استاد حوزه و دانشگاه در توضيح واژه «بركت» اظهار كرد: بركت در يك نگاه كلی يعنی اين‌كه انسان به‌وسيله محدود بتواند نامحدود بسازد؛ اگر كسی بتواند نامحدود را در مقابل محدود تصور كند و نسبت محدود را با نامحدود بسنجد، آنگاه می‌تواند تصور كند كه بركت چگونه می‌تواند از عمر محدود، سعادت ابدی و نامحدود بسازد.

حجت‌الاسلام والمسلمين محمدتقی فعالی، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، با بيان اين‌كه افراد به‌طور معمول در ايام مبارك و اعياد دينی و ملّی به يكديگر تبريك می‌گويند، اما كمتر در خود واژه‌ها دقت‌نظر دارند، اظهار كرد: واژه «تبريك و مبارك» از ريشه بركت برگرفته شده و بركت يكی از مفاهيم بسيار زيبا و ارزشمند دينی است كه اخيراً نيز مورد استقبال برخی از مكاتب غربی قرار گرفته است، به‌طوری‌كه هاليوود نيز فيلمی را باعنوان «بركت» در سال 2007 ميلادی ساخت.

فعالی با اشاره به كتابی كه در اين زمينه با نام «آيات و احاديث بركت» توسط آيت‌الله ری‌شهری به رشته تأليف درآمده است، خاطرنشان كرد: ايشان در اين كتاب به تمامی ابعاد اين مفهوم ارزشمند و همچنين نظرات رهبران دينی پرداخته كه می‌تواند بسيار قابل استفاده افراد در زمينه‌های مختلف قرار گيرد.

اين محقق و پژوهشگر ادامه داد: اگر بخواهيم به تمامی ابعاد بحث بركت بپردازيم، بايد ماه‌ها وقت صرف كنيم، اما به‌شكل خلاصه در اين رابطه می‌توان عنوان كرد كه بعد از تحليل‌های گسترده در باب تبيين مفهوم بركت به اين نتيجه می‌رسيم كه بركت در نهايت يعنی «استفاده بهينه از عمر»، در حقيقت بركت استفاده مناسب و مطلوب از زمانی است كه خالق هستی در اختيار انسان گذاشته است.

اين مدرس حوزه و دانشگاه با بيان اين‌كه خداوند بزرگ با تولد انسان وی را دعوت به اين جهان هستی كرده و در اين جهان محدود عمری محدود به انسان عطا كرده است، عنوان كرد: هر انسانی دارای دو بخش عمر محدود و نامحدود است، عمر محدود وی در اين دنيا است اما عمر نامحدودش كه از زمان مرگ آغاز می‌شود دو مرحله برزخ و قيامت دارد، كه البته برزخ نيز دارای محدوديت است، اما قيامت عالمی ابدی و خالد است.

وی با تأكيد بر اين‌كه خداوند عنصری بسيار مهم به‌نام «اختيار» در وجود انسان نهاده، گفت: خداوند به‌وسيله اين عنصر تمام آينده انسان را به دست خودش سپرده است، به تعبير ديگر خداوند دو بخش از عمر محدود و نامحدود را در اختيار انسان قرار داده و از او خواسته كه در انتخاب خود خوب را برگزيند، يعنی از عمر محدود برای آينده نامحدود خود، ابديت نورانی بسازد.

فعالی با اشاره به اين‌كه از ابديت نورانی در مضامين دينی با عنوان «بهشت و جنت» ياد شده است، افزود: بركت در يك نگاه كلی يعنی اين‌كه انسان به‌وسيله محدود بتواند نامحدود بسازد. اگر كسی بتواند نامحدود را در مقابل محدود تصور كند و نسبت محدود را با نامحدود بسنجد ـ چيزی كه بزرگ‌ترين رياضی‌دانان جهان از فهم آن اظهار عجز كرده‌اند ـ آنگاه می‌تواند تصور كند كه بركت چگونه می‌تواند از عمر محدود، سعادت ابدی و نامحدود بسازد.

