بشر مي‌تواند و بايد مانع آلوده‌تر و گرم‌تر شدن سياره زمين شود
اجازه هست نفس راحتي بكشيم؟
جام جم آنلاين: چه می‌شد اگر راهی برای كنترل سرعت تغییرات آب و هوایی، نجات جان ميليون‌ها انسان از بلاياي طبيعي، افزایش ميزان توليد محصولات كشاورزی، كمك به توسعه پایدار كشورهاي در حال رشد و امنیت انرژی جهاني به طور همزمان با هم وجود داشت؟ شاید این امر آیده‌آل و دست‌نیافتنی به نظر برسد، اما در واقع امكان‌پذیر است. رسیدن به آن بدون هزینه و آسان نیست، اما با مقداری تلاش و سرمایه‌گذاری نه‌چندان هنگفت می‌توان از پس آن بر آمد.
راه انجام آن هم عبارت است از كاهش تولید موادی كه در نهایت به شكل گیری دو نوع آلودگی مرگ‌آور يعني كربن سیاه و ازن. فقط همین دو آلاینده هستند كه به گرم شدن زمین و نیز كاهش كیفیت هوا می‌انجامند.

كربن سیاه در واقع دوده‌ای است كه از طریق سوختن ناكامل سوخت‌های فسیلی و زیست توده حاصل می‌شود. كربن سیاه به 2 طریق موجب گرم‌شدن هوا می‌شود: با جذب گرما در جو (همانند پدیده گلخانه‌ای) و كاهش‌ توانایی زمین برای بازتاب نور خورشید. ورود كربن سیاه به ریه از طریق تنفس به سرطان ریه و بیماری‌های قلبی می‌انجامد.

ازن موجود در جو نیز همانند گاز گلخانه‌ای عمل می‌كند. ازن موجود در سطوح پایین، برای انسان و گیاه سمی ‌است و به مرگ زودهنگام و كاهش تولید محصولات كشاورزی می‌انجامد. ازن از واكنش ناشی از تاثیر نور خورشید بر سایر آلاینده‌ها تولید می شود.

دو متهم اصلي

از آنجا كه كربن سیاه و ازن، هر دو از مواد اصلی دوده و مه دود هستند، تاكنون تلاش زیادی برای طراحی روش‌هايی برای كاهش تولید آنها صورت پذیرفته است. لذا فناوری لازم در دسترس است، ولی می‌بایست در سطحی گسترده‌تر مورد استفاده قرار گیرد.

تدابیر كنترلی پیشنهادی برای كربن سیاه عبارتند از: استانداردهای جامع و سختگیرانه برای خودروها و كامیون‌های گازوئیلی؛ بهبود كیفیت اجاق‌های پخت و پز با سوخت جامد و تنور‌های آجری و زغال‌سنگی در كشورهای در حال توسعه و ممنوعیت سوزاندن ضایعات كشاورزی در فضای باز.

به‌كارگیری این تدابیر می‌تواند در زمانی كوتاه، بر آب و هوا و سلامت انسان تاثیر بگذارد و نیز به كاهش منوكسیدكربن كه یكی از شكل دهنده‌های ازن است بینجامد.

دومین ماده اصلی شكل‌دهنده ازن، متان است. متان یكی از گازهای گلخانه‌ای است كه اگر در جای خود مورد استفاده قرار گیرد، بسیار مفید است. تدابیر كنترلی شامل كاهش نشت از لوله‌های گاز طبیعی و مخازن ذخیره، مهار آن در استخراج زغال‌سنگ، نفت و گاز، زمین‌های انباشت زباله و تصفیه‌خانه‌های فاضلاب است. هوادهی به شالیزارهای برنج و مدیریت فضولات حیوانی هم به كاهش انتشار متان كمك می‌كند.

متان مهارشده را معمولا می‌توان فروخت یا به انرژی تبدیل كرد. در شهر مونتری در مكزیك، برق تولید شده از متان جمع‌آوری شده از زمین‌های انباشت زباله شهری، مصرف سیستم حمل و نقل عمومی ‌شهر را تامین می‌كند. لذا حتی اگر فواید مهار متان را برای سلامت و اثرات آب و هوایی در نظر نگیریم، باز هم سودمند خواهد بود، زیرا به امنیت انرژی منجر شده و هزینه‌های صورت گرفته را باز می‌گرداند.

آينده سبز

بر اساس محاسبات با به كار گیری تدریجی این تدابیر طی 20 سال آینده، گرمای كره زمین در سال 2050 می‌تواند نیم درجه سانتی‌گراد كاهش یابد. بر اساس پیش‌بینی‌ها (با ادامه روند فعلی) دمای كره زمین تا آن سال یك درجه سانتی‌گراد بالا خواهد رفت.

