امام حسين(ع) در طول مسير مدينه تا كربلا در بياناتشان به آيات قرآن استشهاد فرموده و از آنها بهره گرفتند؛ اساساً بخش قابل توجهی از بيانات ايشان در واقع تفسير و تأويل آيات قرآن بوده است.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، پنجمين نشست از سلسله نشست‌های «عاشورا؛ تجسم قرآن» با عنوان «تجلی آموزه‌های قرآن در مكتب عاشورا» امروز چهارشنبه، 21 دی‌ماه، با حضور حجت‌الاسلام والمسلمين ‌حبيب محمد‌نژاد، مسئول نهاد نمايندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه صنعتی شريف و علی دژاكام، معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی در خبرگزاری ايكنا برگزار شد.

بنابر اين گزارش، حجت‌الاسلام محمدنژاد در سخنان خود به شش عنوان از آموزه‌های قرآن كه در نهضت حسينی متجلی شده‌اند، اشاره كرد و گفت: ذكر و ياد خدا از آموزه‌های بسيار جدی قرآن است كه در واقعه عاشورا متجلی شده است. قرآن خود كتاب ذكر و كتابی است كه ياد خدا را احيا می‌كند. قرآن خود حاوی ياد خدا و زنده كننده ياد خداست و ما اين ويژگی را در مشی امام حسين(ع) و اصحاب ايشان به طور كامل مشاهده می‌كنيم.

محمدنژاد برای نمونه به تجلی «نماز» به عنوان مصداق اتم ذكر در واقعه عاشورا اشاره و اظهار كرد: مطالب زيادی در خصوص نماز، هم در كلام اباعبدالله(ع) و هم در سيره عملی ايشان آمده است. همچنين دعا و نيايش از ديگر مصاديق ذكر است كه هم در حالت بسيار سخت روز عاشورا و هم در حالت آرامش ايشان در مكه و در دعای عرفه امام(ع) مشهود است كه عالی‌ترين مفاهيم را در خود جای داده است.

وی تصريح كرد: امام مصداق(ع) بارز آيه شريفه «الَّذِينَ یَذْكُرُونَ اللّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَكَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلاً »(آل عمران/191) است كه به طور كامل در عاشورا و قبل از آن در حيات اباعبدالله(ع) متجلی شده است. همچنين كسی كه واقعه عاشورا را در مقاتل مطالعه كند و كلمات اباعبدالله(ع) را پی‌گيری كند، درخواهد يافت كه از ابتدای اين جنگ در هر حادثه‌ای كه رخ می‌دهد، ذكر «لا حول ولا قوة الا بالله» به طور مكرر ذكر زبان امام(ع) است.

اين محقق و پژوهشگر افزود: در مقابل در آموزه‌های سيره لشكر يزيدی نيز فراموشی در ياد خداوند را به عنوان يك مبحث مهم دنبال كرد و ديد كه چگونه ذره‌ای در ياد خداوند نبوده، بلكه در موارد بسياری از جمله امر مهم نماز در تقابل با آن هستند. وقتی كه امام(ع) فرصتی به اندازه چند دقيقه برای برپايی نماز می‌طلبد، آنان حتی اجازه نماز گزاردن را به ايشان نمی‌دهند.

مسئول نهاد نمايندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه صنعتی شريف با بيان اين‌كه عاشورا مانند قرآن ذكر است، عنوان كرد: وقتی كه انسان وارد فضايی كه از سوی اباعبدالله در عاشورا ترسيم شده، به غير از ياد خدا و ذكر نبوت و رسالت انبياء، معاد و اصول و اركان دين چيز ديگری نمی‌بينيم؛ يعنی عاشورا همانند قرآن، انسان را به ياد عالی‌ترين ارزش‌ها می‌اندازد و ذكر به معنای جامع آن است. ذكر در عاشورا نيز مصاديق بسيار زيادی دارد كه دعاها و نيايش‌های اباعبدالله(ع) يكی از بخش‌های عمده آن است.

وی همچنين ياد آخرت و مرگ در كلمات امام(ع) را از ديگر مصاديق ذكر برشمرد و با اشاره به خطبه ايشان در ظهر عاشورا خاطرنشان كرد: امام در خطبه خود در ظهر عاشورا كه عده بسيار زيادی با شمشيرهای آخته برای ريختن خون پاك‌ترين انسان‌ها گرد آمده‌اند و امام(ع) هنگام خطبه خواندن آنان را موعظه و نصيحت می‌كند و بی‌ارزشی دنيا و ارزشمندی آخرت را به آنان يادآور می‌شود: «عبادالله اتقوا الله و كونوا من الدنيا علی حذر فان الدنيا لو بقيت لاحد و بقی عليها احد لكانت الانبياء احق بالبقاء و اولی بالرضاء و ارضی بالقضاءء...؛ بندگان خدا! از خدا بترسيد و از دنيا دور باشيد كه اگر دنيا برای كسی باقی بود و بر روی دنيا كسی زنده می‌ماند، انبياء شايسته‌ترين‌‌ها بودند و نماندند...».

محمدنژاد با تأكيد بر اين كه عاشورا بزرگترين تجلی‌گاه مصاديق ذكر الهی(هم از نظر هنری و هم معرفتی) به‌ويژه نماز است، اظهار كرد: يكی از آيه‌های قرآن كه به طور كامل در حركت و كلمات حضرت سيدالشهداء متجلی شده، آيه شريفه «رِجَالٌ لَّا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَیْعٌ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَإِقَامِ الصَّلَاةِ وَإِيتَاء الزَّكَاةِ ؛ مردانى كه نه تجارت و نه داد و ستدى آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زكات به خود مشغول نمى‏دارد»(نور/37) است و عالی‌ترين مشغله‌ای كه ممكن است انسان را مشغول كند، خطر جانی است كه حتی اين امر نيز اباعبدالله را از ياد خدا و اقامه نماز بازنمی‌دارد تا آنجا كه حتی به خاطر اين اقامه برپايی نماز دو نفر از ياران ايشان به شهادت می‌رسند.

