جام جم آنلاين: در زمان جنگ تحميلي، تاثير انكارناپذير راديو به عنوان رسانهاي قدرتمند در تبليغات و اطلاعرساني جنگ، مسوولان را بر آن داشت تا بخشي از اين رسانه را به طور مستقل به اخبار و رويدادهاي جنگ اختصاص دهند و قرار بر اين شد تا راديويي با نام «راديو جبهه» آغاز به كار كند. اعلام راديويي فتح خرمشهر در واقع يك عمليات با شكوه رسانهاي بود. طراحي و اجراي دقيق و كامل اعلام خبر پيروزي عمليات بيتالمقدس كه منجر به آزادي خرمشهر شد، فقط يك و نيم روز در راديو طول كشيد، اما خبر پيروزي تمام ايران را به عرصه شورآفريني تبديل كرد.
مديريت رسانهاي فتح خرمشهر را واحد پخش صداي جمهوري اسلامي ايران به عهده داشت كه در آن روز جشن ملي برپا كرد.
با حميدرضا خزايي اولين مدير راديو جبهه، تهيهكننده و يكي از اعضاي فعال پخش راديو درباره همين موضوع به گفتوگو نشستيم.
از حال و هواي راديو در روز سوم خرداد و فتح خرمشهر برايمان بگوييد؟
سوم خرداد 61 روزي بود كه راديو توانست جشن بزرگي براي ملت ايران تدارك ببيند و عطش ملت براي برپايي چنين جشني را از قوه به فعل تبديل كند. انرژي عظيم حاصل از اين ميل عمومي را هدايت كند. سنتهاي ملي و مذهبي را بهم گره بزند و يك حادثه بزرگ تاريخي آن هم از نوع حماسي و نظامي را شكل دهد. در اين روز ما توانستيم تجربهاي از برپايي عظيمترين حماسههاي ملي با كمترين امكانات و كوتاهترين مدت تدارك را ثبت كنيم و جشني بگيريم كه همه سليقهها بدون كمترين تعارض در آن سهيم باشند و همه از روند برپايي اين جشن احساس رضايت كنند. از طرفي راديو مديريت يك حادثه عظيم تقريبا پيشبيني نشده را با كمترين امكانات فني و نيروي انساني با كمال موفقيت را تجربه كرد. مسووليت تهيهكنندگي و مديريت ويژه برنامه به عهده من گذاشته شد كه ميبايست هماهنگي همه عوامل را انجام ميدادم. در عين حال هماهنگي ميان پخش صدا و پخش خبر هم كار ظريفي بود كه ساعتي بعد ظرافت و حساسيت آن صدها برابر شد. تشخيص اينكه حضور در پخش مهمتر است يا رفتن و به ميان مردم بسيار سخت بود و سرانجام بعضي نيروها حضور در خيابانها را بر توقف در پخش ترجيح دادند و ميان مردم رفتند.
خبر فتح خرمشهر چگونه به شما رسيد و به چه شكلي در راديو منعكس شد؟
از آغاز عمليات بيتالمقدس كه فتح خرمشهر در سومين مرحله آن بود، صداي جمهوري اسلامي فشار عظيمي را براي پوشش و هدايت صحيح تبليغات جنگ متحمل ميشد كه قابل مقايسه با عمليات ديگر دفاع مقدس نبود. عظمت اين عمليات در عين حال توقع پيروزي را در عموم مردم ايجاد ميكرد. از طرفي خوشبينترين تحليلگران نظامي هم تصور نميكردند پاسخ همه انتظارها با فتح خرمشهر داده شود. به همين دليل و دلايل متعدد ديگر نظامي، سياسي و اطلاعاتي، تقريبا تا عصر روز دوم خرداد هيچ اشارهاي به احتمال فتح خرمشهر در تحليلهاي راديويي عنوان نميشد و مسوولان جنگ هم از ورود به اين موضوع كاملا پرهيز داشتند، اما هنگامي كه طليعههاي فتح نمايان شد مسوولان راديو، ناباورانه در مقابل آزموني قرار گرفتند كه يك سوي آن موفقيت و افتخار براي راديو بود و يك سوي آن ممكن بود هدر دادن ارزشهاي تبليغاتي و رواني فتح خرمشهر و در واقع تلف كردن يك نقطه عطف تاريخي باشد. در آن زمان مهدي ارگاني كه الحق در شمار برجستهترين نخبگان امور رسانهاي است مديريت راديو را به عهده داشت. سيدمحسن نبوي مدير توليد و جواد ياسيني مدير پخش صدا بود. محمدحسن حاج عليمحمدي به عنوان معاون سياسي و محمدعلي يزدي به عنوان مدير خبر مستقيمترين ارتباطها را با ستاد فرماندهي جنگ داشتند و رابطه صميمانه ميان راديو و واحد مركزي خبر وجود داشت. حدود ساعت 11 صبح خبر فتح خرمشهر به ما رسيد و مقرر شد تا ساعت 15 يعني تا 4 ساعت بعد به هيچ وجه اين موضوع اعلام نشود. رزمندگان اسلام براي تثبيت مواضع و ما براي كسب آمادگي لازم و طراحي اجراي يك عمليات رسانهاي واقعي و همهجانبه نيازمند اين فرصت بوديم. پس از هماهنگيهاي لازم با همه همكاران پس از بخش خبري ساعت 14 كه ساعت 45/14 به اتمام رسيد. برنامههاي راديو در ساعت 15 قطع شد و مارش نظامي به مدت 3 دقيقه از راديو پخش شده مردم هيجان زده منتظر خبري مهم بودند. ناصر كاشاني، گوينده خبر چند بار اعلام كرد: «شنوندگان عزير توجه فرماييد؛ خونين شهر، شهر خون آزاد شد، سپس مارش ادامه پيدا كرد و به دنبال آن محمد كريمي علويچه، آنتن را در اختيار گرفت و اين جمله معروف را گفت: «شنوندگان عزيز توجه فرماييد خرمشهر شهر خون و حماسه آزاد شد.» با شنيدن اين جمله مردم كه ابتدا باشنيدن صداي گوينده خبر بهتزده شده بودند با توجه به حس ويژهاي كه نسبت به صداي محمود كريمي داشتند به خيابانها ريختند و يك انقلاب عظيم عاطفي شكل گرفت. همه مردم ايران آن روز دوباره متولد شدند و اگر امروز از تكتك افرادي كه آن روز را درك كردهاند، بپرسيد متوجه ميشويد كه اكثر آنها صداي كريمي و پخش صداي جمهوري اسلامي را به عنوان اعلامكننده اصلي خبر فتح خرمشهر ميشناسد.
