نگاهی به برنامه رادیویی جمعه ایرانی
تکرارصبح جمعه با شما
در سال ۶۴ سه سردبیر و تهیه‌کننده رادیویی تصمیم گرفتند در فضای ملتهب آن روزهای کشور که متأثر از انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی بود، فضای شادی را برای شهروندان ایرانی تدارک ببینند.
سعید توکل، صادق عبداللهی و احمد شیشه‌گران در آن زمان برنامه طنز رادیویی «صبح جمعه با شما»را پایه‌گذاری کردند. البته آن زمان فقط یک شبکه رادیویی به نام رادیو ایران وجود داشت که البته به رادیو سراسری معروف بوده و هست. آن زمان از شبکه‌های رنگارنگ تلویزیونی خبری نبود. این سه تن با حضور بزرگانی که در عرصه دوبله هم دستی بر آتش داشتند وارد کار شدند و همراه با افرادی نظیر مرحوم منوچهر نوذری، مرحوم فرهنگ مهرپرور، مرحوم مقبلی، علیرضا جاویدنیا، حسین عرفانی، رضا عبدی، منوچهر والی‌زاده، پریچهر بهروان و... کار خود را آغاز کردند.
این گروه سازنده با همکاری هنرمندانی نظیر حسین عرفانی، شهلا ناظریان، مهین برزویی، شهروز ملک‌آرایی، منوچهر آذری، بیوک میرزایی، امیرحسین مدرس، علیرضا جاویدنیا، مینو غزنوی، پرویز ربیعی، پریچهر بهروان و زنده‌یادان کنعان کیانی، حسین امیرفضلی، پرویز نارنجیها، فرهنگ مهرپرور، مهین دیهیم و... خیلی زود به موفقیتی چشمگیر دست یافتند و توانستند مخاطبان بسیاری را به این برنامه جذب کنند؛ مخاطبانی که هر هفته همراه با خانواده پیچ رادیویشان را باز کرده و حدود سه ساعت پیوسته با این برنامه همراهی می‌کردند. البته این هنرمندان طنازی را در نمایش رادیویی با درجه بالایی انجام می‌دادند و شخصیت‌هایی که خلق کردند به سرعت توانستند جایی میان مردم باز کنند.
آقای ملون، آقای دست و دلباز، کارمند کوچولو و... از جمله این شخصیت‌ها بودند؛ شخصیت‌هایی که با گذشت سال‌ها هنوز در خاطر مردم مانده‌اند و آنها را به یاد می‌آورند. صبح جمعه با شما سال‌هایی طلایی را گذراند، حتی آن زمان که شبکه‌های رادیویی دیگری متولد شده بودند و هر روز جا را برایشان تنگ‌تر می‌کردند. این سال‌های طلایی ادامه داشت تا اینکه این برنامه چند هنرمند پیشکسوت و ارزنده خود را از دست داد تا جای مرحوم منوچهر نوذری، مرحوم مقبلی، فرهنگ مهرپرور و... برای همیشه در این برنامه خالی بماند. بعد از آن هم یکباره برای چند سالی این برنامه از رادیو ایران رخت بربست و جای دندان کشیده‌اش تا چند سالی خالی بود؛ تا اینکه دوباره سعید توکل دست به کار شد و این بار جمعه ایرانی را به میدان آورد؛ چیزی شبیه به همان صبح جمعه با شما که سال‌ها قبل از رادیو پخش می‌شد اما این بار با حضور هنرمندان و فضایی جدید.
از آن روز حدود ۱۰ سال گذشته و جمعه ایرانی همچنان روی آنتن می‌رود، اما این بار صدایش به رسایی قبل نیست و در همهمه هیاهوی شبکه‌های دیگر رادیویی گم شده است. البته سعید توکل هنوز به این برنامه امیدوار است. از نظر او این برنامه هنوز هم مخاطبان بالایی دارد که صبح‌های جمعه پیچ رادیو را به عشق شنیدن این برنامه باز می‌کنند. او درباره این برنامه می‌گوید: «اواخر سال ۶۴ بود و برنامه طنزی در رادیو نبود. مدیریت آن زمان رادیو تصمیم گرفت که گروهی را با نام ورزش و تفریحات پایه‌گذاری کند و برنامه‌هایی که صبح‌جمعه‌ها پخش می‌شود فضای متفاوتی داشته باشد. در بدو تأسیس همین گروه، این برنامه راه‌اندازی شد و ۱۴ تا ۱۵ سال با حضور هنرمندان مختلفی کار کرد و همواره هم محبوب بود.»
او به سال‌های دور اشاره می‌کند؛ «آن زمان آقای شیشه‌گران مسئول و من تهیه‌کننده بودم. این برنامه تا سال ۷۸ روی آنتن رفت اما تعطیل شد. آن زمان رادیو تصمیم گرفت برنامه آقای کاردان را جایگزین این برنامه کند، اما بعد از مدتی دوباره تصمیم گرفت همین برنامه را روانه آنتن کند.»
او هدف این برنامه را کاهش استرس می‌داند؛«مهم‌ترین هدف این برنامه کاهش فشارهای زندگی و ایجاد شادمانی در جامعه بود، من هم تلاش کردم با هنرمندان سابق و جوانان هنرمند خوش قریحه کار را از سر بگیرم. جمعه ایرانی را به‌عنوان فرزند صبح جمعه با شما در روز ۱۷ تیرماه سال ۸۲ روانه آنتن کردیم. این برنامه دوباره متولد شد و امسال در آستانه دهمین سال تولد خود قرار دارد.»
