جام جم آنلاين: دو گزينه وجود دارد؛ يا پوست يا دستگاه گوارش. تابستان كه مي‌آيد اين دو قسمت از بدن گرفتار مي‌شود تا آدم‌ها يادشان بماند كه تابستان با آن خورشيد درخشنده‌اش چه خواب‌هايي براي سلامت‌شان ديده است.


تابستان تقريبا مترادف با بيماري‌هاي قارچي و عفوني است. در اين فصل اگر بهداشت رعايت نشود و بدن هم ضعيف باشد هر اتفاقي ممكن است بيفتد، آن‌وقت كل تابستان به بيماري و درد مي‌گذرد.
دومين فصل سال، موسم حكمراني قارچ‌هاست. اين قارچ‌ها وقتي با گرماي هوا و رطوبت بدن و محيط تلفيق شود جرقه چند بيماري را مي‌زند و اگر با رفتن مدام به استخر نيز همراه شود، كلكسيون جولانش در بدن تكميل مي‌شود.
در استخر يك اتفاق مرموز مي‌افتد؛ عوامل قارچي از پوست افراد مبتلا جدا و در آب استخر رها مي‌شود و روي پوست تمامي شناگران مي‌نشيند. بعضي افراد به طور سرشتي در برابر عوامل قارچي مقاومند و هيچ‌گاه دچار ضايعات قارچي نمي‌شوند، ولي افراد مستعد بويژه آنهايي كه به دليل ضعف سيستم ايمني به بيماري‌هايي چون لوپوس، ديابت و كم‌خوني مبتلا هستند و داروهاي كورتوني مصرف مي‌كنند به آساني پوست‌شان بيمار مي‌شود.
در اين ميان، قارچ پا شديدترين عفونت قارچي است. اين قارچ گريبان آنهايي را مي‌گيرد كه از حمام‌هاي عمومي يا استخر استفاده مي‌كنند. اين عفونت ممكن است به صورت حاد يا مزمن در كف پاها يا بين انگشتان پا ظاهر شود و در بعضي موارد، ناخن‌ها را هم مبتلا كند.
ولي با اين حال اين مشكل درمان‌‌شدني است، به‌طوري كه مي‌توان پاها را در محلول سالين بارو يا پرمنگنات پتاسيم قرار داد و باعث از بين رفتن پوسته‌ها و بافت‌هاي مرده و كاهش التهاب شد، البته به اين شرط كه درمان كامل شود و مصرف دارو‌ها نيمه‌كاره رها نشود.
علاوه بر اين عفونت قارچي، شايع‌ترين قارچ پوستي كه از آب استخر آلوده ايجاد مي‌شود، قارچ «تينا ورسيكولر» است كه به صورت ضايعات سفيد، قهوه‌اي تيره و قهوه‌اي روشن ديده مي‌شود، اين ضايعات باعث خارش خفيف تا شديد شده و در هنگام عرق كردن، ضايعات تشديد مي‌شود. اين در حالي است كه بعد از حمام كردن، رنگ ضايعات كمي روشن‌تر مي‌شود و بتدريج به سمت تيرگي مي‌رود. اين ضايعات با درمان‌هاي طبي، به طور موقت بهبود مي‌يابد، ولي با قطع درمان، ضايعات عود مي‌كند، خصوصا در فصول گرم بهار و تابستان كه پوست تعريق بيشتري دارد.
قارچ شايع ديگر كه از آب آلوده استخر به پوست سرايت مي‌كند، قارچ «كانديدا آلبيانس مونليا» است كه نواحي چين‌دار پوست مثل لاي انگشتان پا، كشاله‌ران و زيربغل را گرفتار مي‌كند. اين قارچ، مخمري است به رنگ سفيد كه در عمق چين‌هاي پوست از بسيار كم تا متوسط ديده شده و باعث خارش پوستي مي‌شود كه با درمان‌هاي طبي بسرعت بهبود مي‌يابد، ولي چنانچه بعد از استخر يا حمام، چين‌هاي پوستي بدقت با حوله تميز و خشك نشود، رطوبت باقيمانده در چين‌ها، پوست را مستعد ابتلا به قارچ كانديدا مي‌كند، بويژه در افرادي كه زمينه بيماري قند، كم‌خوني، مصرف داروهاي كورتوني، استرس‌هاي مداوم روحي و كار جسمي سنگين دارند.
قارچ‌ها از هر كدام يك از اين انواع كه باشد هم‌اسمشان و هم ظاهرشان چندش‌آور و آزار‌دهنده است، اما در مورد همه انواعش اگر افراد بهداشت فردي را رعايت و از محيط‌هاي مشكوك به آلودگي اجتناب كنند، امكان ابتلا به آن به حداقل مي‌رسد.
