مدير مؤسسه قرآنی تدبر در قرآن كريم با بيان اينكه وحدت غرضی سوره‌های قرآن حاكی از نظم «فراعلمی» است، گفت: آگاهی از نحوه برطرف كردن نياز مخاطب و تسلط گوينده بر تنظيم مطالب و علوم موردنياز از ملزومات نظم فراعلمی متن است.

حجت‌الاسلام والمسلمين علی صبوحی، مدير مؤسسه قرآنی تدبر در قرآن كريم، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) با اشاره به بحث وحدت موضوعی در سوره‌های قرآن كريم اظهار كرد: مبحث وحدت موضوعی را در تمام سوره‌های قرآن كريم نمی‌توان به اثبات رساند، زيرا بسياری از سوره‌های قرآن كريم بالوجدان و بالذات از وحدت موضوعی برخوردار نيستند.

صبوحی با بيان اين‌كه تشخيص وحدت موضوعی سور به ظاهر قرآن برمی‌گردد، خاطرنشان كرد: در قرآن كريم سور متعددی را مشاهده می‌كنيم كه با موضوعات مختلفی، همچون توحيد، معاد، نبوت اجتماعی، اخلاقی، سياسی، احكام، تاريخ و قصه بحث خود را پيش می‌برند.

مدير مؤسسه قرآنی تدبر در قرآن كريم با اشاره به موضوع «تنوع چهره‌های قرآن» ادامه داد: با توجه به مطلب فوق متوجه می‌شويم كه وحدت موضوعی در تمام سوره‌های قرآن قابل اثبات نيست، هرچند كه برخی از سوره‌های قرآن به صراحت به وحدت موضوعی اشاره دارند.

وی با تقسيم‌بندی وحدت موجود در سوره‌های قرآن به وحدت موضوعی و وحدت غرضی عنوان كرد: تفاوت وحدت غرضی و موضوعی در اين است كه در وحدت غرضی و هدايتی محقق به دنبال يك هدف مشخص است، نه اين‌كه ابعاد يك موضوع مشخص را مطرح كند. به اين نظم، نظم فراعلمی گفته می‌شود.

اين استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: در وحدت موضوعی عالم و محقق يك موضوع را در نظر می‌گيرد و پيرامون آن به طرح مطالب مختلف می‌پردازد. وحدت موضوعی از يك نظم علمی تبعيت می‌كند كه عالم و محقق حق تجاوز از موضوع و پرداختن به موضوعات مختلف را ندارد.

اين محقق و قرآن‌پژوه با بيان اين‌كه نظم هدايتی نظمی فراعلمی محسوب می‌شود نه يك بی‌نظمی اظهار كرد: نظم هدايتی يعنی اين‌كه اگر سخنی با نظم هدايتی ساماندهی شود، ارائه دهنده بحث هم بايد به علوم و مسائل مختلف مسلط باشد، هم نيازهای مخاطب را بشناسد، هم به چگونگی بر طرف كردن نيازهای مخاطب و تنظيم اين موضوعات در كنار هم آشنا باشد تا بتواند مخاطب خود را به هدف مشخص برساند. به اين نظم، نظمی فراعلمی اطلاق می‌شود.

مدير مؤسسه قرآنی تدبر در قرآن كريم افزود: اگر قرآن نظم موضوعی و علمی يا كتابی به شكلی كه در كلاس‌ها و كنفرانس‌ها و مقالات رايج و شايع است ندارد، به اين معنی نيست كه قرآن نظم ندارد، بلكه قرآن نظم هدف‌محور و غرض‌محور دارد نه موضوع محور.

وی ادامه داد: حال ممكن است كسی اشكال كند كه شما تصويری از نظم هدايتی ارائه داديد و ما هم قبول كرديم، اما چرا به‌دنبال اثبات اين مطلب هستيد كه حتماً هر سوره اگر نظم علمی و موضوعی ندارد، الّا و لابدّ بايد نظم هدايتی و غرضی داشته باشد، چه ايرادی در اين مطلب است كه ما سوره‌های قرآن را بی‌نظم و غيرمنسجم تلقی كنيم، يعنی بگوييم اين سوره به پنج يا ده محور اصلی اشاره دارد، اما ديگر عنوان نكنيم كه اين چند محور به‌دنبال يك غرض و هدف واحد هستند.

صبوحی عنوان كرد: در پاسخ به چنين شخصی بايد گفت تقسيم قرآن كريم به يكصد و چهارده سوره كاری نيست كه بشر انجام داده باشد، بلكه توسط خداوند متعال صورت گرفته است، يعنی خداوند سخن خود را اين‌گونه صلاح دانسته كه در يكصد و چهارده بخش منقسم شود.

اگر قرآن نظم موضوعی و علمی يا كتابی به شكلی كه در كلاس‌ها و كنفرانس‌ها و مقالات رايج و شايع است ندارد، به اين معنی نيست كه قرآن نظم ندارد، بلكه قرآن نظم هدف‌محور و غرض‌محور دارد نه موضوع محور
اين محقق و قرآن‌پژوه در ادامه سخنانش با بيان اين‌كه در هر سوره نيز ترتيب آيات از جانب خداوند صورت گرفته است، گفت: اين بحث مورد قبول قاطبه مفسران و عالمان قرآنی است كه مخالفت گروهی اندك در چند سوره و آيه جزئی لطمه‌ای به اين بحث وارد نمی‌سازد.

وی ادامه داد: حال سؤال اساسی اين است كه آيا خداوند كه آيات را با اين ترتيب در كنار هم چيده و مجموعه اين آيات را به‌عنوان يك سوره به بشر معرفی كرده است، از اين كار حكمتی عالی را دنبال می‌كرده است؟ مسلماً پاسخ اين خواهد بود كه خداوند از اين كار هدف حكيمانه‌ای را پيگيری می‌كند.

اين استاد حوزه و دانشگاه با تأكيد بر حكمت چينش آيات و سور خاطرنشان كرد: حكمت اين كار اين خواهد بود كه باهم در نظر گرفتن اين سوره‌‌ها خواننده را به هدف و مقصودی می‌رساند كه جدا ديدن اين آيات از يكديگر مخاطب را به‌ آن نتيجه نمی‌رساند. اين نتيجه همان هدفی است كه ما از آن به‌عنوان هدف و غرض سوره تعبير می‌كنيم.

اين محقق و قرآن‌پژوه با بيان اين‌كه اگر يك سوره به‌عنوان واحدی منسجم در نظر گرفته شود مخاطب می‌تواند به هدف مورد نظر سوره برسد، اظهار كرد: اگر با هم ديدن يك سوره تأثيری در به هدف رسيدن آن نداشت، چرا خداوند اصرار در اين‌گونه تقسيم‌بندی سوره داشت. اگر اين مطلب مدنظر قاری قرآن قرار نگيرد، قرآن تبديل می‌شود به كشكولی از 6236 آيه كه هر آيه در جای خود قصد دارد نقشش را ايفا كند.