اگر به سال‌ها پیش برگردیم و این برنامه را تا به امروز مقایسه کنیم نخستین سؤالی که به ذهن می‌رسد اولویت گروه در برنامه‌سازی طی این سال‌ها بوده است. توکل در این زمینه به مسائل حاکم بر جامعه اشاره می‌کند؛ «هر زمانی اقتضای مسائل حاکم بر جامعه و روحیات مردم را می‌طلبد. در سال‌های اول با موشک و بمب باران سر و کار داشتیم و هدف ما مسائل اخلاقی و محتکرین و. . . بود. حتی ترانه‌های طنزمان هم از همین موضوع متأثر بود. در سال ۸۲ هم طبقه و هم نسل سنی ما عوض شده بود و هم جوانان از ریتم و سوژه‌های دیگری استقبال می‌کردند و هم اولویت‌های جامعه تغییر کرده بودند و مشکلات جامعه مسائل و موارد دیگری بود. به همین دلیل تغییر جهت دادیم. ریتم موسیقی‌ها هم تغییر پیدا کرد و حتی مسابقاتی هم که آن دوره روی آنتن می‌بردیم عوض شد.
آن زمان برنامه را به‌صورت تولیدی و ضبط شده پخش می‌کردیم ولی از سال ۸۲ به بعد مسابقات کاملا به‌صورت زنده از رادیو پخش شد. ما مسائل مختلف را در فضاهای مختلف پیگیری می‌کردیم و حتی موارد مربوط به روابط بین‌الملل و سیاست خارجی نیز برایمان از اهمیت بالایی برخوردار بود. نویسندگان ما هم فکرهای جدید را به برنامه تزریق می‌کردند. این دو برنامه از فضای متفاوتی برخوردار هستند و در جمعه ایرانی از آیتم‌های متنوع و ریتم بسیار تندی برخوردار هستیم ضمن اینکه ضبط برنامه را به میان مردم برده‌ایم تا هم حضور داشته باشند و هم بر شور و حالش افزوده شود، ضمن اینکه هنرمندان کشور جذب این برنامه شوند. چون رادیو همواره دستمزدهای کمتری پرداخت می‌کرده و خیلی مورد استقبال هنرمندان نبوده است. اما من همیشه علاقه‌مند بوده‌ام که از چهره‌های موفق و نام آشنا استفاده کنم، تلاش هم کرده‌ایم و تا حدی هم موفق بوده‌ایم.»
اینکه این برنامه تا به امروز دوام آورده‌است، نشان از آگاهی سازندگان از برنامه‌سازی و به‌عبارتی خطوط قرمز برنامه دارد؛ خطوطی که برای برنامه‌سازان روزبه‌روز متفاوت شده‌است؛«دایره این خطوط قرمز در سال‌های مختلف بزرگ و کوچک شده‌اند. در سال‌هایی حمایت‌ها بیشتر بوده ولی در برخی موارد حیطه‌ها تنگ‌تر شده است.»
با این حال او به نکته دیگری در سری جدید این برنامه یعنی جمعه ایرانی اشاره دارد؛ «ما در برنامه جمعه ایرانی دستمان بازتر بوده و به حوزه‌های مختلفی پرداخته‌ایم. همواره خود را چشم و گوش نظام می‌دانسته‌ایم و تلاش کرده‌ایم تا موارد را به‌صورت دقیق و همه‌جانبه مورد ارزیابی و نقد قرار بدهیم و یک‌طرفه به قاضی نرفته‌ایم. البته وقتی دست ما بسته می‌شود مجبور به ارائه برنامه‌های خنثی و بی‌تأثیر می‌شویم.»
سال‌های گذشته «صبح جمعه با شما» توانسته بود به راحتی به دل خانواده‌ها راه پیدا کند. سوای ارزش حرفه‌ای این برنامه، محدودیت برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی باعث محبوبیت این کار شده بود. حال امروز مخاطب درگیر رسانه‌های مختلف و تنوع برنامه‌های متفاوت است؛«ما هیچ زمانی از اینکه کار نو انجام بدهیم، فروگذار نکرده‌ایم. زمانی که کارها فقط به اختلاف زن و شوهر و مادرزن و داماد و. . . بپردازد، جذابیت از بین می‌رود مردم دیگر طالب چنین مطالبی نیستند و توقع بسیار بالاتری از ما دارند و زمانی که ما میدان بازتری داشته باشیم، می‌توانیم به این مطالبات پاسخ دهیم.»
«صبح جمعه با شما» و «جمعه ایرانی» در طول سال‌ها با مخاطب همراه بوده‌است و به‌عبارت دیگر عمری را با مخاطب صرف کرده‌است، عمری که این روزها تعدادش فراموش شده‌است؛«ما در تمام جمعه‌ها و تعطیلات اعیاد برنامه داشته‌ایم و در حقیقت شریک شادی مردم بوده‌ایم. یادم نمی‌آید که دقیقا چند برنامه بوده ولی می‌دانم که ۱۰ سال است جمعه ایرانی هر هفته پخش شده است. ضمن اینکه ما همواره در حال به روز رسانی برنامه مان هستیم و در مقاطع گوناگون آیتم‌های گوناگون و جدیدی را به برنامه اضافه می‌کنیم. البته در این میان نظر مخاطبان برای ما از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و خوشبختانه طی این سال‌ها توانسته‌ایم رضایت آنها را جذب کنیم.»