و شماره تلفن تعداد زيادي از اهالي فوتبال نوشته شده است. محمدي‌پور اين توضيح را مي‌دهد كه براي مديران رده بالا مثل رويانيان و فتح‌الله‌زاده هماهنگي‌ها از طرف شبكه 3 انجام مي‌شود. مشغول صحبت با محمدي‌پور هستم كه ذكايي از او مي‌خواهد شماره اصغري، گوينده اخبار هواشناسي را پيدا كند و او را روي خط بياورد. ذكايي در اين رابطه مي‌گويد: آقاي اصغري دوست و همكار من است. او در اخبار بخش هواشناسي را اجرا مي‌كند و در ضمن يكي از علاقه‌مندان فوتبال است. مي‌خواستيم يك شب او را به برنامه بياوريم تا درباره فوتبال صحبت كند. در حال حاضر اتفاقي افتاده كه فوتبال با هواشناسي پيوند خورده است.
بعد از توضيحات تلفني اصغري ساختمان پخش خبر مي‌دهد كه مي‌خواهد اذان مغرب به افق تهران را پخش كند. با اين حساب نيروهاي داخل اتاق فرمان فرصت مي‌يابند كه نفسي تازه كنند. تصاوير ماهواره‌اي حكايت از آغاز دوباره بازي دارد. پس از پخش اذان تصاوير آغاز دوباره بازي روي آنتن مي‌رود. برخلاف گفته نصيرزاده بازي از دقيقه صفر شروع مي‌شود. در حال بيرون آمدن از استوديو هستيم كه يكي از عوامل را در حال گفت‌وگو با نصيرزاده مي‌بينيم. او تماس گرفته تا توضيح دهد چرا بازي از اول شروع شد. به او اجازه مي‌دهند بين بازي اول و دوم روي خط تلفني برنامه بيايد و حرف‌هايش را بزند.
دكور آبي‌رنگي كه آرامبخش است
دو سال پيش كه براي نوشتن گزارش برنامه يك جهان يك جام (ويژه جام جهاني) به استوديوي شماره 14 آمديم دكور دو برنامه ديگر هم در دو طرف اين مكان به چشم مي‌خورد. امسال از آن دكورها خبري نيست و فضاي بيشتري به عوامل برنامه اختصاص يافته است. با اين حساب دوربين آنها مي‌تواند حركت‌هاي بيشتري داشته باشد. دكور امسال بي شباهت با دكور آن برنامه نيست. چون در هر دو از رنگ آبي زياد استفاده شده است. تهيه‌كننده برنامه در اين باره مي‌گويد: بعد از ديدن بازي مي‌خواهيم از فضاي گرم تابستان وارد استوديو بشويم. اينجا اگر رنگ‌هاي گرم قرمز و نارنجي زياد باشد بيننده كلافه مي‌شود.
در داخل استوديو همه سرگرم ديدن مسابقه فوتبال هستند. محمدرضا احمدي، هم گزارشگر است و هم بخش آمار و اطلاعات را اجرا مي‌كند. او در كنار محمدحسين ميثاقي اخبار حاشيه‌اي را به صورت آنلاين براي بينندگان مي‌خواند. جدول‌هاي اين بخش نشان مي‌دهند كه دو تيم تا به حال چند بار روبه‌روي هم قرار گرفته‌اند و چه نتايجي كسب كرده‌اند. بيان صحبت‌هاي مربيان در كنفرانس‌هاي مطبوعاتي قبل و بعد از بازي از ديگر اطلاعاتي است كه در اين بخش ارائه مي‌شود. ميثاقي همان گزارشگري است كه در برنامه نود به شهرستان‌ها مي‌رود و با بازيكنان ليگ برتر مصاحبه مي‌كند. او در جام چهاردهم براي نخستين بار اجرا را هم تجربه مي‌كند. با شنيدن اخبار اين دو مجري مي‌توانيد به دنياي پرحاشيه مسابقات اين دوره سفر كنيد. اخباري از قبيل مبارزه با نژادپرستي و انتقاد مربيان از يكديگر، جزو حاشيه‌هاي داغ مسابقات امسال هستند.