كدام گزارشگران صحنههاي خوشحالي مردم را منعكس ميكردند؟
گزارشگران مجرب ما اسماعيل براري، احمد طبعي، جيرانپور، رحمان نظام اسلامي، اردشير تفقدراد، عباس سنجري، افشار و مهدي فواديان به نقاط مختلف شهر اعزام شدند تا به محض اعلام خبر لحظات ناب اولين برخورد مردم با اين خبر حيات بخش را ثبت و منعكس كنند.
كدام يك از گويندگان در دوران جنگ همراه با راديو بودند؟
با شروع برنامههاي زنده حماسي جنگ، حجم عظيمي از مطالب و اشعار با صداي محمود كريمي علويجه پخش ميشد. البته گويندگان ديگري نيز بودند كه از ميان آنها ميتوان به نصرتالله اكبري، عليرضا معيني، مرتضي حافظي، محمدحسين نورشاهي، اللهيار عطابخشي، مرحوم سعيد رابعي و مرحوم فريورز كيان اشاره كرد. بعدها مهران دوستي هم با اجراهاي زندهاي كه در برنامههاي حماسي جنگ داشت موقعيت ممتازي يافت و جاذبههاي خاص صداي خود را به نمايش گذاشت. البته به رسم حقشناسي بايد از عليرضا كريمي و محمودرضا كريمي هم ياد كنم كه در گويندگي برنامههاي حماسي دفاع مقدس نقش تاثيرگذاري داشتند.
وقتي عملياتي انجام ميشد چه تغييراتي در برنامههاي راديو شكل ميگرفت؟
ستادي با نام ستاد تبليغات جنگ كه متشكل از نهادهاي تبليغي و اطلاعرساني كشور از جمله صداوسيما و خبرگزاري جمهوري اسلامي بود، بر نحوه پوشش خبري و تبليغات جنگ در صداوسيما نظارت ميكرد و ما به محض دريافت خبر شروع عمليات رزمندگان، از اين ستاد، ضمن هماهنگي سريع با مديران ارشد سازمان، برنامههاي عادي راديو را قطع ميكرديم و با پخش مارش جنگي كار تدارك سريع و ارائه يك برنامه زنده حماسي را آغاز ميكرديم كه گاهي ساعتها به طول ميانجاميد.
همدلي يك ملت با مارش پيروزي
براي نسل اول و دوم انقلاب، جنگ و سالهاي دفاع مقدس مفاهيم و نشانههاي زيادي دارد.جنگ با همه بديها و تلخيهايش، لحظات خوشايندي را هم به همراه دارد. براي آنهايي كه جنگ و اتفاقات آن را به ياد دارند،بهترين لحظات هشت سال دفاع مقدس زماني بود كه «مارش پيروزي» نواخته ميشد، صدايي پر از هيجان كه خبرهاي خوبي را به همراه ميآورد. مارش پيروزي، خبر ميداد كه رزمندگان در جبههها به پيروزي دست يافتهاند. مارش پيروزي همه مردم ايران را در هر كجا كه بودند در حس شادي، سرافرازي و پيروزي همدل ميكرد.اين مارش را ميتوان مارش همدلي مردم ايران هم دانست. مارشي كه براي اولين بار از راديو پخش شد و خيلي زود تبديل به نشانه پيروزي شد.
حميدرضا خزايي، مدير وقت راديو جبهه درباره مارش پيروزي و چگونگي انتخاب آن براي اعلام خبر پيروزي ميگويد: در اوايل جنگ زماني كه تهيهكنندگي برنامههاي مربوط به جبهه راديو را به عهده گرفتم، روزي به آرشيو موسيقي راديو رفتم تا براي اعلام خبر پيروزيهاي رزمندگان موسيقي انتخاب كنم.در اين آرشيو چند قطعه موسيقي يافتم كه چند سال پيش توسط دسته موسيقي ارتش نواخته و ضبط شده بود. اين قطعات را گوش دادم در ميان آنها قطعهاي توجهام را جلب كرد. اين موسيقي شور و هيجان زيادي را به شنونده منتقل ميكرد. آن را انتخاب كردم و چند مرتبه قبل از اعلام خبر پيروزي روي آنتن فرستادم. پخش اين مارش بازخوردهاي خوبي داشت.به همين دليل پخش آن ادامه يافت و به عنوان مارش پيروزي شهرت يافت.
فرشيد شكيبا - جامجم
لطفاً صبر کنید ...