خطبه فدكيه شامل مسائل شرعی و عقلی (فلسفه و حكمت) بوده و به غايت حكمت متعاليه در اين خطبه اشاره شده است و علت اينكه حضرت زهرا(س) در خطبه فدكيه به مسئله توحيد بيش از مسائل ديگر پرداختهاند، آن است كه وظيفه انبيا(ع) و اهل بيت(ع) تبيين اين مسئله برای مردم بوده است.
آيتالله سيدمحمد حسينی زنجانی، فرزند آيتاللهالعظمی سيدعزالدين حسينی زنجانی (شارح خطبه فدكيه حضرت زهرا(س))، در گفتوگو با خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، اظهار كرد: مظلوميت حضرت زهرا(س) يك واقعه نيست كه در زمان خاصی اتفاق افتاده و خاتمه پيدا كرده باشد، بلكه جريان مظلوميتی است كه سرزمين فدك يكی از شواهد آن است. اين جريان مظلوميت از روزی كه شروع شد، ادامه پيدا خواهد كرد تا اينكه با ظهور حضرت ولی عصر(عج) و انتقام ايشان از ظالمان در حق مادرشان خاتمه يابد.
آيتالله حسينی زنجانی با بيان اينكه حضرت زهرا(س) برای تظلّم به مسجد رفتند، عنوان كرد: حضرت زهرا(س) درصدد بودند كه سرزمين فدك كه حق مسلم و شرعی ايشان بود را احيا كنند، زيرا بر هر مسلمانی واجب است در صورتیكه مورد ظلم واقع شود، از حق خود دفاع كند.
وی در ادامه افزود: البته سرزمين فدك دارای چنان درآمد بالايی بود كه از قِبَل آن منافع زيادی عايد مسلمانان میشد. در حقيقت حضرت به دنبال اين نبودند كه تنها از اين منافع برای خود و خانواده و فرزندان خود استفاده كنند، بلكه بيشتر دل ايشان به حال مسلمانان مدينه و حتی نسلهايی كه بعد از ايشان قرار بود از عايدات اين باغ استفاده كنند، میتپيد.
آيتالله حسينی زنجانی با اشاره به درآمد بالای باغ فدك عنوان كرد: درآمد و عوايدی كه از طريق باغ فدك بهدست میآمد بسيار زياد بود، بهطوریكه نقل شده سالانه چندين هزار دينار طلا عوايد اين سرزمين در زمان حضرت زهرا(س) بود. اگر اجازه میدادند كه اين درآمد در طريق صحيح استفاده شود، تمام مسلمانان مدينه از آن برخوردار میشدند و حتی مابقی آن به خزانه حكومتی و بيتالمال مسلمين ريخته میشد.
مدير حوزه علميه «سيد» زنجان با بيان اينكه حضرت زهرا(س) در خطبه فدكيه، در قالب دفاع از حق خود مسائل عميق اعتقادی و سياسی نيز مطرح كردند، تصريح كرد: حضرت زهرا(س) در جواب خليفه اول كه عنوان كرده بود «نحن معاشر الانبيا لا نورّث» كه انبيا ارثی از خود برجای نمیگذارند، فرمودند: مگر در قرآن اين آيه را نخواندهای كه «یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ» كه حضرت يحيی(ع) نه تنها از حضرت زكريا(ع) بلكه از آل يعقوب(ع) ارث میبرد.
نويسنده كتاب «آداب زيارت عاشورا» با تأكيد بر اينكه خطبه فدكيه شامل مسائل شرعی و مسائل عقلی (فلسفه و حكمت) است كه به غايت حكمت متعاليه در اين خطبه اشاره شده است، خاطرنشان كرد: علت اينكه حضرت زهرا(س) در خطبه فدكيه بيشتر به مسئله توحيد میپردازند، از اين جهت است كه وظيفه انبيای الهی بهطور كلی و وظيفه ائمه و معصومين(ع) اين است كه به بيان توحيد برای مردم بپردازند.
وی با اشاره به اينكه خطبه فدك بهانهای بود برای تشريح و توضيح توحيد برای مردمان آن عصر، گفت: هر كس بخواهد توحيد واقعی داشته باشد، بايد تسليم محض در مقابل اوامر انبيای الهی و ائمه اطهار(ع) باشد كه از جمله ايشان حضرت فاطمه زهرا(س) است.
آيتالله حسينی زنجانی در ذكر دليل اين مطلب ادامه داد: زيرا در برخی از ادعيه و احاديث چنين نقل شده كه هيچ فرقی ميان خداوند متعال و اين ذوات مقدسه نيست، مگر اينكه خداوند واجبالوجود است و اين انوار مطهره ممكن الوجود هستند. در حقيقت در خطاب به خداوند عنوان میشود كه تو الله و ربّ هستی و اين ذوات مقدسه عبد تو محسوب میشوند.