احمدي براي آن‌كه اطلاعات مورد نيازش را جمع و جور كند هر شب به ده سايت اينترنتي ايراني و خارجي سر مي‌زند. او مي‌گويد: هر چيزي را كه حس كنيم جذاب است، جمع مي‌كنيم. اخبار و اطلاعاتي كه به زبان انگليسي باشد را خودم ترجمه مي‌كنم. چند مترجم ديگر هم داريم كه تيتر روزنامه‌هاي آلمان، اكراين، فرانسه، ايتاليا، دانمارك و ايرلند را ترجمه مي‌كنند.
از او مي‌پرسم بين صفحه‌بندي روزنامه‌هاي ورزشي ايراني و خارجي چه تفاوتي مي‌بيني؟ او پاسخ مي‌دهد: روزنامه‌هاي خارجي به عكس بيشتر اهميت مي‌دهند. مثلا تمام صفحه اولشان را با عكس پر مي‌كنند و يك تيتر يك كلمه‌اي هم مي‌زنند. آن عكس به تنهايي مفهوم دارد. مثلا روزنامه اكرايني عكس طرفداران اين تيم را زده بود كه پرچم كشورشان را بالا برده بودند. موضعگيري روزنامه‌هاي كشورهاي مختلف هم متفاوت است. مثلا روزنامه ايتاليايي عليه سرمربي كشورش تيتر زده بود. ولي روزنامه‌هاي اسپانيايي به تيم‌شان ديد حمايتي دارند.
پيوند فوتبال و فرهنگ توسط حميدرضا صدر
حميدرضا صدر هم يكي از مهمانان داخل استوديو است. صدا بردار برنامه از او مي‌خواهد كه صداي تلفن همراهش را قطع كند. او مي‌خندد و مي‌گويد: بعد آز آن فاجعه شب اول ديگر با خودم تلفن همراه نمي‌آورم. ظاهرا يك بار تلفن همراهش در حال پخش زنگ خورده است. از اين كارشناس محبوب حوزه فوتبال و سينما مي‌پرسم در اين برنامه دوست داريد چه بحث‌هايي را مطرح كنيد؟ او پاسخ مي‌دهد: چيزهايي از فوتبال كه به حوزه فرهنگ مربوط مي‌شود براي من جالب است. يك بچه ده ساله از سيستم 3-4-4 چيزي نمي‌فهمد. در بازي‌هاي امسال مقوله تقابل اروپاي شرقي و غربي جذاب است. در فوتبال تو مي‌خواهي به پيروزي برسي و اميد و نا اميدي مطرح مي‌شود. مقوله داوري و اشتباه و عدالت‌جويي هم جالب است. وقتي داور اشتباه مي‌كند بحث خشم و بخشش پيش مي‌آيد. اينها زير لايه فوتبال است. من دوست دارم به ذهن تماشاگر چنگ بزنم و به تفكر وا دارم.
ذكايي: كارشناسان مان را محدود نكرده‌ايم. نمي‌خواهيم فقط به بحث‌هاي فني بپردازيم. مي‌خواهيم سراغ حاشيه‌هايي برويم كه براي عامه مردم جذاب است
صدر ادامه مي‌دهد: بعضي از موضوعات را خودم پيشنهاد مي‌دهم. مثلا مقوله نژادپرستي در اروپا موضوع جالبي است. مردم ما فكر مي‌كنند آنجا خيلي سطح فرهنگي بالايي دارند. در كشور خودمان ممكن است هزار تا اشكال داشته باشيم ولي نژادپرست نيستيم.
او خودش را يك پژوهشگر كوچك مي‌داند و در حالي كه لبخند مي‌زند مي‌گويد: من آدم رسانه‌اي نيستم. من با چهره عبوس و چين و چروكي كه دارم نمي‌توانم خيلي مخاطب جذب كنم.رضا جاوداني، مجري ثابت برنامه چهار چشمي به تلويزيون داخل استوديو خيره شده است. از او مي‌پرسم شما چرا خودتان گزارش نمي‌كنيد. مي‌خندد و مي‌گويد: گزارشگري استعداد مي‌خواهد كه فقط محمدرضا احمدي دارد. من ندارم.
بعد در حالي كه جدي مي‌شود، مي‌گويد: من اگر در يك كار خوب باشم بهتر از اين است در دو كار متوسط باشم. اجرا كار سختي است و اطلاعات، فن بيان خوب ودايره واژگان بالا مي‌خواهد. برنامه جام چهاردهم يك برنامه جامع است اينجا از شما مي‌خواهند درباره اقتصاد و جامعه‌شناسي صحبت كني. ما اگر مي‌خواهيم در مسير پيشرفت قرار بگيريم بايد نكات مثبت فوتبال اينها را ببينيم.