همچنين علی دژاكام، معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی با بيان اينكه كربلا تابلويی از ارزش‌های الهی و انسانی است، اظهار كرد: در طول تاريخ اسلام موقعيتی به‌جز كربلا نبوده كه همه ارزش‌های الهی و انسانی در آن متبلور شود.

وی با يادآوری اين نكته كه قرآن مجموعه‌ای از ارزش‌های الهی و انسانی را بيان می‌كند، گفت: قرآن كريم انسان را ارزش‌هايی همچون آخرت‌گرايی، توحيد، ظلم‌ستيزی و مباحث اخلاقی و اجتماعی دعوت می‌كند.

دژاكام با اشاره به تجلی ارزش‌های الهی و انسانی در كربلا اظهار كرد: امام حسين(ع) در صحنه كربلا بهشت را و در مقابل جهنم را می‌بينند كه اين مورد نشان می‌دهد كه ايشان در اوج شهود هستند.

وی تصريح كرد: علاوه بر اينكه تمام مفاهيم الهی و انسانی و در مقابل آن، ضد ارزش‌ها در كربلا تحقق پيدا می‌كند، می‌توان گفت اين ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها در اوج خود به نمايش در می‌آيد؛ اگر بزرگواری، آزادگی، ايثار، شجاعت، گذشت و غيرت در صحنه كربلا ديده می‌شود، در اوج خود به نمايش در می‌آيد.

معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی با اشاره به عناصر مختلف كربلا خاطرنشان كرد: كربلا عناصر مختلفی دارد كه امام حسين(ع) به عنوان امام معصوم و انسان كامل عنصر محوری دارد؛ اصحاب عنصر ديگر كربلا هستند و همچنين گفتار امام (ع) با آنها؛ رفتار و ارتباط امام حسين (ع) و اصحابشان نيز عنصر چهارم اين واقعه است.

وی ادامه داد: در بررسی كربلا در آيات قرآن می‌توان به آياتی كه در مورد امام حسين(ع) اشاره شده، توجه كرد؛ آياتی كه طبق روايات و تفاسير مختلف مختص امام حسين(ع) است و يا آياتی كه به پنج تن آل‌عبا(ع) اشاره دارد.

عضو هيئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی افزود: در آيات مختلفی از جمله آيه مباهله(آيه 61 سوره آل‌عمران)، آيه تطهير(آيه 33 سوره احزاب) و آيه 33 سوره شوری امام حسين(ع) در بين پنج تن آل عبا قرار دارند و به عنوان يكی از مقربان پيامبر(ص) معرفی می‌شوند.

وی با اشاره به آيه 107 سوره صافات گفت: در اين آيه به ذبح عظيم اشاره شده است كه طبق تفاسير و روايات مختلف به امام حسين(ع) اشاره داشته و می‌توان گفت اين آيه اختصاص به ايشان دارد؛ همچنين در سوره مباركه الرحمن آمده است كه «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» كه در اين آيه منظور از لؤلؤ و مرجان امام حسن(ع) و امام حسين(ع) هستند. در پايان سوره فجر نيز مصداق نفس مطمئنه امام حسين(ع) هستند.

علی دژاكام همچنين به تجلی آيات قرآن در بيانات امام حسين(ع) اشاره كرد و گفت: امام حسين(ع) كه در طول مسير مدينه تا كربلا در بياناتشان به آيات قرآن استشهاد كرده و از آنها بهره می‌گيرند؛ اساساً بخش قابل توجهی از بيانات ايشان در واقع تفسير و تأويل آيات قرآن است. به عنوان مثال ايشان در سخنانی به حديثی از پيامبر مكرم اسلام(ع) اشاره می‌كنند و می‌فرمايند «خداوند امور پست و پليد را دوست ندارد، بلكه امور متعالی را می‌پسندد»؛ قرآن نيز به همين معالی‌الامور دعوت می‌كند.

وی با بيان اينكه امام حسين(ع) به عنوان يك انسان كامل و خليفةالله بايد مورد توجه قرار گيرد، گفت: همه انسان‌ها بالقوه خليفةالله هستند، منتهی انسان‌هايی كه تمام ويژگی‌های خداوند را در خود محقق كند و آنها را رشد دهد، انسان‌های متعالی می‌شوند و همه وجودشان خدايی می‌شود.

معاون پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی تصريح كرد: همه ارزش‌های الهی و همه ويژگی‌هايی كه ما برای انسان كامل‌شدن نياز داريم، در قرآن وجود دارد. تمام تلاش قرآن اين است كه انسان بخشی از اين ويژگی‌ها را در خود محقق كند و اگر بتواند همه آنها را در خود رشد دهد، انسان كامل و تجسم قرآن می‌شود.

وی اظهار كرد: انسان كامل در واقع مهم‌ترين مصداق و مصداق اتم تجلی خداوند است؛ بنابراين امام حسين(ع) به عنوان انسان كامل تجلی قرآن است؛ به اين معنا كه همه ارزش‌هايی كه قرآن آمده در ايشان محقق شده است.

دژاكام مبارزه با طاغوت و تشكيل حكومت دينی را يكی از مصاديق آيات قرآن برشمرد و گفت: در كربلا اوج اين مصداق اتفاق می‌افتد؛ شاخص‌ترين مسئله‌ای كه در حركت امام حسين(ع) مطرح است، مقابله با حكومت طاغوت و برقراری حكومت دينی است.