فواید منطقه‌ای این مساله حتی فراتر هم خواهد بود، زیرا كربن سیاه موجب تغییر الگوی بارش و نیز افزایش گرم‌شدن و ذوب شدن یخ‌ها در مناطقی از دنیا، از جمله قطب شمال و هیمالیا می شود.

مهم‌تر از فواید اقلیمی، كاهش كربن سیاه و ازن از 3 میلیون مرگ زودرس پیشگیری می‌كند و موجب افزایش حدود 50 میلیون تنی محصولات عمده كشاورزی می‌ شود.

نكته: تعلل در امر كاهش دی اكسید كربن، نارضایتی نسل آینده از تغییرات اسفناك ناشی از آن را در پی خواهد داشت. تعلل در كاهش آلاینده‌های با عمر كوتاه هم نارضایتی آنانی كه امروز زنده‌اند و از اثرات بد آن رنج می‌برند را به‌همراه می‌آورد
اجاق‌های خوراك‌پزی ارتقا یافته هم به كاهش تقاضا برای چوب در كشورهای در حال توسعه می‌انجامد و این سبب كاهش قطع درختان و آزادترشدن وقت برای كسانی كه هیزم جمع‌آوری می‌كنند ـ كه معمولاً زنان و كودكان هستند ـ برای انجام فعالیت‌هایی نظیر شركت در دوره‌هاي آموزشي می​شود.

همین‌طور كوره‌های زغال‌سنگی ارتقا یافته كه امروزه در قسمت‌هایی از آمریكای لاتین و آسیا مورد استفاده قرار می‌گیرند، كمتر از نیمی ‌از میزان مورد نیاز مدل‌های قبلی، به سوخت نیاز دارند و وقت كمتری هم از افراد می‌گیرند. لذا این تدابیر می‌تواند به توسعه پایدار و انسانی كمك كند.

هنوز دير نيست

بی‌شك مقابله با كربن سیاه و متان، ایده جالبی است، اما چرا تاكنون چنین چیزی اجرا نشده است؟

موانع زیادی در مقابل این حركت وجود دارد. هزینه پیش روی برخی از این تدابیر می‌تواند عاملی بازدارنده باشد. با این حال، به‌كارگیری این تدابیر در نهایت، هزینه صرف شده را بر می‌گرداند. اما این مساله را می‌توان با سازوكارهایی و كمك‌های مالی بین‌المللی برای تامین هزینه سرمایه گذاری حل كرد.

برای اجرای سایر تدابیر مجامع مدنی و دولت‌ها می‌بایست وارد عمل شوند.

مدتی است​ دولت‌ها دست به كار شده‌اند. در فوریه 2012، ایالات متحده، كانادا، سوئد، بنگلادش، غنا و مكزیك، ائتلاف اقلیم و هوای پاك را به راه انداختند تا از به كار گیری تدابیری نظیر این حمایت كنند.

امید است این ائتلاف گسترش یافته و كشورهای مختلف، تدابیر كاهش كربن سیاه و ازن را تصویب كنند.

با این‌كه مزایای اقلیمی‌ این اقدامات گسترده خواهد بود، اما نباید از یاد برد كه این تدابیر نمی‌تواند به كاهش دی‌اكسید‌كربن بینجامد. كربن سیاه، ازن، منواكسید كربن و متان برای مدتی كوتاه در جو دوام می‌آورند (كربن سیاه تا چند روز و متان تا 10 سال). لذا میزان آنها در جو به سرعت تابع تغییرات حاصله خواهد بود و لذا خیلی زود می‌توانیم بر آب و هوا تاثیر مثبت بگذاریم.

اما دی‌اكسید‌كربن عمری طولانی دارد و سرعت پاسخگویی‌اش به كاهش تولید، پایین است. این به آن معناست كه كاهش تولید، اثر آنی اندكی خواهد داشت. معنای دیگرش هم این است كه اجرای این تدابیر برای جلوگیری از تغییرات فاجعه بار آینده ضروری است.

كنترل آلاینده‌های هوا كه عمر كمی‌دارند، بسیار حیاتی است. تعلل در كاهش دی اكسید كربن، نارضایتی نسل آینده از تغییرات اسفناك ناشی از آن را در پی خواهد داشت. تعلل در كاهش آلاینده‌های با عمر كوتاه هم نارضایتی آنانی كه امروز زنده‌اند و از اثرات بدتر شده رنج می‌برند را به همراه می‌آورد.

برخی از خود می‌پرسند: آیا واقعاً می‌توان هر دو را كاهش داد؟ پاسخ آن است كه ما می‌توانیم و باید این كار را انجام‌دهیم.

New Scientist / مترجم: صالح سپهری‌فر