كارگرداني به كمك 15 مانيتور
وقتي ساختمان پخش پيام‌هاي بازرگاني را روانه آنتن مي‌كند، خيال نيروهاي داخل اتاق فرمان راحت است. وقتي به انتهاي پخش اين قسمت مي‌رسيم، شمارش معكوس در اتاق فرمان آغاز مي‌شود. درست مثل لحظه‌اي كه قرار است يك خلبان هواپيما را از زمين بلند كند. كارگردان تلويزيوني و تهيه‌كننده پشت ميزهايشان مي‌نشينند و به عوامل داخل استوديو دستورات لازم را مي‌دهند. چند ثانيه مانده به پايان پيام‌هاي بازرگاني رضا جاوداني لبخند مي‌زند و سعي مي‌كند خنده‌اش را نگه دارد. او جمله هميشگي‌اش را مي‌گويد و برنامه را ادامه مي‌دهد. بيننده برنامه جام چهاردهم هستيد بحث داخل استوديو درباره ستاره‌ها و نقش‌شان در زمين بازي است. آنها بر سر اين بحث مي‌كنند كه حضور ستاره‌ها خوب است يا بد. رضا جاوداني براي اين كه بحث را چالشي كند يك بار فوايد ستاره‌ها را مي‌گويد و يك بار مضراتشان را يادآور مي‌شود. او در بخش اول صحبت‌هايش تاكيد مي‌كند كه ستاره‌اي مثل «ديه‌گو مارادونا» يك بار باعث قهرماني تيم آرژانتين شده است. تا شروع بازي كمتر از ده دقيقه باقي مانده است. كارگردان تلويزيوني از تصويربردار شماره 3 مي‌خواهد كه يك قاب خوب از دو مجري بخش اخبار حاشيه‌اي بگيرد. با پايان بحث جاوداني درباره ستاره‌ها تصاوير آن طرف استوديو را مي‌بينيم. محمدرضا احمدي مثل هميشه شروع كننده است و پس از آن ميثاقي درباره حاشيه‌هاي بازي اكراين و فرانسه صحبت مي‌كند.
در اتاق فرمان صداي حميدرضا نامدار مرادي بيش از بقيه شنيده مي‌شود. او با عوامل نورپردازي و صدابرداري و تصويربرداري در ارتباط است و سمت كارگردان تلويزيوني را بر عهده دارد. نامدار از چهار تصويربردارش مي‌خواهد قاب‌هاي متنوعي ببندد تا در مواقع لزوم از آنها استفاده كند. روبه‌روي اين كارگردان 15 مانيتور كوچك و بزرگ قرار گرفته و او با ديدن تصاوير مختلف تعيين مي‌كند كه در هر لحظه چه نمايي براي پخش انتخاب شود. نامدار در حالي كه بر پشت ميكسر تلويزيوني نشسته تدوين همزمان انجام مي‌دهد و تصاوير را به هم سوئيچ مي‌كند. (پيوند مي‌دهد)
فردوسي‌پور، ميرزايي و احمدي پيشتازند
صحبت‌هاي ما و حسين ذكايي، تهيه‌كننده جام چهاردهم با بحث درباره مهماناني كه به برنامه مي‌آيند شروع مي‌شود. او در اين باره توضيح مي‌دهد: ما كارشناسان مان را محدود نكرده‌ايم. نمي‌خواهيم فقط به بحث‌هاي فني بپردازيم. مي‌خواهيم سراغ حاشيه‌هايي برويم كه براي عامه مردم جذاب است. وحيد شمسايي يك بازيكن فوتسال است. اما چون در ايتاليا بازي كرده، مي‌تواند درباره فوتبال اين كشور صحبت كند. سفير كرواسي كه يك شب مهمان ما بود فوق‌العاده به فوتبال علاقه‌مند است. او اطلاعات خوبي از مربيان كرواسي دارد و خيلي جاها منشا ورود مربيان آن كشور به فوتبال ايران بوده است. حميدرضا صدر را از جام ملت‌هاي اروپا 2004 به برنامه آورديم. نظرسنجي‌ها نشان مي‌دهد او الان يكي از محبوب‌ترين كارشناسان ماست.
