جام جم آنلاين: روز درختكاري يكي از آن روزهاي به ياد ماندني سال است كه به بهانه احترام به نقش ارزشمند درختان در زندگي بشر، افراد مختلف جامعه به كاشتن نهالي سبز تشويق ميشوند.
اين روز مختص به ايران نيست. نخستين بار جوليوس استرلينگ مورتون آمريكايي سال ۱۸۷۲ (1251 هجري شمسي) پيشنهاد داد تا در يك روز خاص در پايان زمستان، مردم براي كاشت درخت فراخوانده شوند.
اين پيشنهاد در طول زمان با استقبال گستردهاي مواجه شد، به طوري كه در حال حاضر بسياري از كشورهاي جهان با توجه به شرايط آب و هواييشان يكي از روزهاي پاياني زمستان يا روزهاي نخست بهار را به اين روز اختصاص دادهاند.
شايد اولين دليل ذهني تكتك افرادي كه در اين روز نهالي ميكارند ضرورت وجود درختان به عنوان عناصري زيبا و خوش منظره باشد اما در كنار زيباييهايي كه وجود درختان به منظره اطراف ما ميبخشد نبايد از نقشهاي مختلف و ارزشمند اين موجودات سبز كه در بسياري از منابع از آنها به عنوان ريههاي زمين يا دشده غافل بود.
كاهش آلودگيهاي شهري در سايه درختان
اين روزها آلودگي هوا تنها به شهرهاي بزرگ محدود نميشود و مناطق ديگرهم بر اثر حركت و جابجايي گرد و غبار و ريز گردها با درجات مختلفي از اين نوع آلودگي دست به گريبان است.
ريزگردها كه اين روزها به مشكل شهرهاي جنوبي ايران تبديل شده، ارمغان بادهايي است كه از اطراف ميوزد. اما جالب است بدانيد درختان در جلوگيري و كاهش اين نوع آلودگيها نقش اساسي دارند.
به طور مثال يك درخت صد ساله راش با 2.5 تن وزن (وزن چوب خشك) در طول عمر خود 12.5 ميليون متر مكعب گاز كربنيك هوا را جذب ميكند و ذرات ريز موجود در هواي اطراف خود را تصفيه مينمايد.
كاهش آلايندههاي محيطي به كمك درختان به همين جا ختم نميشود زيرا همگام با شانه كردن گرد و غبار هوا، درختان مقدار زيادي از باكتريها و ميكروبهاي معلق در هوا را در ميان شاخ و برگ خود نگه ميدارند.
به همين دليل هم گفته ميشود مقدار باكتريهاي موجود در هواي جنگل به مراتب كمتر از مناطق غيرجنگلي است.
در حالي كه آلودگي هواي كلانشهرهايي مانند تهران مدتهاست زندگي ساكنانشان را تيره و تار كرده، ولي بسياري از شهروندان جنجال وهياهوي اطراف خود را آگاهانه يا از روي عادت ناديده گرفته و آن را جزئي تفكيكناپذير از زندگي شهري ميدانند.
اما دانشمندان ثابت كردهاند درختان و درختچهها ميتوانند در كاهش همين آلودگيهاي صوتي هم مؤثر باشند.
البته توانايي كاهش صدا در درختان و درختچههاي مختلف برحسب اندازه برگ، تراكم شاخ و برگ، نوع و بلندي آنها متفاوت است اما بررسيها نشان ميدهد درختان و به طوركلي فضاي سبزحاشيه خيابانها اثركاهندگي بيشتري نسبت به ديوارهاي صداگير پيشساخته و مصالح ساختماني دارند.
نكته جالب اينجاست كه درختان حتي زماني كه نتوانند اثر قابل ملاحظهاي بر تقليل همه صداها داشته باشند ميتوانند ازطريق اصلاح بهبود شرايط آب و هوايي و پخش و در هم شكستن صدا به كمك چرمي بودن برگها، خمشپذيري شاخهها و... در جذب صداهاي محيطي ناخوشايند موثر واقع شوند.
درخت فقط سبز نيست!
در كنار نقش كليدي درختان در جذب آلودگيهاي محيطي جالب است بدانيد درختان به دليل پراكندگي شاخ و برگ خود در تمام زوايا و سطوح، همچون يك گردگير عمل ميكنند.
طي بررسيهاي به عمل آمده توسط محققان آلماني، يك هكتار از فضاي سبز كه حدوداً ۲۰۰ درخت در آن كاشته شده باشد تا ۶۸ تن از گرد و غبار را در هر نوبت بارندگي جذب ميكند.
از طرف ديگر در حالي كه افزايش اكسيژن موجود در هوا به كمك درختان هم كاملا به تاييد رسيده است گفته ميشود درختاني مانند گردو، كاج، نراد، بلوط، فندق، سروكوهي، اكاليپتوس، بيد، افراو زبان گنجشك از خود مادهاي به نام فيتونسيد در فضا رها ميكنند كه براي بسياري از باكتريها و قارچهاي تك سلولي و برخي از حشرات ريز اثر كشندگي دارد. همچنين تحقيقات نشان ميدهد كه اين مواد برخلاف حشرات و باكتريها بر روي انسان اثر مثبتي دارند.
متخصصان در توصيف ويژگي اين مواد ميگويند: مغز انسان از دو نيمكره چپ و راست تشكيل شده است. نيمكره راست در تنظيم احساس غريزي و طبيعي انسان مانند احساس محبت، خواب و نيازهاي ديگر طبيعي نقش دارد. در حالي كه نيمكره چپ، وظيفه به نظم كشيدن كارهاي مكانيكي انسان مانند تنظيم وقت و سروقت حاضر بودن را به عهده دارد.
اين درحالي است كه انسان شهرنشين به دليل درگيري در كارهاي روزمره و شرايط محيط زيست شهري به مراتب كار بيشتري از نيمكره چپ خود ميكشد كه اين امر موجب اختلال بين دو نيمكره مغز و در نتيجه عملكرد طبيعي مغز انسان ميشود.
در چنين شرايطي درختان با رهاسازي فيتونسيدها ميتوانند تعادل بين دو نيمكره مغز را بخوبي برقرار ساخته و حالتي طبيعي و آرام بخش را به ارمغان بياورند.
كاهش تشعشات مضر خورشيد، مبارزه با فرسايش و حفظ و توليد خاك، جلوگيري از رانش زمين، توليد مواد دارويي و صنعتي و دهها ويژگي ديگر را ميتوان به درختان نسبت داد. از جمله اينكه درختان با تعريق و تعرق خود نقش حساسي در كاهش دما و افزايش رطوبت نسبي هوا ايفا ميكنند.
به طوري كه بررسيها نشان ميدهد دماي يك هكتار فضاي سبز در فصول گرم سال در حدود پنج درجه كمتر از فضاي مجاور بدون پوشش گياهي است.
به همين ترتيب رطوبت نسبي يك فضاي سبز تا ۱۱ درصد بيش از محيطهاي اطراف اندازهگيري شده است. همه اين ويژگيها باعث ميشوند تا اگر ما هم به بهانه روز درختكاري نهالي ميكاريم فراموش نكنيم كه درخت فقط سبزي و زيبايي نيست.
درخت جانداري است كه موجودات ديگر از جمله انسان در سايه آن ميتوانند بهتر و سالمتر زندگي كنند.