مدير حوزه علميه «سيد» زنجان در ادامه افزود: هركس بخواهد توحيد را بشناسد لازم است كه ابتدا اين افراد (معصومين(ع)) را بشناسد، سخنانشان را ببيند و بشنود و مطيع محض اين بزرگواران باشد، تا بتواند صراط مستقيم كه راه اهل بيت(ع) است را درست بپيمايد و به سرمنزل مقصود برسد.
مدرس عالی حوزه علميه زنجان با اشاره به شرح خطبه فدكيه آيتاللهالعظمی سيدعزالدين حسينی زنجانی با عنوان «شرح خطبه حضرت زهرا(س)» اظهار كرد: اين كتاب مشتمل بر شرح خطبه فدكيه ـ سخنرانی حضرت زهرا(س) در مسجد با خليفه اول ـ است. همچنين اين شرح شامل سخنانی است كه آن حضرت با زنان مهاجرين و انصار داشتند كه برای عيادت آن جناب به منزلشان آمده بودند.
وی با بيان اينكه در اين شرح به بيان تفصيلی سخنان و خطب برجای مانده از حضرت زهرا(س) پرداخته شده است، خاطرنشان كرد: البته بايد توجه داشت كه شروح ديگری نيز پيرامون خطبه حضرت زهرا(س) نوشته شده است، اما فرق عمده اين شرح با شروح ديگر اين است كه شرح آيتاللهالعظمی زنجانی پس از بيان متن خطبه به شرح واژگان و مفردات آن میپردازد و در اين ميان لغاتی كه نياز به شرح دارند، توضيح داده میشود.
آيتالله حسينی زنجانی افزود: در اين كتاب بعد از شرح واژگان به بيان مباحث تاريخی و شرح مطالب فلسفی، كلامی و اعتقادی پرداخته میشود و در مجموع میتوان عنوان كرد كه تمام مطالب بهصورت منقح و دستهبندی شده در اين شرح آمده است. بعد از ذكر اين توضيحات آيتاللهالعظمی زنجانی وارد شرح متن خطبه میشوند و به تفسير سخنان حضرت زهرای مرضيه(س) میپردازند.
مدير حوزه علميه «سيد» زنجان با اشاره به انگيزه و علت نگارش شرح خطبه فدكيه از سوی آيتاللهالعظمی زنجانی خاطرنشان كرد: همانطور كه خود ايشان در مقدمه اين شرح عنوان میكنند، شبی در عالم رؤيا آيتالله العظمی شيخ محمدحسين غروی اصفهانی را میبينند. لازم به ذكر است كه شيخ محمدحسين غروی اصفهانی از اساتيد بسيار برجسته حوزه علميه نجف بودند كه در ميان علما و شاگردان ايشان معروف است كه فهم مطالب عنوان شده از سوی ايشان بسيار مهم بوده و هست، بهطوریكه مراجع عظام تقليد به فهم مطالب اين بزرگوار افتخار میكنند.
مدرس عالی حوزه علميه زنجان ادامه داد: اين جمله در مورد آيتالله غروی اصفهانی مشهور است كه «يمتحن به العلما» كه به وسيله مطالب شيخ محمدحسين غروی اصفهانی، علمای بزرگ امتحان میشوند. ايشان همچنين حق استادی بر گردن جدّ ما يعنی مرحوم آيتالله سيدمحمود حسينی موسوی نيز دارند.
وی در بيان رؤيايی كه آيتاللهالعظمی زنجانی مشاهده كرده بودند، ادامه داد: شيخ محمدحسين غروی اصفهانی در عالم رؤيا به آيتالله والد عنوان میكنند كه من از سوی حضرت صديقه كبری(س) آمدهام. ايشان به من مأموريت دادهاند كه به شما بگويم كه خطبه من را شرح كنيد.
آيتالله حسينی زنجانی با بيان اينكه اين رؤيا زمانی اتفاق افتاد كه آيتاللهالعظمی زنجانی در مسجد جامع زنجان معروف به «مسجد جامع سيد» به شرح خطبه حضرت زهرا(س) میپرداختند، عنوان كرد: ايشان از خواب بيدار میشوند و متحير از مفهوم خواب و اينكه حضرت زهرا(س) از ايشان چه عملی را در حقيقت خواستهاند، تصميم میگيرند كه شرح خطبه فدكيه را مكتوب كنند.