اين تهيه‌كننده دوست ندارد جزئيات نظرسنجي را افشا كند. به گفته خودش بعد از رويدادها مركز تحقيقات سازمان نتايج را به صورت محرمانه در اختيار مديران قرار مي‌دهد. دكتر صدر و اميرحاج رضايي و مجتبي تقوي و محصص و نصيرزاده جزو كارشناسان خوب هستند. مزدك ميرزايي و عادل فردوسي‌پور و محمدرضا احمدي هم در بين گزارشگران محبوبيت بالايي دارند.
از او مي‌پرسم چرا گزارشگران در ساختماني جداگانه كارشان را انجام مي‌دهند و پيش شما نمي‌آيند. او پاسخ مي‌دهد: آنها در ساختمان پخش گزارش مي‌كنند. اگر اينجا بيايند استوديوي ما 90 دقيقه درگير مي‌شود. الان اگر اشكالي در نور و دكور باشد مي‌شود برطرفش كرد. ولي اگر گزارشگران اينجا باشند نه.
ساختمان پخش اتاقي است كه در آن از مانيتور 14 اينچ گرفته تا ال‌سي‌دي 50 اينچ وجود دارد. يك گزارشگر خودش انتخاب مي‌كند به كدام دستگاه نگاه كند. مثلا مزدك ميرزايي با 14 اينچ گزارش مي‌كند و اين انتخاب بستگي به سليقه خودشان دارد.
ذكايي خودش تعيين مي‌كند كه هر بازي را چه كسي گزارش كند. او چند مشاور دارد كه بازي‌ها را نگاه مي‌كنند و مي‌گويند هر گزارشگر چه عملكردي داشت.
از ذكايي مي‌پرسم به گزارشگران اين دوره چه توصيه‌هايي كرده است. او مي‌گويد: تاكيدمان صرف گزارش است. گزارشگر خوب بايد به بيننده‌اش وقت براي تمركز بدهد و دائما حرف نزنند. چيزهاي واضح را توضيح ندهد و تلفظش درست باشد. در اين رابطه دو جلسه با گزارشگران گذاشتيم كه مشكل تلفظ حل بشود. همه اسم‌ها را مرور كرديم که همه يك جور تلفظ كنند.
برگه‌هاي روي ميز تهيه‌كننده نشان مي‌دهد كه در كنار پخش فوتبال چه چاشني‌هايي براي اين برنامه در نظر گرفته شده است. سابقه‌هاي تصويري مسابقات يكي از بخش‌هاي اصلي اين فهرست است. مثلا چك و روسيه يك بار سال 96 بازي كرده‌اند كه تصاويرش آماده شده. مصاحبه اختصاصي با مربيان خارجي كه در ايران زندگي مي‌كنند، موفقيت كشورهاي اروپاي شرقي در يورو، ناكامي‌هاي انگليس، ده واكنش برتر دروازه‌بان‌ها در تاريخ يورو، آقاي گل‌هاي ادوار مختلف و معرفي كشورها از جمله پرونده‌هايي هستند كه براي اين برنامه در نظر گرفته شده است. از ذكايي مي‌پرسم چرا زمان پيام‌هاي بازرگاني اين قدر زياد است. او پاسخ مي‌دهد: بخشي از انتقادات مردمي كه به ما مي‌شود در اين رابطه است. در حالي كه ما دخالتي در اين زمينه نداريم. به هر حال هر رويدادي كه بيننده‌اش زياد باشد آگهي‌اش هم زياد است. ما بايد وقت‌مان را با آگهي تنظيم كنيم.
چند دقيقه مانده به ساعت 12 شب استوديوي شماره 14 را ترك مي‌كنم. ساكنان اين اتاق بايد تا ساعت 2 بامداد آنجا بمانند. ولي هيچ كدامشان احساس خستگي نمي‌كنند. چون مي‌دانند دارند كار مهم و تاثيرگذاري را انجام مي‌دهند. ميليون‌ها ايراني مشتاق فوتبال لحظه به لحظه اتفاقات داخل اين استوديو را دنبال مي‌كنند. جايي كه بينندگان داخل كشور را به دنياي شيرين و جذاب جام ملت‌هاي اروپا پيوند مي‌زند.
احسان رحيم‌زاده / راديو و تلويزيون