پوست و درگيري‌اش با آفتاب
در تابستان، پوست و خورشيد باهم درگير مي‌شوند. همين مي‌شود كه مردم زيادي درگير حساسيت‌هاي پوستي مي‌شوند و مجبور به دوري از خورشيد. البته بتازگي پروفسور جان هوآوك، متخصص انگليسي با انجام مطالعه‌اي نشان داده كه نور خورشيد خطر ابتلا به آلرژي‌هاي پوستي را كاهش مي‌دهد و از بدن در برابر عفونت‌هاي باكتريايي حفاظت مي‌كند.
او تاكيد دارد كه تماس كوتاه‌مدت روزانه با نورخورشيد از بدن ما در برابر مشكلات پوستي مثل واكنش‌هاي آلرژيك، پسوريازيس يا حساسيت پوستي به لوازم آرايشي، فلزات، عطرها و حتي گل‌ها جلوگيري مي‌كند.
همچنين برخي ديگر از شواهد پزشكي نشان مي‌دهد كه آفتاب، سيستم ايمني بدن را تقويت مي‌كند و مقاومت بدن را در برابر عفونت‌هاي باكتريايي افزايش مي‌دهد.
البته حرف اين پژوهشگر انگليسي اين نيست كه مي‌توان به صورت نامحدود در معرض نور مستقيم خورشيد قرار گرفت، چون او تاكيد ويژه دارد كه اين در معرض تابش قرار گرفتن نبايد از 30 دقيقه در روز بيشتر شود، چون نور خورشيد به صورت مستمر فقط باعث مستعد كردن بدن براي ابتلا به سرطان پوست و چين و چروك مي‌شود.
اين مساله را تاكنون تمام متخصصان پوست نيز مورد تاكيد قرار داده‌اند. آنها مي‌گويند كمترين مشكلي كه براي پوست در ارتباط با تابستان و گرما رخ مي‌دهد عرق‌سوز شدن بدن بويژه در نقاط مرطوب است كه البته مي‌توان با استحمام مكرر و رعايت بهداشت آن نقاط، اين مشكل را حل كرد، اما اشعه ماوراي بنفش، اثرات مخربش بيش از اين حرف‌هاست، به طوري كه بايد انتظار تحليل نسوج نگه‌دارنده پوست، ايجاد لكه‌ها و تومورهاي پوستي را از آن داشت.
براي همين است كه پزشكان همواره توصيه مي‌كنند براي خلاص شدن از بيماري‌هاي پوستي ناشي از نور خورشيد در تابستان استفاده از كرم ضد آفتاب، لباس‌هاي پوشيده و كلاه‌هاي لبه‌دار را همواره بايد در دستور زندگي قرار داد.
وقتي دل آشوب مي‌شود
وبا ـ گرماي هوا، آلودگي خوراكي‌ها؛ اين دو كه با هم جمع شود گوارش به مشكل برمي‌خورد. وبا خطرناك‌ترين بيماري فصل تابستان است، چون اگر زمان از دست برود يا بيماري درست درمان نشود جان بيمار تا حد مرگ به خطر مي‌افتد.
وباـ اسهال باكتريال حاد است كه خيلي سريع شروع مي‌شود و آنقدر سريع پيشرفت مي‌كند كه در عرض ساعات كوتاهي حجم مدفوع زياد مي‌شود و به آب برنج هنگام آبكشي شبيه مي‌شود. در اين بيماري، درد شكم، دل‌پيچه و استفراغ وجود ندارد، اما آنقدر با سرعت آب بدن تخليه مي‌شود و تعادل املاح و الكتروليت‌ها به‌هم مي‌خورد كه اگر درمان به تعويق بيفتد بيمار در عرض چند ساعت مي‌ميرد.
آب آلوده مهم‌ترين علت ابتلا به وباست، اما هر ماده آلوده ديگري كه به دستگاه گوارش وارد شود مي‌تواند باعث ايجاد اين بيماري شود. پس براي پيشگيري از ابتلا به وبا بايد از آلودگي‌ها دوري كرد و از خوردن غذاهاي نامطمئن و غيربهداشتي اجتناب كرد. همچنين بايد از شستن ظرف‌ها و لباس‌ها در آب‌هاي روان مثل رودخانه‌ها يا آب‌هاي غيرلوله‌كشي پرهيز كرد و زماني هم كه علائم اين بيماري مشاهده شد بسرعت به مراكز درماني رفت.
حصبه ـ اسم علمي‌اش تيفوييد است و اسم ساده‌ترش، تب روده‌اي. اين بيماري را هم آب يا غذاي آلوده ايجاد مي‌كند. حصبه با تب شروع مي‌شود و تا يك هفته درجه حرارت بدن هر روز بالاتر مي‌رود. در هفته دوم و سوم اين تب بيشتر و بيشتر مي‌شود تا بيمار كاملا بي‌حوصله و بدحال ‌شود، اما از هفته چهارم درجه حرارت بدن روز به روز كمتر مي‌شود و حال بيمار رو به بهبود مي‌رود.