اين محقق و پژوهشگر تصريح كرد: با يك محاسبه رياضی، منطقی و فلسفی ميان محدود و نامحدود به اين نتيجه خواهيم رسيد كه هيچ نسبتی ميان آن دو وجود ندارد، لذا از اين سخن می‌توان اين‌گونه عنوان كرد كه هر لحظه از عمر انسان در اين جهان ارزشی معادل بی‌نهايت دارد، زيرا با يك لحظه می‌توان ابديت خود را از نافرجام به فرجام يا بالعكس تغيير داد. حكم انسان در اين جهان اين‌گونه است كه هرلحظه در ابديت ساری و جاری است.

اين مدرس حوزه و دانشگاه با اشاره به يك دسته‌بندی سه‌گانه به توضيح واژه «ابديت» پرداخت و گفت: هر كاری در اين جهان دارای نسبتی با زمان است، زيرا كار در محدوده ظرف زمان محقق می‌شود. اگر هر كاری با زمانش سنجيده شود، از سه حالت خارج نخواهد بود.

اين محقق و پژوهشگر ادامه داد: حالت اول اين‌كه زمانی كه برای انجام كاری اختصاص داده می‌شود، بيش از حد مشخص برای انجام آن عمل است. در حالت دوم زمان اختصاص يافته برای انجام عملی مناسب با همان كار است و در حالت سوم حد زمان از انجام كار كمتر است.

فعالی افزود: حالت اول را تضييع عمر و اتلاف وقت می‌گويند، حالت دوم يعنی استفاده مناسب از وقت، اما اگر زمان كمتر از حد تعيين شده برای انجام كاری اختصاص يابد، به‌طوری‌كه كار نيز به نحو مطلوب انجام شود و كم‌كاری صورت نگيرد، نام اين عمل بركت خواهد بود.

وی در توضيح اين مطلب خاطرنشان كرد: برای مثال می‌توان به شيخ محمد بن مكی معروف به شهيد اول اشاره كرد كه در حدود يك هفته در شرايط بسيار نامطلوب حبس و زندان كتابی در فقه شيعه نگاشت كه قرن‌هاست اين كتاب در حوزه‌های علميه در حال تدريس و آموزش است.

اين محقق و پژوهشگر با بيان اين‌كه كتاب «اللمعة الدمشقية» شهيد اول بيش از نهصد سال است كه متن درسی حوزه‌های علميه است، اظهار كرد: بعد از گذشت قرن‌ها هنوز كتابی جايگزين اين كتاب نشده است كه در حقيقت اين همان استفاده بهينه از عمر يا بركت يافتن عمر است، به تعبير ديگر در زمان كم كاری بزرگ و جاويد‌الاثر انجام دادن را بركت می‌گويند.

فعالی با تأكيد بر اينكه بركت در زندگی از عوامل مختلفی ناشی می‌شود، ادامه داد: عواملی كه منجر به بركت می‌شود در دو دسته عوامل كلی و جزئی تقسيم می‌شود. از جمله عوامل كلی می‌توان به ايمان، عمل صالح و تقوا اشاره كرد. به‌طور خاص می‌توان به عوامل چندی همچون نيت صالح و مناسب و بخشش و گذشت يا انفاق و عفو اشاره كرد. اين امور در بركت‌بخشی به عمر از مطلوبيت بالايی برخوردار هستند.

وی با تأكيد بر اين‌كه شرايط حاضر و زندگی امروزه افراد بشر شرايط دقيقاً برعكس مفهوم بركت است، افزود: از نگاه قرآن كسی‌كه تصور كند سر ديگران كلاه گذاشته، در حقيقت خود را فريفته است. از آيت‌الله‌العظمی جوادی آملی منقول است كه علامه طباطبايی در لحظات پايانی عمر خود در بيمارستان در حالی‌كه لب‌های خود را تكان می‌دادند، زمزمه می‌كردند كه «ما ابديت در پيش داريم». اين جمله از علامه طباطبايی قابليت دارد كه ذهن انسان را يك‌سال به‌خود مشغول كند.

اين محقق و پژوهشگر در پايان سخنان خود با اشاره به آيات قرآن و روايات صادره از جانب ائمه اطهار(ع) اظهار كرد: بسياری از تكنيك‌هايی كه امروزه در مباحث مديريت زمان و عمر و استفاده بهينه از وقت مطرح می‌شود، در آيات و روايات اسلامی ريشه دارد، كه در حقيقت بركت به همين بُعد اشاره دارد.