اديب و مترجم قرآن كريم با اشاره به ترجمه متون قدسی و تفاوت برگردان اين متون با ديگر آثار تصريح كرد: مترجم بايد در مسير ترجمه ادبی قرآن از دو ريل امانت و شيوايی خارج نشود.
علی موسویگرمارودی، اديب و مترجم قرآن كريم در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) با اشاره به روند ترجمههای ادبی و ويژگی اين نوع برگردانها، گفت: در ترجمه وحی و روايات اهل بيت(ع) كه از آنها با متون قدسی ياد میشود، مترجم به اندازه ديگر متون، آزادی عمل در كاربرد عبارات و واژگان ندارد. ترجمه متون مقدس به حركت قطار در ريل تعبير میشود، به همان اندازه كه با كوچكترين خطايی قطار از ريل خارج و از مسير خود منحرف میشود، ترجمه متون مقدس نيز با كاربرد ناصحيح عبارات و واژگان، مفهوم اصلی را به خواننده منتقل نمیكند و از مقصود باز میماند.
وی با بيان اينكه در ترجمه متون قدسی دو ريل امانت و شيوايی بسيار حائز اهميت است، ادامه داد: اين دو ويژگی بايد به موازات يكديگر حركت كنند تا مفاهيم عبارات به درستی و بدون كاستی به مخاطب منتقل شود. ترجمه اين متون از حساسيت بسياری برخوردار است، مترجم نبايد از وفاداری و از زيبايی خارج شود، كوچكترين تغييری مفهوم را دستخوش تحول میكند.
مترجمی موفق است كه بتواند تا پايان سفر ترجمه، از دو ريل امانت و شيوايی خارج نشود
به گفته برگزيده بيست و نهمين جايزه كتاب سال در بخش ويژه ترجمههای قرآن، مترجمی موفق است كه بتواند تا پايان سفر ترجمه، از ابتدای سوره توحيد تا انتهای سوره ناس، از دو ريل امانت و شيوايی خارج نشود. تمام نقدهای ترجمههای قرآن برای اين است كه خارج شدن مترجم از مسيرهای اصلی نمايان و مشخص شود.
وی در پاسخ به اين پرسش كه مترجم ادبی متون مقدس تا چه اندازه میتواند در برگردان واژگان عبارات و اصطلاحات فارسی را جايگزين كلمات در متن مقدس كند، يادآور شد: بعضی از لغات چون جزء واژگان و اصطلاحات فقهی، كلامی و ... است، نمیتوان به نحو ديگری ترجمه و واژهای ادبی و يا فارسی سره جايگزين آن كرد؛ از جمله اين واژگان میتوان به شرك، نفاق، قصاص، زكات، خمس و ... اشاره داشت.
گرمارودی به نحو و ساختار جملات عربی اشاره و در رابطه با دقت به اين موضوع در ترجمه آيات وحی عنوان كرد: نحو جملات در زبان سامی كه زبان عربی جزء زيرشاخههای آن به حساب میآيد، كاملاً با زبان فارسی كه جزء زيرشاخههای زبان هند و اروپايی است متفاوت است. به عنوان نمونه در زبان عربی فعل در آغاز جمله میآيد، اين در حالی است كه در زبان فارسی فعل كه گزاره جمله محسوب میشود، در انتهای جمله قرار میگيرد.
موسویگرمارودی:
مترجم متعهد به تفسير نيست. علاوه براين، فضای ساختار ترجمه ادبی با شروح تفسيری متفاوت است، از اين رو مترجم بايد در اثری مجزا به اين موضوعات بپردازد
زبان فارسی با همه شیوایی، پاسخگوی ترجمه قرآن نیست
مترجم صحيفه سجاديه با اشاره به توانايی زبان عربی در مقابل ديگر زبانها تصريح كرد: زبان عربی كاملترين زبان است كه بعد از آن زبان فرانسه قرار میگيرد. در زبان فارسی با اين همه شيوايی و توانايی محدوديتهای متعددی وجود دارد، اما در زبان عربی اين محدوديتها ديده نمیشود. به عنوان نمونه، در زبان فارسی نشانههای نفی تنها منحصر میشود به «ن» و «بی» است، در تاريخچه اين زبان هم نشانهای برای اين موارد وجود ندارد؛ در حالی كه در زبان عربی برای هر حالت نشانه نفی ويژهای در نظر گرفته شده است، مانند «لا»، «لن» و ...
گرمارودی گفت: اين واژگان و نشانهها كه هر كدام براساس كاربرد خود معنايی متفاوت دارند، در زبان وحی نيز آمده است. به عنوان نمونه، نشانه نفی ابد «لن» در آيه «لَن تَجِدُ لِسُنَةِ اللهِ تَبديلاً» بيانگر اين است كه هرگز در سنتهای الهی اعم از جاذبه زمين، موضوعات علمی اثبات شده و... تغييری ايجاد نمیشود. مترجم بايد تفاوت هر يك از اين واژگان را بداند و نسبت به اين موضوع واژگان متناسب را انتخاب كند.
وی در رابطه با ترجمه تفسيری، ساختار متفاوت آن با ترجمه ادبی و چگونگی برقراری ارتباط ميان اين دو مقوله، عنوان كرد: طبق نظر منتقدان حوزه ترجمه، مترجم بايد در برگردان خود مسائل مختلفی چون تاريخی، سياسی، شأن نزول و... را در پاورقی توضيح دهد تا خواننده در حين قرائت آيات و برگردان با مشكلی از نظر محتوايی روبرو نباشد. من با اين موضوع موافق نيستم، چراكه مترجم متعهد به تفسير نيست. علاوه براين، فضای ساختار ترجمه ادبی با شروح تفسيری متفاوت است، از اين رو مترجم بايد در اثری مجزا به اين موضوعات بپردازد.
وی در پايان روند ترجمههای قرآن در سه دهه اخير را از منظر كيفی و كمی مثبت ارزيابی كرد و افزود: ترجمههای خوبی از محققان و پژوهشگران حوزه دين و قرآن در سالهای اخير ارائه شده است كه هر كدام ويژگی خاصی دارند؛ از اين رو نمیتوان برگردانی را بر ديگری ترجيح داد.