بعضي بيماران حصبه‌اي كه گرفتار ميكروب سالمونلا شده‌اند، روده‌شان سوراخ مي‌شود يا دستگاه گوارش‌شان خونريزي مي‌كند كه اگر اين علائم مشاهده شود، مي‌تواند به مرگ بيمار هم منجر شود، اما اگر اين علائم وجود نداشته باشد بيمار مداوا مي‌شود. البته بايد به ياد داشت كه مبتلايان به حصبه ممكن است تا مدت‌ها حتي تا يك سال، ميكروب بيماري را از طريق مدفوع دفع كنند. پس اين بيماران و اطرافيان‌شان حتما بايد بهداشت فردي بويژه شست‌و‌شوي مرتب دست‌ها را رعايت كنند.
شيگلوز ـ اين اسم كمي ناآشناست، اما همه مردم، بيماري اسهال خوني تب‌دار را مي‌شناسند. تب بالا، لرزش‌هاي شديد و اسهال آبكي از ويژگي‌هاي اختصاصي اين بيماري است. البته بعد از يكي دو روز حجم دفع اسهال در اين بيماران كمتر مي‌شود، هرچند دفعات آن بيشتر و همراه دفع بلع و خون مي‌شود و بيمار مجبور است از صبح تا شب تا 50 بار هم دستشويي برود و دل‌پيچه‌هاي شديد را تحمل كند.
دوري از اين بيماري دردناك يك راز ساده دارد؛ رعايت بهداشت فردي، محيط، آب و مواد غذايي و داشتن احساس مسئوليت در مورد اين‌كه اسهال خوني بسيار واگيردار است و براي حفاظت از ديگران بايد بهداشتي زندگي كرد.
مسموميت، دل‌آشوبه‌اي ديگر
اسهال، استفراغ، لرز، تب، سردرد، بدن‌درد، بي‌حالي، ضعف، بي‌حوصلگي، دوبيني، تاري ديد، اختلال بلع، خشكي دهان و فلج عضلاني؛ اين علائم به ما مي‌گويد فرد مبتلا به مسموميت شده؛ يا مسموميت بيولوژيك يا مسموميت سموم.
مسموميت در فصل گرما شيوعش بالاست. سير بيماري به اين شكل است كه باكتري‌ها، ويروس‌ها، انگل‌ها يا توكسين‌ها (سموم غذايي يا شيميايي) وارد روده مي‌شوند و با تهاجم مستقيم به مخاط روده و ايجاد التهاب و گاهي زخم، بيماري ايجاد مي‌كنند. گاهي هم ممكن است عوامل بيماري‌زا به صورت مستقيم به مخاط روده حمله نكند و پس از آن كه در بدن مستقر شد با ترشح سموم، ايجاد بيماري كند.
مسموميت حاصل آلودگي است چه در آب، چه در مواد غذايي و رمز خلاصي از مسموميت در بهداشت است هم بهداشت فردي، هم بهداشت عمومي. پس براي اين‌كه گرفتار مسموميت بويژه در فصل تابستان نشويد به شست‌و‌شوي دست‌ها و ضدعفوني كردن سبزي‌ها و ميوه‌ها اهميت دهيد و غذاها را خوب بپزيد و سريع مصرف كنيد و اضافه‌اش را درون يخچال بگذاريد. همچنين هرگز تخم‌مرغ خام نخوريد، فقط لبنيات پاستوريزه مصرف كنيد و بهداشت آشپزخانه را از نظر نبود حشرات و جوندگان مرتب كنترل كنيد.
يادگار ليشمانيا
در سال‌هايي كه خشكسالي به شهرها و روستا‌ها تازيانه مي‌زند، بهار و تابستان يك هديه ناميمون براي خشكسالي‌زده‌ها دارد؛ سالك و پشه خاكي‌اش به نام ليشمانيا.
اين پشه كه بگزد بيماري عفوني سالك شروع مي‌شود و پوست و مخاط و احشاي بدن را درگير مي‌كند. ليشمانياي تك‌سلولي همان انگل گزنده رد پايش را به صورت يك برجستگي كوچك روي پوست باقي مي‌گذارد كه بعدا تبديل به زخمي با قطر چند سانتي‌متر مي‌شود. هرچند اين زخم درد و خارش ندارد اما حدود يك سال زمان مي‌برد تا خوب شود، ولي اشكال كار اين است كه جاي زخم روي پوست صورت و دست‌ها باقي مي‌ماند.
ليشمانيا، يادگاري بد از خود در بدن انسان‌ها به جا مي‌گذارد كه البته اگر بهداشت فردي و محيطي بويژه در فصل گرما رعايت شود نيش اين انگل از كار مي‌افتد.

مريم خباز - پوران محمدي ‌/‌ گروه جامعه