عضو هيئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار كرد: هنگامی كه حضرت باقرالعلوم(ع) در مسابقه تيراندازی 9 تير را بر روی هم نشاندند و اعجاب حاضران را برانگيختند، آيه «اكمال دين» را قرائت فرمودند تا به همگان بفهمانند كه امام در تمام شئون مصداق انسان كامل است.
حجت الاسلام والمسلمين قاسم خانجانی، عضو هيئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، با اشاره فعاليتهای علمی و تبليغی حضرت امام محمد باقر(ع) اظهار كرد: بعد از رحلت رسول خدا(ص) و همزمان با به خلافت رسيدن خلفای اول و دوم و سوم با مبحث «منع نقل و كتابت حديث» مواجه هستيم كه اين مطلب ضربه بسيار كاری و جبرانناپذيری بر پيكره اسلام و فرهنگ دينی وارد كرد.
خانجانی با بيان اينكه منع نقل و كتابت حديث از تعليم و تعلم و انتقال معارف بلند دينی جلوگيری كرد و اجازه نداد اسلام به شكل حقيقی خود و بدون هرگونه شائبهای به دست نسلهای بعد از پيامبر اكرم(ص) قرار گيرد، خاطرنشان كرد: در دوران منع نقل و كتابت حديث كه دوران طولانی نيز بود، بسياری از احاديث و تعاليم شفاهی كه از پيامبر اكرم(ص) نقل شده بود و راويان بسياری میتوانستند اين تعاليم را در اختيار نسلهای بعد و افرادی كه تازه به دين مبين اسلام مشرف میشدند، قرار دهند، از انتقال اين آموزههای دينی محروم شدند و حتی میتوان گفت كه بخشی از اين آموزهها هرگز احيا نشد و از بركت وجود آنها محروم مانديم.
وی با تأكيد بر اينكه اگر در اين ميان، تلاشهای بیدريغ ائمه اطهار(ع) خصوصاً امام باقر(ع) و بعد از ايشان امام صادق(ع) و امام رضا(ع) نبود، شايد بتوان گفت كه چيزی از آموزهها و احكام اسلام باقی نمیماند، عنوان كرد: در مجموع با اينكه بخش اعظمی از دستورات و احاديث پيامبر اكرم(ص) در اين دوران از ميان رفت، با اين حال با مجاهدت و مساعی امام باقر(ع) و ديگر ائمه كرام(ع)، اساس تعاليم پيامبر(ص) و روح اسلام توانست به حيات خود ادامه دهد.
اين محقق و تاريخپژوه با اشاره به اوضاع سياسی زمان حيات امام باقر(ع) عنوان كرد: همانطور كه فتوحاتی در زمان خلفای قبل صورت گرفته بود، در دوران امامت امام محمد باقر(ع) نيز خلافا به فتوحات خود ادامه دادند، لذا مشغول بودن خلفا به فتح سرزمينهای جديد اين فرصت را برای امام باقر(ع) فراهم كرده بود كه بدون مزاحمت دستگاه حاكمه به اشاعه و ترويج فرهنگ اسلامی بپردازند.
خانجانی با بيان اينكه در دوران حكومت كوتاه مدت عمربن عبدالعزيز به نوعی آزادی بيان و آزادی قلم در سطح جامعه گسترش پيدا كرده بود، گفت: عمربن عبدالعزيز هنگامیكه به حكومت رسيد دست به چند اقدام شايسته زد كه از جمله آنها میتوان به ممنوعيت لعن كردن، سبّ و دشنام دادن به حضرت علی(ع) اشاره كرد.
عضو هيئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با اشاره به ديگر اقدامات شايسته عمر بن عبدالعزيز، خاطرنشان كرد: از ديگر اقدامات عمربن عبدالعزيز لغو ممنوعيت منع نقل و كتابت حديث بود. اين عمل از سوی عمربن عبدالعزيز ميدان را برای فعاليت روزافزون امام باقر(ع) فراهم كرد.
