جام جم آنلاين: بدن انسان و تمام موجودات زنده قادر است به طور خودكار زمان فعاليت‌ها را در طول روز كنترل كند. اين ساعت زيستي با توجه به زمان طلوع و غروب خورشيد، ساعت بيداري و خواب، سن، جنسيت و مكان جغرافيايي، در افراد مختلف متفاوت است.
اگر شما با كمك ساعت زنگدار هر روز در ساعت بخصوصي از خواب بيدار شويد، بدن شما به اين زمان بيداري عادت مي‌كند و اگر يك روز يادتان برود ساعت خود را كوك كنيد، سر ساعت هميشگي از خواب بيدار خواهيد شد. در واقع بدن شما خود را با آن ساعت بيداري تطبيق داده است.

هنگامي كه هوا تاريك مي‌شود و دما كاهش مي‌يابد، بدن به طور طبيعي هورموني به نام ملاتونين ترشح مي‌كند كه همين هورمون باعث حس خواب آلودگي مي‌شود.

چرخه خواب و بيداري با طلوع و غروب خورشيد تنظيم‌شده و سيكل منظمي را به وجود مي‌آورد. گاهي به دلايلي ساعت بيولوژيكي بدن انسان به هم مي‌خورد، مثلا در سفرهاي هوايي كه مسافت‌هاي طولاني را در زمان بسيار كمي طي مي‌كنيم، احتمال عارضه جت لگ وجود دارد.

اختلاف زماني بين نصف‌النهار مبدأ تا مقصد، باعث به هم خوردن ساعت زيستي بدن مي‌شود، اين وضعيت در مسافرت‌هاي هوايي كه به سمت غرب و شرق كره زمين اتفاق مي‌افتد وجود دارد.

هر چه مسافرت هوايي در زمان كمتر و مسير طولاني‌تري طي شود، اين اختلال بيشتر خواهد شد. اگر فردي با يك هواپيما از چند محدوده زماني بسرعت عبور كند، بدن فرصت تطبيق با تغييرات زماني، دمايي و ميزان روشنايي هوا را نخواهد داشت بنابراين دچار سردرگمي مي‌شود.

وقتي شخص به مكان جديد مي‌رسد، بدن او با زمانبندي مكان قبلي به فعاليت خود ادامه مي‌دهد و ممكن است اختلاف زمان بين مبدأ و مقصد آنقدر زياد باشد كه فرد براي تطبيق با شرايط جديد به چندي روز زمان احتياج داشته باشد.

عارضه جت لگ باعث مي‌شود ريتم خوابتان به هم بخورد و شما در ساعاتي كه هوا تاريك و وقت خواب است، بيدار بمانيد و در روز كه همه بيدارند تمايل به خواب داريد.

براي برطرف شدن اين مشكل سعي كنيد كه در روز به رغم خواب‌آلودگي زياد بيدار بمانيد و هنگامي كه هوا تاريك شد بخوابيد، اين كار زمانبندي بدن شما را تنظيم مي‌كند.

سعي كنيد در ساعاتي از روز مقابل نور آفتاب به ورزش و فعاليت بپردازيد، زيرا تابش نور خورشيد به چشم‌ها مانع توليد هورمون ملاتونين در بدن مي‌شود، در حالي كه با تاريك شدن هوا ترشح اين هورمون در غده صنوبري مغز افزايش مي‌يابد و مي‌تواند باعث خواب آلودگي فرد شود.

هورمون ملاتونين مي‌تواند ريتم خواب انسان را تنظيم كند، اما در عارضه جت لگ به دليل عدم تطابق بموقع بدن در برابر تغييرات زماني ناشي از مسافرت هوايي، ترشح اين هورمون طبق زمان مبدأ بوده كه بايد به مرور با محدوده زماني جديد وفق يابد.

علائم جت لگ عبارت است از: سردرگمي، خستگي و بي‌خوابي، سردرد، اختلالات دستگاه گوارش، افت فشار خون، حالت تهوع، كم آبي بدن و كاهش اشتها.

افراد مختلف بخصوص كساني كه براي مدت زمان كوتاهي به سفر مي‌روند از جمله ورزشكاراني كه براي انجام مسابقات ورزشي با هواپيما به كشورهاي ديگر سفر مي‌كنند، بايد علاوه بر تغييرات دما و ارتفاع، تاثيرات جت لگ بر بدن خود را نيز در نظر بگيرند.

به عنوان مثال براي مقابله با اين عارضه بهتر است تا حد ممكن زودتر از زمان برگزاري مسابقات به مكان مورد نظر سفر كنند تا بدنشان فرصت كافي براي تطبيق با شرايط جديد را داشته باشد.

از سوي ديگر قبل از سفر به اندازه كافي بخوابند و از مايعات بيشتري استفاده كنند.

همچنين بهتر است ساعت مچي يا تلفن همراهشان را با زمان مبدأ تنظيم و سعي كنند فعاليت‌هاي خود را بر اساس ساعت جديد انجام دهند. اين كار ذهنيت آنها را نسبت به زمان تغيير مي‌دهد.

اگر بتوانند چند روز قبل از مسافرت هوايي، ساعت خواب و بيداري خودشان را با ساعت خواب و بيداري زمان مبدأ تنظيم كنند، هنگام سفر به آن مكان مشكلات جسماني‌شان به مراتب كمتر خواهد بود.

انقباضات ايزومتريك يا ايستا در عضلات هنگام مسافرت هوايي مي‌تواند جريان خون را در عضلات افزايش دهد. اين كار خستگي و كوفتگي‌هاي ناشي از جت لگ را كاهش مي‌دهد.

در صورت شديد بودن عارضه جت لگ در شخص ممكن است پزشك معالج از مكمل‌هاي ملاتونين و داروهاي خواب‌آور براي تنظيم ريتم طبيعي بدن كمك بگيرد.

پس از رسيدن به مقصد، قرار گرفتن در هواي تازه و نور طبيعي، گيرنده‌هاي حساس به نور و درجه حرارت بدن را با شرايط جديد وفق مي‌دهد.
پريسا رادمنش