وی با بيان اينكه لقب «باقر» اولين بار توسط رسول خدا(ص) برای امام پنجم ما شيعيان مورد استفاده قرار گرفت، خاطرنشان كرد: اين سخن از سوی رسول خدا(ص) به نوعی پيشگويی ايشان را از حوادث آينده خبر میدهد. به همين جهت در زيارات و ادعيه مختلف از امام باقر(ع) با تعابيری همچون «باقر علم النبيين» و يا «باقر العلم بعد النبی» ياد شده است.
اين محقق و پژوهشگر با اشاره به سخن پيامبر اكرم(ص) كه در مورد امام باقر(ع) فرمودهاند «يبقر العلم بقراً»، تصريح كرد: رسول خدا(ص) از قبل بيان كرده بودند امام باقر(ع) كه از نسل علی(ع) و فاطمه(س) است، قدم بر اين دنيا خواهد نهاد، علم را به نحو شايستهای میشكافد و دريچههايی از علوم را به روی مردم خواهد گشود.
عضو هيئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: با اين سخن پيامبر(ص) مهمترين نقش امام باقر(ع) پرداختن به امور فرهنگی، علمی، فقهی و اخلاقی و در مجموع پرداختن به نقل، انتشار و رواج آموزههای نابی بود كه در حدود يك قرن بعد از رحلت رسول خدا(ص) به دست فراموشی سپرده شده بود.
خانجانی ادامه داد: جدای از اين وظيفه و ايفای نقش از سوی امام باقر(ع) میتوان به مقابله ايشان با گروهها و فرقههای انحرافی و تفكرات انحرافی ايشان اشاره كرد كه از جمله مهمترين ايشان فرقههای قدريه، جبريه، خوارج وغلات بودند. بهعنوان مثال حضرت باقرالعلوم(ع) به معرفی غلات پرداختند و ايشان را فرقهای انحرافی ناميدند و شيعيان را از مجاورت با ايشان حذر دادند. حتی در مواردی به لعن غلات پرداختند. لازم به ذكر است غلات كسانی بودند كه در حق ائمه اطهار(ع) غلو میكردند و مقام الوهيت برای ايشان قائل بودند.
وی با اشاره به دوران حكومت كوتاه عمربن عبدالعزيز كه حدوداً دو سال يا كمی بيشتر به طول انجاميد، اظهار كرد: دوران حكومت عمربن عبدالعزيز دوران طلايی برای نشر معارف دين توسط امام باقر(ع) محسوب میشد. پس از وی خلفای اموی از جمله هشام بن عبدالملك كه از سال 105 هـ به خلافت رسيد، از هيچ آزار و اذيتی نسبت به امام باقر(ع) فروگذار نكردند.
اين محقق و تاريخپژوه ادامه داد: هشام بن عبدالملك و ديگر خلفا ابتدا از راه تحقير و كوچك جلوه دادن شخصيت ائمه اطهار(ع) و خصوصاً امام باقر(ع) قصد داشتند تا ابهت و جلوه ائمه(ع) را در نظر مردم پائين آورند و جايگاه علمی، ايمانی و رهبری ائمه(ع) را بشكنند و چون در اين زمينه موفق نبودند، به اموری چون زندانی كردن و حبس روی میآوردند و در نهايت ائمه اطهار(ع) را به شهادت میرساندند.
خانجانی نمونه بارز اين مطلب را مسابقه صوری در تيراندازی كه هشام ترتيب داده بود دانست و گفت: هشام از امام خواست تا در اين مسابقه شركت كنند كه در ابتدا با ممانعت امام مواجه شد. اما هنگامیكه هشام در اصرار خود پافشاری كرد تا آبروی امام را بريزد، امام باقر(ع) قبول كردند و با تيراندازی خود كه 9 تير را در يك نقطه فرونشاندند، اعجاب و تحسين هشام بن عبدالملك را برانگيختند.
عضو هيئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: در اين هنگام امام از فرصت بدست آمده كمال استفاده را كردند و با خواندن آيه «اكمال دين» به همگان گوشزد كردند كه ما خاندان نبوت مصداق انسان كامل در تمام امور هستيم. در نهايت هنگامیكه هشام مشاهده كرد كه به هيچ روشی نمیتواند جلوی فعاليتهای امام باقر(ع) را بگيرد، در سال 114 هـ اقدام به شهادت رساندن آن حضرت كرد.